PUBLICADO EN LA GACETA OFICIAL DEL DISTRITO FEDERAL EL 25 DE JUNIO DE 2009

 

AGENDA AMBIENTAL DE LA CIUDAD DE MÉXICO

 

SECRETARÍA DEL MEDIO AMBIENTE

 

(PROGRAMA DE MEDIO AMBIENTE 2007-2012)

 

ADMINISTRACIÓN PÚBLICA DEL DISTRITO FEDERAL

 

SECRETARÍA DEL MEDIO AMBIENTE

 

AGENDA AMBIENTAL DE LA CIUDAD DE MÉXICO

 

TEQUICHIUTECPANALIZTLI

 

IHUICPA

 

TONEMILIZ

 

Programa de Medio Ambiente 2007-2012

 

Secretaría del Medio Ambiente del Gobierno del Distrito Federal

 

Traducción a cargo de:

 

Secretaría de Desarrollo Rural y Equidad para las Comunidades, a través de la Dirección General de Equidad para los Pueblos Indígenas y Comunidades Étnicas

 

Cemaxcayotl

 

IXPANIXTLI

 

1. PEHUALIZTLI

 

2. NAHUATILMATILIZTLI Y YEYECOLIZTLI

 

2.1. Nahuatilmatiliztli.

 

2.2. Campa onpehua tiquitizque

 

2.3 Nican onpehua tiquitizque in Secretaría del Medio Ambiente

 

3. TLAHPIXCATLAHLLI

 

3.1. Tlatlataliztli, tlinon niman canica aciznequi

 

3.2 Tlinon ticnequih toconaciceh

 

3.3 Ohtoquilizti

 

3.4 Tlaixyehyecolizti

 

4. CUALNEMILOCAYOTL IHUAN TLACATLACAUYAN

 

4.1 Ixtlaloliztli, yaliztli ihihuan ixanamiquilztli

 

4.2 Acilizti

 

4.3 Tlachihualizyecanaliztli

 

4.4 Tequichiutecpanalizti

 

5. ATL

 

5.1 Ixtlaloliztli, yaliztli niman acitilizti

 

5.2 Acitilizti

 

5.3 Ohtoquilizti

 

5.4 Tlachihualizti

 

6. YALIZTLI

 

6.1 Temachiztilizixtlaloliztli, yalizti niman ouihacitilizti

 

6.2 Acitilizti

 

6.3 Yuhquitlachihualiztli

 

6.4 Tlachihualizti

 

7. EHECATL

 

7.1 Ixtlaloliztli, yalizti ihuan ohuihtilizti

 

7.2 Acitilizti

 

7.3 ohtoquilizti

 

7.4 Ohtequichiutecpanalizti

 

8.1 IXTLALOLIZTLI, YALIZTLI NIMAN OUIHACITILIZTI

 

8.1 Ixtlaloliztli, yaliztli niman ouihacitilizti

 

8.2 Acitilizti

 

8.3 Ohtoquilizti

 

8.4 Tlachihualizti

 

9- MOIXPATLA IN TLATOTONOLIZTLI HUAN NOCHI ITLAMAN TLEYOTL

 

9.1 Tlein tiquixmatizque huan tlein ticchihuazque

 

9.2 Tlein ticchihuazque

 

9.3 Quein titequitizque

 

9.4 Nochi tlaman tlachihualiztli

 

10 TLACHIHUALIZTCI TLEIN NEL MOTELNEQUI

 

10.1 Ihquin pehua

 

10.2 Ticnehnehuiliah tlein ticchihuazque.

 

10.3 Ticyectlalizque in cuautla in ehecatl

 

10.4 Tlaixpializtli

 

10.5 Ihcuac tictlazohtlah in cuautla in ehecatl

 

10.6 Tlaixmatiliztli huan netzontemoliztli

 

11 QUEIN TEQUITIZQUE IN ALTEPETEQUIHUAH

 

11.1 Nican pehua

 

11.2 Ticyehyecozque in melauhcayotl tlein pohui in cuahutla in ehecatl

 

11.3 Itequiuh in altepetequihuah

 

11.4 Quimacazque tlamachtilli, tlatquitl, tomin huan occetlaixmatiliztli

 

11.5 Titlayehyecozque totlachihualiz ipan tonechicol

 

11.6 Quein hueliz tictlalizque totlanahuatil

 

11.7 Nican tlami inin amatlaxelolli

 

12 TLEIN QUIHTOZNEQUI CEHCE TLAHTOLLI

 

13. AMOXPOHUALIZTLI

 

14. SIGLAS Y ACRÓNIMOS

 

IXPANTILIZTLI1

 

Ipan Secretaria Yolcemanahuayo yehihuan itechtlapohtli Tlatocayotl in Mexihco Tenochtitlan, otiquihtohqueh ica tehuameh ticcuicazeh on icequitquimatiliztli yoliztli in Mexihco altepetl ica melahualiztli ihihuan yuhquiyotl, niman in yolcemanahuayo cuectlaliliztli yehua zanoyeh hueyi quihtotica itech in Tlatocayotl. Yehua ica, ticpiyah tline tiquixpantilizeh nochi tlacatl on tlachihualizti yehihuan nonemilia nochihuaceh ipampa ticpiyazeh zen cualli altepetl, yehua ica ihcuac opehu in tlahtocayotl otictemacaqueh totlahtol niman otiquihtoqueh ica ticchihuazeh nochi tlinon tihueliceh ipampa hueliz ticonaziceh on axiliztli yehihuan ticnequi.

 

Ihueyi axiliz on Tlapohualiztequiyotl Yoliztli in la Altepetl in México. Programa in Yolcemanahuayo 2007-2012, noyecanaz in Mexihco Tenochtitlan itechica on sustentabilidad, iipampa nochimeh on altepemeh yehua yencuiqueh ipan in maculpoalxihuiliztli, in altepenanyotl tlahtlani cequitquimatiliztlis ihihuan melahca chihualizti yehihuan hueliz nochihuaceh ahmo huehcahtica ihihuan on yehihuan o cachi zaquin nochihuaceh ipampa quicalantizalozeh in altepetl i ahuicyahuiyotl yolcemanahuayo. In Tlapohualiztequiyotl quixpantia on zentiliz chihualizti yehihuan ahmo quipiyah tetlapolotiahque ipampa nocuectlaliz incualnemiliz nochimeh in altepechanehqueh niman onaziz on inequiliz in Tlatocayotl in Mexihco Tenochtitlan yehihuan oquihtoh ica in altepetl yehua zanoyeh xoxohqui yez ipan nochi in America Latina xquen occequimeh altepemeh; ahueh zenquizticah ihihuan quinnanquilia on tlahtlanilizti ipampa ma nopiyacan cequitquimatiliztli yehihuan techpalehuizeh ica ticcuetlalizeh nochi in yolcemanahuayo ihtlacahuiliztli.

 

Cualli ticmatztoqueh ica in itemozcaliz in altepetl ahmo nochihau ica in patrimonio ecológico ihihuan incualenmiliz in altepechanehqueh, yeh ica cen cequitquimatiliztlih in desarrollo, yehihuan camap totequitin ihihuan inversiones ma notitlani ipampa impalehiliz nochimeh on altepechanehqueh. On yencuic cequitquimatiliztlih yoliztli yehihuan ihcuilohtoc ipan in Tlapohualiztequiyotl quipiya axilizti, yolcayomeh ihihuan chihualizti yehihuan quinequi in cahuiliz ihihuan inhueyi tehihuantiliz on altepechanehqueh, ipampa zan cecan, talhtocayotl ihihuan tlacayotl, ticpiyah tline ticchihuaceh niman tiquinchihuaceh tequitin ipampa incualnemiliz toconehihuan. In Tlapohualiztequiyotl ahmo zan quicalantizaloa ihihuan quitta ipampa ma nochihua totetechtlacahualiztin, yeh quihtoz tlinon nochihuaz amantzin niman tlinon zaquin ipampa no maquixtizeh niman nocuectlalizeh on iyoliztlies ahmanti in altepetl.

________________________________

1 NOTA DE LOS TRADUCTORES: Las palabras en castellano, que van en el texto náhuatl, no se acentúan, pues todas las palabras en náhuatl llevan el acento en la penúltima sílaba.

 

On tlatamachilizmeh yoliztlies yehihuan ticnemiliah tictlaliceh ipan in Tlapohualiztequiyotl ipampa ipan titohuicazeh quiyolchicahua totlahtol yehihuan otictemacaqueh ipampa: ticmaquixticeh niman cualli ticpiyazeh in tlalticpactli; nomaquixtizeh ihuan nochihchihuaceh nechicotlacaloyan; notaz cualli ma notequitilti atl; on movilidad; nochopahuaz ahacatl; cualli notaz tlinon tiquimihliceh tepozzozolti ihihuan nochi on tlamantli yehihuan chicahuac, niman tiquittaceh tlinon ticchihuaceh ipampa macaza ma xotla totlalticpac.

 

Itlapanahuiliz on Tlatocayotl in Mexihco Tenochtitlan itechcopa on yolizyan ahmo hueliz notzinquixtiz niman nonequi occecneca ma nota, zan cecan matitopalehuican, tetechtlacahualiztli, tlanemiliztli, tepalehuiliztli, tehihuantiliztli niman ixtlaloliztli, on tlamanti yehihuan nican nocentiliah ipan in itlapohualiztequiyotl Yoliztli in Altepetl in Mexihco 2007-2012. Ticpiyah tline niman ticnequizquiah nochi in tlinon tichchihuaceh ma quimahua nochi in tlalticpactli, niman impan ma nohuicalo on icequitquimatiliztlis Mexihco Tenochtitlan, zanquen nican ipan in tlalpanti niman zan que ipan on occequimeh tlalpanti. Cualli ticmatztoqueh ica hueliz ticchihuaceh in tequitl niman cualli tiquizaceh, ipampa yehua itechnonequi in altepetl.

 

Titonenehuiltian inhihuan on inaxilizhihuan niman inhihuan on intequihu in Tlatocayotl itechcopa yolizyan: nomaquixticeh on tequihuayomeh yan intech tlapohti on itemozcaliz yectli niman sustentable in altepetl, nochihchihuaz zen cequitquimatiliztli yoliztli yehihuan noyolchicahuaz amantzin niman achi zaquin, noyolchicahuz on ipalehiliz niman icectlaliliz on media yolizyan, notaz quenihqui ticchihuaceh ipampa ma tehihuanti nochi on altepechaneh, on gestión transparente ihihuan rendición in cuentas, niman noihqui notaz quenihqui nochihuiliz ipampa tiquinchihualticen in nican chanehqueh ma quittacan ica ahmo oncuah tinemih ihihuan on yolizyan. Yehua ica, on Secretario In Yolcemanahuayo yopehu quicuectlalia niman quinemilia quenihqui quichihuiliz ipampa on cequitquimatiliztlis yehihuan onoqueh ipan on Programa General in Desarrollo, ipan on iPlan Verin in Altepetl in Mexihco niman ipan on itlapohualiztequiyotl Yoliztli in Altepetl in Mexihco, nochihqui ma tequitican ipampa ma quitlacaitacan on cequitquimatiliztli yehihuan quimanahuiyan toyolizyan ihihuan on desarrollo sustentable yehihuan quinequi in Mexihco Tenochtitlan.

 

Itlapohualiztequiyotl yoliztli in Altepetl in Mexihco 2007-2012 yez zen hueyi tlamantli yehihuan ipan tiquinyecanaceh tocequitquimatiliztlis yehihuan quipalehuiya to yolizyan ipan on xihuti yehihuan ye huahlahuih, niman in yehua toiuhqui ipampa no cuectlaliz in nemiliz nochimeh on altepechanehque yehihuan amantzin nican chanti ipan in hueyi altepetl niman on toconehihuan yehihuan xenemih.

 

Martha Delgado Peralta

Secretaria in Yolcemanahuayo

Tlatocayotl in Mexihco Tenochtitlan.

 

1. PEHUALIZTLI

 

 

Itlapohualiztequiyotl yolcemanahuac Altepetl in Mexihco 2007-2012, tlachihcihti ica miyec tequimeh campa nozentlaliah on cequitquimatiliztlis públicas itechcopa iyolizyan Mexihco Tenochtitlan. Tlachihchihtli ica on tequitin yehihuan onoqueh ipan Programa General in Temozcaliztli in Mexihco Tenochtitlan 2007-2012, aueh zenquizticah itech on Eje 6, temozcaliztli ihuan in huehca ohtli, niman quihtoa quimqnqhuiz in nahuatilmatiliztin ihihuan incualnemiliz nochmeh on altepechanehqueh, nopiyaz niman nomanahuiz on yolcemanahuayo niman nittaz quehnihqui nochihuiliz ipampa cualli ma notequitiltican on tlaltictlatquitl. Noihqui in amatl quizentilia on tetechtlacahualiztin yehihuan onihcuilohqueh ipan on Plan Verde in la Altepetl in Mexihco, tlachihualoni yehihuan huehca ahci niman yehihuan on Tlatoani in Tlatocayotl in Mexihco Tenochtitlan (GDF) oquimixpantilihqueh on altepechanehqueh Ipan metztli Agosto, tonalli 30, niman Xihuitl 2007, campa nihtoa quenihqui nochihuiliz ipampa in Altepetl in Mexihco nohuicaz Itechica on sustentabilidad, ican Tequitl niman Ihihuan impalehuiliz nochimeh. Ipampa oquichihchihqueh in tlapohualiztequiyotl oquintaqueh niman ocalactihqueh on tlinon on tlacameh yehihuan tequitih ipan temozcaliztli sustentable nima yolizyanmanahuliztli, on huehhueyi tlamatqueh, niman intlanemilishihuan nochimeh Tlacameh, yehihuan onozentlalihqueh Ihcuac onochihu zen tlahtoltiliztli.

 

Ipampa cualli notocaz niman nochihuaz, in Amatl quihueyicapanextia on achitlamentin yehihuan onotaqueh ipan on Eje 6 in Pograma General de Desarrollo zan quen Ipan on Plan verde. Niman Ihcon Ihcuac yonixpantih on marco jurídico niman yeyecoliztli, campa notlalia on tlanahuatilmeh niman on división estratégica secretaría, nixpantiah miyec xexeliztlis campa quihtoah quenihqui nochihuiliceh on ahmanti intech on: tlalpiyaliztli, canon hueliz chantiloz niman tlacatlacauyan, atl, oliniliztli, ahacatl, chicahcatlamanti, climahpatlaliztli ihihuan teotl. Ipan in cecen xexeliztli nocalactia cen pitentzin iixtlaloliz ahmanti, teninncia, chicahuaztin nima occequi, noihqui niculoa on hehehueyimeh ihihuan on pipitiqueh iuhquitin. No nihtoah catlahameh yolcayomeh nohuicaseh ipampa hueliz nochihuaz on tlinon nonemilia, zanqueh ipan tlaixyehyecoliztin ihihuan yolcayomeh. Ipampa xohuih notocaceh on tlaixyehyecoliztin, yeyecoliztin ihihuan tequipanoliztin, notlaliah tlen meta quipiyah cecentemeh in tlamanti niman zanquen on tolamatl campa neztica camanon nochihuas zezen tlamantli.

 

Ipan ce no in ixexeliztli Tlapohualiztequiyotl nocalactia on transversales tlachalizti, noihqui que non temozcaliztli institucional yehihuan ahmo techohuihtiliz ipampa ma nochihuacan on tetechtlacahualiztin. Ihquin itlapohualiztequiyotl Ambiental in la Altepetl in Mexihco 2007-2012 ahmo techohuihtili on planeaciontequitl niman on in orientaciones itlachihualhihuan Secretaria in Yolcemanahuayo, no ihqui on secen xihuitl tomin macaliztli ipampa no cuectlalis intequiu niman onaziceh on metas yehihuan onihtoqueh nonequi onaziceh. Niman sacanochi ma tiquihtocan ica nixtlaloz on Ley de Planeacion de Desarrollo in Mexihco Tenochtitlan. Nixtlaloz in Tlapohualiztequiyotl, on axilizti yehihuan onihculohqueh ihihuan iimpacto yehihuan quipiyaz ipan on problemas yehihuan notehtemohuah nocuectlalizeh ican sisachitlamentin in indicadores de desempeño abiental icneliliztli ihihuan sustentabilidad, yehihuan cualli quinixpantia achi tlayacapan ipan xeloliztli 10. No ihqui, noyencuiliz in amatlahcuiolohli ipan iicce metz xihuitl 2010, ipampa nocalactizeh on yencuiqueh tequitin yan quiztiazeh zezen tonahli ipan itequiu Secretaría, niman nopatlaz tlinon nonequiz nopatlaz ihihuan nocalactizeh observaciones yehihuan hualehtiaseh intech ocequimeh tlacameh, zan quenomeh on yan nican tequitih ipan in Secretaria ihihuan on yan ahmo nican tequitih.

 

2. NAHUATILMATILIZTLI Y YEYECOLIZTLI

 

 

2.1 Nahuatilmatiliztli.

 

On pehualizti yehihuan technohnotza itechcopa yolcemanahuayo onoqueh ipan xeloliztli 4º : “nochi tlacatl quipiya tline quipiyaz cen cualli yolcemanahuayo campa nozcaltis ihihuan campa nemiz”. Ipampa ticchihuazeh in machiztiliztli, no nequi nochicahuaz icentiliz niman nonequi nixtlaloz on factor yoliztli ipan nochi cequitquimatiliztlis publicas zanquen on yehihuan onequeh calpameh ihihuan ipan nochi in mexicatlalpan. Yehua ica, on irectoria desarrollo social nacional yehihuan itechtlapohtli in Tlaltocayotl no nequi cualli azitiaz niman sustentable yez, noihqui no notaz quenihqui hueliz nomanahuiz ihuan cualli no tlahpiyaz in yolcemanahuayo, según tlinon nezticah ipan on xeloliztli 25 yan oncah ipan on Constitución Cequitquimatiliztli in los Estados Unidos Mexicanos; niman no conformeh tlinon quihtoa on xeloliztli 26, campa quihtoa ica nonequi notlaliz ihihuan notecpanaz ipan cen sistema in palneacion inmocrática in desarrollo.

 

In Nahuatilli in Tlatocayotl in Mexihco Tenochtitlan (GEF) quihtoa ica on cequitquimatiliztlih tecpanaliztli ihihuan administrativa nohuicaz ipan principios estratégicos, zanquen on cequitquimatiliztlischihchihualiztli ihihuan tlaixyehyecoliztins in temozcaliztli; on temozcaliztli tlachihualizzentiliztli ican cequitquimatiliztli ihihuan ecahualiztli nahuatilmeh ihihuan on imanahuiliz itlaman in tlalticpactli. On planeación tequitl nonequi quichohuazeh on yehihuan tequitih ipan iadministración pública Mexihco Tenochtitlan niman no nonequi quittazeh itemozcaliz in altepetl, aueh nohuicazeh ipan on prevenciones yehihuan neztoqueh ipan on Pla Nacional in Desarrollo. Ipan in jurídico contexto, on GDF oquichihchiu niman oquixpantih on Programa General in Desarrollo 2007- 2012, yehihuan tlachihchihtli ica chicome ejes; on yehihuan ica chicuazen, “Desarrollo sustentable y de largo plazo”, ipan in quitenehua nochi tlinon tiquixtlalohtoqueh. In eje programático quiyecanaz itequiu on Tlatocayotl ipan in tlahtocayotl ican i lineamientos ihihuan yolcayomeh.

 

In tlahtocayotl oquitlalilih in Programa General in Desarrollo cen ohtequitl in huehca ohtli. (caxtohli xihuitl) ican perspectiva integral ihihuan transversal ipampa nohuitlaiz in Altepetl in Mexihco itechcopa on sustentabilidad itemozcaliz. On Plan Verin tehihuan huahnozentiliah quen cen tlachihualoni rectores yehihuan melahuac hueixticah ipan on planecion ihihuan iprogramacion oni desarrollo on Mexihco Tenochtitlan itechcopa on yolcemanahuayo.

 

On Ley in Planeacion in Desarrollo in Mexihco Tenochtitlan yehua zanoyeh hueyi quihtohticah ipampa nochihchiua in Tlapohualiztequiyotl yoliztli. On xeloliztli 9, xeloltzintli III yehihuan oncah ipan in Tlanahuatihli, quihtoa catlaha intequiu on tlacameh yehihuan tequitih ipan iinpenincias on administración central ipampa quichihchihuazeh tlaixyehyecoliztin; noihqui cualli quihtoa tlinon iaxilizhihuan on programa. On xeloliztli 33 quihtoa ica on tlaixyehyecoliztin sectoriales amameh yehihuan quinxeloa on axiliztin in ahmo huehca ohtli noihqui on lineamientos yan onoqueh ipan on Programa General in Desarrollo; yehihuan quinyecanaz on itlachihualizhihuan sector administrativo; niman ivigencia yez chicuacen xihuipan, niman iixtlaloliz, ipalatlaliz nozo iyencuiliz, nonequi nochihuaz secen yeixipan.

 

In Tlapohualiztequiyotl, conformeh on Ley Yoliztli in Mexihco Tenochtitlan, quimpiya on yolcayomeh ihihuan tlachihualizti yehihuan prioritarias ipampa nochihuaz on Cequitquimatiliztli yoliztli in Mexihco Tenochtitlan niman no ihqui ompa onoqueh occequimeh tlachihualizti yan hualehtoqueh ipan ocsequimeh sectores, yehihuan nemih conformes ihihuan on Ley in Planeación.

 

On 26 xeloliz Ley Orgánica in la Administración Pública in Mexihco Tenochtitlan yehua quihtoa catlaha itequihu on Secretaria in Yolcemanahuayo (SMA). Quihtoa ica on Secretaría itequihu quixpantiz, quichihuaz ihihuan quixtlaloz on icequitquimatiliztli Mexihco Tenochtitlan itechcopa yolizyan ihihuan tlaltictlatquitl, yehua ica in tequimeh nozentiliah itechcopa on legislación yoliztli in la SMA, niman ihihuan occequimeh órganos in Mexihco Tenochtitlan yehihuan ihihuan pepechihtoqueh. Miyec tlamantli niman zzecneca tlamatli quitta in Tlapohualiztequiyotl Yoliztli niman quimahuaz in nemiliz nochemeh on calpanchanehqueh niman altepechanehqueh.

 

2.2 Campa onpehua tiquitizque

 

Ipampa nocuectlaliz cen altepetl nonequi quincalactiz nochi tlinon itech yolizyan tlahtoa ihcuac notequitiltice on cequitquimatiliztlis públicas yehihuan quintlalia ihihuan quintequitiltia itlahtocayo. On tlamanti yehua yehuehcahui quihtohuayah quitl itech yolizyan tlapohtli cacta, aman in tonalti xoc zan quesqui tlacatl quitta niman quitequiti, ipampa achtopa zan quitequitiyah on yehihuan tequiti ipan Secretria in Yolcemanahuayo, ahueh aman yonochiu cen eje yehihuan quincuectlalia on tlachihualizti ipan on materia altepetlayecolti, altepecuectlaliliztli, infraestructura niman occequi tlamanti. Yehua ica in programa ahmo zan quincalactia on tlaixyehyecoliztin yehihuan quittah toyolcemanahuayo, yeh no quimproponeloa on cequitquimatiliztlis ihihuan on orienteciones in sustentabilidad yehihuan hueliceh notequitilticeh ipan ocsequimeh itlacauyan on iadministracion pública GDF. Quen yonihto, in Tlapohualiztequiyotl quincui quen marco in referencia miyec cequitquimatiliztli publica tlamahti yehihuan tlahtoa itechcopa on itemozcaliz sustetable in altepetl. Ocsecan copa sequi cequitquimatiliztli ihihuan tlachihualti yehihuan motenehua ipan in Programa General in Desarrollo Mexihco Tenochtitlan 2007-2012 niman quihtoa ica itequiu quimanahuiz ininrechos ihihuan incualnemiliz nochimeh on altepenanchanehqueh, niman no quitta tlinon nocahuiliceh teconehihuan yehua ica quimaquixtisnequi niman quimanahuisnequi nochi yolcemanahuayo niman no quitta quenihqui cualli quintequititltis on tlaltictlatquitl. Ipampa no tlalizeh in tlaixyehyecoliztin campa cualli quinamiqui, nonequi ma tiquihtocan ica ipan 30 in agosto in xihuitl, on Tlatoani in Tlatocayotl in Mexihco Tenochtitlan oquinixpantilih on tlacameh ihihuan sihuah on Plan Verin in la Altepetl in Mexihco, yehua oquihto ica in plan, cen tlamantli campa nohuicazeh on cequitquimatiliztlis publicas itechcopa iyolizyan GDF ipan pitentzin cahuitl (15 xihuitl) in cenquiztica tlamantli quipiya on yolcayomeh ihihuan tlachihualizti yehihuan quiohuitlaliceh in Altepetl in Mexihco ipampa cualli quipiyas itemozcaliz sustentable. In Plan Verin ahmo zan quizentilia on tlachihualizti yehihuan onoqueh ipan on itlapohualiztequiyotl XXI Altepetl in Mexihco, yeh no tehihuan quincalactia in tlanemiliz on secretarias ihihuan iinpeninncia GDF yehihuan tehihuan oquichihchihqueh in tlamantli: Jefatura in Tlatocayotl, Oficialía Mayor, Secretaría in Tlatocayotl, Secretaría in Desarrollo Urbano y Vivienda (SEDUVI), Secretaría in Transportes y Vialidad (SETRAVI), Secretaría in Obras y Servicios (SOS), Secretaría in Seguridad Pública (SSP), Secretaría in Educación (SE), Secretaría in Salud (SS), Secretaría in Desarrollo Social, Secretaría in Desarrollo Rural y Equidad, Coordinación in Uso Eficiente in Energía, la Autoridad in Centro Histórico niman no on Secretaría in Yolcemanahuayo in Mexihco Tenochtitlan.

 

Ihquin, ipan on Plan Verin no quixpantia cen marco in referencia ipampa cualli quihtoz tlinon quichihuaz on Secretaría in Yolcemanahuayo. Quen nenqitah, miyec tlamanti, axilisti ihihuan yolcayomeh yehua nican nixpantia, tlapalehuiya niman tehihuan tlapohti ipampa onaziceh on metas yehihuan onoqueh ipan in Plan Verin in la Altepetl in México, mazqui iaxilizhihuan onaziceh ipan chicuazen xihuitl ipan in tlahtocayotl.

 

2.3 Nican onpehua tiquitizque in Secretaría del Medio Ambiente

 

In Altepetl in Mexihco nonequi ocsecneca notlahtlaniz on gestión yoliztli ipampa nonochicahuaz inuelitiliz on instituciones niman noneltiliz on tetechtlacahaliztli niman on tlacatehihuantiliztli.

 

Nican nihtoah cequimeh on cenquiztoqueh principios yehihuan quiyecanazeh, ipan nohuicazaeh niman yehihuan quihtoa tlinon nonequi quichihuaz on Secretaría ipan on xihutin yehihuan huahlahuih.

 

2.3.1 Planeación yoliztli para el desarrollo sustentable

 

On GDF no itequiuh quincuectlaliz on yolcayomeh in sustentabilidad niman yolizyanmanahuiliztli. On Mexihco Tenochtitlan yehua altepetl yehihuan oc achi quimpiya altepechanehqueh ipan nochi in mexicatlalpan, yehihuan cen hueyi chicahuaztlih quihtohticah ipampa quicuectlaliz ieconomia niman iconvivencia social in altepetl. No ihqui quitehtemoa quenihqui hueliz quintequitiltiz on tlaltictlatquitl yehihuan yehihuan onoqueh inpendientes itech oni sistema biofísico in altepenantli.

 

Ica icse intento ipampa notaz on ichicahuaztlih on sustentabilidad, on SMA yo quipatlac iplan institucional ipampa quicentilis cen Dirección General in Planeación y Coordinación in Cequitquimatiliztlis (DGPCP), niman no quichichuaz on cenquiztoqueh procesos itechcopa on gestión yoliztli niman itechcopa iahacauh in altepetl, on regulación yoliztli, on tlaltictlatquitl tequitiltiliztli niman yuhcayoyan yehihuan tlamanahuilti niman on yuhcayoamanyotl.

 

No ihqui, ipampa notaz on ichicahuaztlih on sustentabilidad, on Tlatocayotl in la Altepetl tequiti ihihuan on Gabinete in Desarrollo Sustentable, campa nocentlaliah on SOS, on SEDUVI, on SETRAVI ihihuan on SMA.

 

ipan on iejercicio autoridad yoliztli ihihuan on planeación in cequitquimatiliztlis zanoyeh hueyi quihtohticah nonanquilizeh on altepechsnehqueh yehihuan chanti ipan in altepetl, notzinticeh on iplaneaciones on ejercicios efectivos in investigación-acción ipampa ma quittacan iperspectivas ihihuan inpropuestas ichanehcahihuan. Ceno yehuameh on chanehqueh yehihuan quittah niman quiahmancapanoa on conductas colectivas yehihuan nonequi ma nixtlalocam ipampa quitlapozeh ohtli yehihuan quinhuicaz itechcopa on altepesustentabilidad.

 

Ipal on Gabinete in Desarrollo Sustentable niman ipal on Comisión Yoliztli Metropolitana (CAM), in altepetl quipiya on coordinacióntepoztlatquimeh yehihuan tlapalahuiya ipampa ma no tecpana yohyolic, on 16 nanquilisti yehihuan nonequih. Achtopa nonequi nixtlalozeh quenemehqueh amantzin on cequitquimatiliztlis ihihuan on tlaixyehyecoliztin enfocados itechica on isustentabilidad in altepetl niman nochihchihuaz cen Tlapohualiztequiyotl yehihuan ma tepalehui ma cualli nocuectlalican on huehueyimeh yolcayomeh ihihuan on yeyecoliztins. Zan ican cen Tlapohualiztequiyotl in sustentabilidad yehihuan chicahqui niman cualli tlachihchitli intechcopa on iaxilishihuan on administración, on GDF hueliz ihihuan nohuizoquiz on ichicahuaztli cequitquimatiliztli on sustentabilidad. In chicahuaztli nonequi quicalactis on tlamanti yehihuan on quihtoah on altepechanehqueh ueyi quihtoznequi itech in Altepetl in México niman quimahuaz on iitalizhihuan ihihuan on axilizhihuan on tlaixyehyecoliztin sectoriales in yolcemanahuayo, urbano cuectlaliliztli ihihuan chantiliztli, in obras ihihuan tlayehcolyiliztin niman in transporte y vialidad.

 

Ipampa nochihchihuaseh cequitquimatiliztlis niman notemacazeh criterios ipampa nomacas prioridad on tlachihualiztin ihihuan yeyecoliztins in sustentabilidad, nonequi notaz on aman situación actual niman ma notequititltican metodologías ihihuan tlatecpaalizsisachitlamentin ihihuan ixtlaloliztli yehihuan ma notequititltican ica científicotlamachiliztli ihihuan icniuhyotl.

 

2.3.2 Cuahutla, tlalli in quipiazque, atl ihuan ceceneminiliztli: tomoztlayotl

 

Tlinon ipan nochihuas on cuahauihtic ihihuan in tlalticpacmanahulistli (SC) ipan in Mexihco Tenochtitlan yehihuan quihtoz tlinon nochihuazeh ican on ameyalti, yehihuan quin atlitia nochimeh on nican chanehqueh yehihuan 8.6 millones. Masqui ihcon, on cuahuihtiqueh yehihuan quiyehualhtoqueh in Zona Metropolitana in Valle in México (ZMVM) totoca pohpolihtihuih, ihihuan ihcon no totoca tolahti ipan in tlalpan. Ica polihuitihue in cuahuitiqueh niman ica calchihualo, on calti ahmo cahuilia ma tlalcalaqui on quiahuitl yehihuan yahuehcahua yolic tlacalctiyaya tacampa onoque huehhueyin ameltih yehihuan on tlen techamaca ahuelic.

 

On ihtlacahuilistli tlen mochihua cuac ticalchihuah pan cuahuihtic xhuelis mectlalis hihuan icon ahmo tihuelisque tiatzacuazque.

 

Ihcuac polihui cen cuautlah niman nocaltilo campa tlacauyan, xoc nocauilia on quiautli ma ixica niman ma aci tlalihtic ta campa meya atl campa tehuameh ticoncuitoqueh yehihuan ticonih.

 

On ihtlacauiliztli yehihuan ticchiuilia on campa cohtitlan ihcuac nochantlalilo nozo SC on ameyalti xoc caman hueli nocuectlalia niman zanoyeh techihtlacoa ica xoc ticauila niman xoc canah canon ixicaz ihihuan tlalcalaquiz on atzintli.

 

2.3.3 Ixpia in yoliztli

 

Itlahpiyaliz iyolizyan in Dietrito Feinral zanoyeh hueyi quihtohticah, ica ye huehcaui uahnihtlacohtiuih ixexeliucayo niman itlapaleuizhihuan in Altepetl in México. Ahueh ihcuac onitzmolinaltih on nemiliztlacauyantlamatilizyotl niman opeu notlanahuatiltlalia tonemiliztlacauyan in achihtzin onopatlac, ahueh zanquen nonequi ma nopiya cen cuahlli tlahtocayotl yehihuan melauac ma quitlahpiya tonemiliztlacauyan. Quen, ihcuac onotlalihqueh on industrias ipan ZMVM opeua zanoyeh quitlaihtlacoa ahacatl, atl ihihuan tlalti. Canah ipan noventa, ica opeu no tlanahuatiltlaliah tonemiliztlacauyan ipampa maca z a ma tlaihtlacolo, miyequeh on industrias onehcihuanihqueh ipan in altepetl niman oyahyahquequeh ipan occequimeh iestados in Mexicatlahtocayotl. Ihcuac on miyec onotzinquixtiqueh on establecimientos yehihuan nocuitiayah industrias; aueh opehqueh miyequiya on micro ihihuan mediana industrias manfactureras, niman tla nocempoa nochimeh in industrias uah ochihuah cen 90% yehihuan onoqueh ipan in altepetl. Niman mazqui oachihtzitiaqueh zanquen miyequeh nonequi notlahpiyace, on tla ticpohuah ican zan tlahcuilolnezroqueh canah cuatro mil establecimientos. No ihqui, on nemiliztlacauyantlahpiyaliztli ipan SC, cohtitlan ihihuan yuhcayan yan tlahpixti quinequih ocachi cuahlli ma notlahpiyacan ipampa maca za ma nochantican ihihuan ma ueyiyacan calpameh ipan on tlacauyanti.

 

Ahueh, on tlacamachiztiliztli niman on tlacapaleuiliztli itechcopa on nemiliztlacauyanpiyaliztli ahmo miyec aci intech on altepetlacameh. Nochimeh on tlacacentilizti yehihuan aman uahnonextiah ipan in altepetl nochiuah ipampa quinequih ma nomanahuican icohtitlanyohihuan, imanahuliz, inemiliztlacauyanhihuan. Yehua ica, nonequi ma nochicaua cen nemiliztlacauayantlamatilizyotl ihihuan tlacapaleuliztli itech on tequitlahpiyaliztli.

 

2.3.4 copiltlahtoltin, ihuan moyetztica in yolcemanahuayo in caliticaltepeme

 

In Altepetl in México quipiya miyec altepeahmantli yehihuan nonequi nocuectlaliz. Aueh, yopeu itzmolinih cuectlalilizti yehihuan quinequih ma nocuectlali in altepetl aueh ma huahpeuacan ne tlatzintli. Nican nonequi ma noueyipanexti iueyiquihtoznequiliz on tlacatlacauyanti ipan in yecnemiliz in altepechanehqueh.

 

Nonequi nomanahuiz on icentido republicano in altepetl, quen cen imetáfora civil tlacayotl, inemiliz inmocrática in altepechanehcayotl, quen cen macauilizpromesa, quen cen requisito ipampa nopiyaz cen cualnemiliztli niman ihqui nomanauiz on tlin ilocal niman iconcchicahuaztlih chantiyanyotl, cen cenquizqui yuhquiyotl, icuectlaliliz quen tonemiliz. Nonequi ma nonmili on ipropuesta cen “Altepetl abierta”, yehihuan ticchihchiuaceh tinochieh, para nochimeh, inmocrática, quen cen yencuic tlacayeyecoliztlih ihihuan camapa hueliz chantiloz.

 

Tiquitizque ipan Temozcaliztli ihuan coordinación metropolitana

 

Itemozcalizh sustentable in Altepetl in México, quen cen progreso económico yan ma quinyolpachiuiti on intetechnequilizihuan on cenyelzti yehihuan mantzin nemih nican, aueh maca ma nocomprometerocan on cenyelizti yehihuan uahlaceh zaquin ihihuan imanauiliz chanyotl2, aman nixpantia quen cen hueyi iixnamiquiliz on coordinación metropolitana campa zan cecan chantih cececnecameh feinrales topilehqueh, estatales ihihuan locales (Inegaciones y municipios). Icoordinacion metropolitana itechcopa on instituciones manotacan quen tehihuan tlapohualti itech on procesos políticos-electorales yehihuan onochiquehquen ipan in za canochi mahtlacxipan ipan in Altepetl in México, niman iixnamiquilizyez quintaceh on nequilizti yehihuan oniaceh, proceso económico, sociales niman culturales. Mazqui iueyiliz on on altepetl neci quen xueli nopatla niman ta achihtzin temoliztli, aueh tla cualli nimn nocenita, zanquen nochantilo niman huahecih occequimeh calpameh tlahtlatenco.

 

On GDF ihihuan on Estado in México nonequi zan cecan quintazeh niman zan cuahlli quincuectalizeh on ahacaihtlacauiliztli; yehua ica on topilehqueh yehihuan nocentlalia ipan ZMVM, yehihuan pehticah ipan 1996 ta ipan in tonahlli, quicepan hualitztihuih ica CAM ipampa melauac ma notequitiltican on tlaixyehyecoliztin ihihuan zan cuahlli ma quimacahuacan on tlinon quihtlacoa iahacau in Altepetl in México. Onoqueh tlaixyehyecoliztin yehihuan intoca Verificacion Vehicular Obligatorio, Sustitucion Convertidores Catalítoicos, in tonahlli xtequiti, Autorregulación in Vehículos a Diesel, Uso in Combustibles Alternos y Contingencias Yoliztli Atmosféricas.

 

Yehua ica nonequi ma nochicahua on icoordinación metropolitanah nochimeh on cececnecameh jurisdicciones yehihuan nonamiqui ne ZMVM, ipampa zanquen notequitilticeh niman nocuectlaliceh yehuameh in tlaixyehyecoliztin, niman no ihqui ma nota ipampa cuahlli ma notequitiltican on yencuiqueh tlaixyehyecoliztin yehihuan campa quihtoa zan cuahlli ma nomacahua tlinon quihtlacoa ahacatl ipan in altepetl.

 

2.3.6 Yancuic tiquitizque ipan Secretaría de Medio Ambiente

 

Modificaciones al ámbito in atribuciones y funciones in la SMA 2007

 

On SMA nonequi ma quinchiua on cequitquimatiliztli yoliztli ahueh ipan ma nohuica on marco jurídico yehihuan amantzin notequitiltia campa nesticah on Ley Yoliztli in Mexihco Tenochtitlan niman ma nochihchihuacan tlanahuatilti ipampa ma cuahlli notequitiltican on yeliztlatquitl niman ma nomanahui tonemiliztlacauyan. No ihqui, yehihuan nonequi on tlazohtlalizti ipan in cemanhuac nonequi cuahlli manocuectlali iyomiyo on SMA, ipampa ma quincuectlali inequilizhihuan on tequitl ipampa nozcaltiz nican ipan in Distrit Feinral cuahlli niman icihcapan.

 

In ipatlaliz SMA ipeua ipampa ahmo oncacta on itequihihuan on altepetl, iahmo chicahualiz on tlahtocayotl ipan on chicahcaizcaltiliztli, noicihcanequi ma nota itlaman tocemanahuac imacehualtequio in altepetl ihihuan tlahtocayotl, niman ontequitl yehihuan nonequi ipampa on iizcaltiliz in altepetl yehihuan ma quimimachizti on altepechanehqueh. On ioccehpa cuectlaliliz on tlahtocacahlli opeu quintequimaca nochimeh on itlahtocayotzitzihihuan, niman nochimeh on itlahtocayoohhuihihuan in cemnahuac niman matecpanican ipan on tequitl yehihuan nochihaz niman on itlatohcayoohuihihuan in cemanahuac ihihuan ichihcahcaizcaltiliz in Mexihco Tenochtitlan.

 

41- yehua ica in, ipan in metztli enero xiuitl 2007, nocuectlali on Reglamento Interior in la Admistracion pública in Mexihco Tenochtitlan, nouicaqueh ipan in amatl 7/2007, in amatl quipatla icecentequiu on SMA, ican on tlanahuatilpatiotl. Oc achi tlyacapan, ipan on ixeloliz 11 in amatl, cuahlli nota que nihqui tlachihchihtli in omiyao in tlahtocayocahlli, tehihuan intequiu on tlahtocayocaltzitzimeh.

 

3. TLAHPIXCATLAHLLI

 

 

________________________________

2 Our Common Future, World Commission on Environment and Invelopment, Oxford University Press.1987.

 

3.1 Tlatlataliztli, tlinon niman canica aciznequi

 

In Mexihco-Tenochtitlan tlahlli cen comohlli, yehihuan quiyehyehualoa tepemeh yehua huehueyimeh 3000 yan hueli acih 6000 msnm. In comohlli nocahua ipan cen 2236 msn; yehihuan ica hueyac 120 km yehihuan huahpeua ne mictlampa niman aci ne huitztlampa niman 70 km tlauiztlampan niman ya une cihuatlapan. Nochi ica hueyi hihuanochihua 9600 km2, niman ipan hectarias huahnochihua 960000.

 

In Mexihco Tenochtitlan nocahua ipan suroeste in tlacomohlli niman icahueyi 148 178.7 ha. Adnimistrativamente no xeloa ipan suelo urbano (SU) ica ueyi 60867.9, niman suelo in conservación (SC) ica 87294.36 ha (59%)2 Ipan SC nocahua 34 mil macehualtlatquitl, niman canah 27 mil ha yehihuan imaxca 6 calpameh ica tramites agrarios, ihcuac huahnocentlalia huahnochihua 60 mil ha. Ma tiquihtocan ica ihcuac noteixpanhuia on calpameh yehihuan onoqueh ipan in Mexihco Tenochtitlan niman imin núcleos agrarios occequimeh calpameh quitzmolinaltia tlahuehlli niman in tlahuehlli xtecahuilia ma cuectlalican noso am quimanahuica on chantiloyanimeh.

 

Ipan SC chantih 2.2 millones tlacameh; niman 700 000 tlacameh ihihuan nohuicah on SC, chantih ipan 47 tepetitlancalpameh niman in quihtoznequi I 8% Mexihco Tenochtitlan. On tepetitlan chanehqueh quichihua cen ueyi tlamatilizyotl, ipampa yehihuan inconehihuan on mesoamericanos yehihuan oitzmolinqueh ipan in Mexihcoixtlahuatl; yehuameh iminaxco miyec tlalti yehihuan tepetitlan onoqueh, yehuameh quipiyah miyec tlamachiliztli ihihuan cen ueyi nouicaliztli ipampa quimatih quenihqui quitequitiltiah nochi tlinon oncah iyehyehualcan.

 

Ipan Mexihco Tenochtitlan onochihchihqueh 83 ejdos niman chicnahui calpameh, yehihuan quipiyah 92 milyolohmeh, yehihuan oquiminmacaqueh 55192 ha yehihuan onoqueh ipan Inegaciones Azcapotzalco, Coyoacán, Cuajimalpa in Morelos, Gustavo A. Mainro, Iztacalco, Iztapalapa, Magdalena Contreras, Milpa Alta, Álvaro Obregón, Tláhuac, Tlalpan, Xochimilco, Benito Juárez y Venustiano Carranza. itechcopa on 92 milyohlotl yehihuan onoqueh ipa In Mexihco Tenochtitlan, 44 intlal (34 274 ha) nima nocahuah ipan on Inegaciones yan quipiyah tepetitlantlaltil: Cuajimalpa in Morelos, Magdalena Contreras, Milpa Alta, Álvaro Obregón, Tláhuac, Tlalpan y Xochimilco. On occequimeh. 48, ueh ejidos yehihuan xquipiyah tlalti camapa tocalo niman yehihuan nocahuah impan on yolohco Inegaciones niman no ne mictlampancopa: Azcapotzalco, Coyoacán, Gustavo A. Mainro, Iztacalco, Iztapalapa, Benito Juárez y Venustiano Carranza; itech in 48 tlatipanti xquipiyah campa tocaloz, 24 ejidos oquipatlqueh in tlalhihuan ica on occequimeh yehihuan iquiminmacaqueh ipan occequimeh estados ipan in República, yan quipiyah 39 tlaxelolti yehihuan ihcuac nocentiliah huahnochihuah 9 794 hectáreas. Nican ma ticonixpantican ica on SC melahuac nonequi ipampa ica cuahlli nemiceh on chanehqueh ipan ZMVM ipal on chantiloyantlayehcolti yan quitemaca. On intequitilizhihuan on ecosisachitlamentin ihihuan agroecosisachitlamentin melahuac nonequi ica nopiyas on iacahuihu in ixtlahuatl, o nica ompa ixica miyec atl hiunatemeh on amelti. Niman teh, on cohtlaquihlomeh tlapalehuiaya ipampa maca ma peyahui tlahlli ican atl nion ica ahacatl. No ihqui zanoyeh hueyi quihtohticah ipampa ipan nomaquixtiah on cececneca yolqueh ihihuan on cecnic cohtlaquihlomeh, nican nemih miyequeh yolqueh yehihuan omiyohqueh. Ihihuan on tequimeh, tlatocayotl ihihuan yolcayotl meauc hueyi tlalcuitoqueh niman in tequitl melauac hueyi quihtohticah intechcopa on tlacameh yehihuan chantih tepec. Noihqui on cuatlan quinmaca cuauitl niman on yehihuan ahmo cuahuitl yehuameh on calpameh yan onoqueh ipan tepetl. Itlamiyan SC quinmaca miyec paleuiliztli on tlacameh ican ZMVM, iipampa itlamatilizyotl niman iipampa itepehihuan.

 

3.1.1 Itlahlamatiliz on tlahpixcatlahlli

 

Ipan on SC cauitl in xopantlah, yehihuan campa zanoyeh tlahmoxtemi niman quiahui, niman zanoyeh tona nochei ce xipan 16 C ipan on ixtlauameh niman ipan tepemeh 8C niman camapa cehua niman zanoyeh quiahui ihcuac xopantlah (CNA,1997). Ipan in cahuitl, onoqueh 29 tlamantli, yehihuan 24 hue atlauti yehihuan quititlanih atl ipan SC yehihuan tlacpac hualehua. Niman on ocsequimeh yehihuan yahuih itech on tlitepetl Xictli, Citlaltepetl niman pon Zanta Catarinah tepetl, niman ome ixtlauitl yehihuan atemi, se ipan on Xochimilcochimamitl niman ipan on Tlauactlalti.

 

Ipan on itlahtlamatiliz, on SC onoqueh ipan on tlacauyan yehihuan itoca Pantropical, itech on uehhueyimeh nemiliztlacauyanti ipan in America (Neártica y Neotropical) ipan on yehihuan itoca Faja Volcanica Transmexicana. No nextia 15 cenyeliztli tlalmachtiliztli, yehihuan ocachimiyec onnoqueh: Adoso húmico, Litosol y Feozem, Háplico, yehihuan tlalcuitoqueh 32, 26 y 24 % ipan on SC.

 

3.1.2 Cecnicnemiliztli

 

El SC quinmanauiya 2500 yolqueh ihihuan cohtlaquihlomeh, yehihuan onoqueh ipan zan ce cenyeliztli ipan cemanahuac niman chantiloyan, yehihuan onoqueh ipan eje Neovolcanico, chantih secninemiliztli 2%ipan tlalticpac, niman 12% ica yolcacenyeliztli niman cohtlaquihloyeliztli ipan in Mexihco. Niman itech on cohtih, onoqueh yehuameh in: zacatitlan, ocoyan, auacohtlah, tlacotla niman acohtlaquihloyan (atezcac ne Xochimilco hihihuan tlahuac).

 

Niman itechcopa on yolqueh, ipan on Sc noihtohqueh 24 atlalchanehqueh cenyelistli niman 56 nohuilancayolqueh yehihuan quipanextia 8% yehihuan incenyeliz nohuilancayolqueh. On chichiyolqueh nemih 59 yolcacenyeliztli, niman 16 occequimeh patlancachichiyolqui niman 43 nehnencachichiyolqui niman ihcuac nocentlalia huahnochiuah, 14 imaxca in tlahtocayotl.

 

Itech o non atlalchanehqueh niman on nouilancayolqueh zan ipan itepehihuan on Mexihco Tenochtitlan nonextia 9 yolcaatlalchanehqueh niman 21 nohuilanqucayolqueh. In yolcaceliztli yehihuan nehehcihuanhtinemi, nihtoa ica nemih 211 totomeh.

 

Canah 60% on totomeh ipan Mexihco Tenochtitlan nemih ipan on SC; canah 80% chanti nican niman on occequimeh zan nehehcihuanihtinemi ihcuac cehua. Huuyi quihtohticah ica 25% nican quiztoqueh ipan in tlahli SC. On tototmeh yehihuan yehcoh quipanextia 30% itech on cenyeliztli; in oquic on chichiyolqueh zan quipanextiah 5%.

 

On tepenemiliztli neh tequiyoh niman nonequi cuahlli ma nixtlalo ipampa ihcqui cuahlli notequitiz, zanquen itech on yolqueh yehihuan tzacutoqueh niman zanquen on yan quiztinemih. Ipan in tamantli, on zoológicos zanoyeh hueyi quihtohtoqueh ampa quinmaquixtiah on secnicnemiliztli, ican on tlapaleuilizti campa quintlapanaltiah on yolqueh yehihuan tzacutoqueh, no ihqui queh machtiliztli, ixtlaloliztli niman tehantiliztli ipan on tequiyomej.

 

3.1.3 Tlatquitl ihihuan nemiliztlayehcolti

 

Ipan on iecosisachitlamentin SC, melauac nonequih ipampa quitemacah nemiliztlayehcolti yehihuan quihtoznequi inemiliz on tlacameh yehihuan chantih ipan in altepetl; iipampa on imaquixtiliz secnicnemiliztli iipampa innemiliz on tlacameh yehihuan chanti tepeyan. Ipan on SC quizah tlatquimeh niman tlayehcolti, yehihuan nonequih ipampa icualnemiliz in Altepetl in México. Intech in tlayecantitoqueh, achtopa, itemalo on ameyalti ipan in (SC no Celia miyec atl yehihuan yau ipan in ixtlahuatl), on tlaihtlacoliztli, on ihyochihchiualiztli niman onCarbonocelilistli, yan nonequi ipampa quitemoltiz on tlalticpacxotlaliztli, on iitaliz on Clima ihihuan on microclimatica, on caquiztilizihtlacoliztli, imaquixtiliz on atoctli, niman no ihqui que non campa hueliz nopahpacticeh on tlacameh yehihuan techahnotzah niman on tlamatilizyotl.

 

3.1.4 Ahmanyotl

 

In Mexihco Tenochtitlan melauac nihtlacoa,ihcuac on tlalti campa cohtla peua notequitiltia ipampa ipan tocalo nozo ipan pehua nochantihua; on cuahtli peua ihtlacaui ihcuac pehua nemi myequeh uolcatzitzimeh, ihcuac tlahchinahu, ihcuac cohtequilo, ihcuac pehua nohtlacoa on ahacatl nima pehua cominpiyah yolqueh. En el Programa General in Orinnamiento Ecológico in Mexihco Tenochtitlan (PGOEDF) nihtoaya ica ipan 2000 popoliuicia canah,e 240 ha ipan ce xipan.

 

Zan cecan matzihtoqueh on SU ihihuan on SC; ahueh mazqui mahmatzihtoqueh in tlamnti xcuahlli onoqueh nion matzihtoqueh. On SC nochipa on quimohmohtihticah on iueyiliz altepetl niman notequitiltia quen cen tlahlli yehihuan nocuiz ipampa ipan chantilo. On tlacameh contlalih incahcal ipan on tlalti campa xquipiyah tline quintlaliceh, No ihqui ihcuac quinchihchihua miyequec tecalti, quichiua ipampa ma hueyiyacan on altepepemeh ipan on tlacautlalti, on iueyilizhihuan aon altepemeh yehihuan tlahtlanih, atl, tlahuihlli niman occequi, yehihuan inaxca SC, yehihuan ipampa nochihuaz nochi in nonequi ma popolocan on tepemeh campa cohyoh, ma tiquihtocan :

 

• zanoyeh notequitiltiah on ameltih yehihuan onoqueh tlalihtic, niman iihtlacoaliz on atzintli,

• Tlalpololiztli ipampa ipan on tepemeh pehua tocalo nozo chantilo,

• tlacoihtlacoliztli, niman on tlalihtlacoliztli,

• cohtequiliztli, tlalizcayoihtlacoliztli, niman on tlalpatiliztli,

• cohtlaquihlopololiztli ihihuan on cececnecnemiliztli.

• cohtlaquihlotzinquixtiliztli ihihuan on teeyolquheh.

 

Ipan in tonahlli ahmo cuahlli notequitiltiah on tlalticpactlatquiyotl, yehua ican in pehua nihtlacoah in cemanahiuac. On tlaltiquihuahqueh quicelia miyec temactiliztli ihcuac quinemacah on tepetlahlli, nochi on tlinon quizá ipan tepetl, quicelia miyec temactiliztli ihcuah cohtequih nima xquitlaxtlahua. Noihqui tehihuanti on tlahpixcayotl yehihuan ihihuan pohui on tlahchinoliztli, cecen xipan panece 1 600 tlahchinohlli yehihuan quihtlacoa 1.67 ha ihcuac tlahchinahui niman niman tla nocempoa huahnochihua 1273 ha, niman in tlahchinolti xincelti nochihua, yeh zan yacah tlahchinoa ipampa campa tlahchinahui ma nozcalti zacatl ipampa quipiyaceh tlinon quicuqceh on huacaxti. On tlatocti yehihuan cuahlli yahuih (mecatlayohlli), yolica hueyixtiu niman yahtiu cuauihtic. On quihtoznequi ica ica yolic cohtequili niman zaquin qui huehueloa on Cuautla niman quipopoloa inchan nochi yolcayeliztli, quipatlatihuih on tlahlli yehihuan quizcaltia cocolistih yehihuan quinihtlacoa on tepemeh, in cocolizti hualehticah ihcuac hueyiya cen calpan niman ipampa on tlaltlatquihuahque quinequi quicelice ocachi tominteicneliliztli.

 

3.1.5 Yaliztli

 

Intla zan quen ihqui nintlacohtihu in tocemanahuac inemiliz in Altepetl in Mexihco niman zanquen ialpechanehcahihuan pehuaz quipiyaceh acualnemiliztli niman no ihqui pehuaz nihtlacoz in tlalticpactli niman xoc cuahlli chantiloz ipan in ZMCV.

 

Ipan in tonahlli melahuac miyec nonequi atl ipampa hueliz nemiceh on altepechanehqueh yehihuan nemi ipan Altepetl in Mexihco, in quihtoznequi ican zanoyeh miyec atl notequitiltia niman itla zanquen miyec nixpoloa atl, acis tonahlli xoc hueliz chantihuaz ipan in altepetl Niman ipan in ZMVM. No ihqui in Tenochtitlan cemanahuac pehua nihtlacoa ipampa ahmo acalaquiz on atzintli tlalihtic nozo itic on amelti, ahueh tla nochihua in ahmo ticpiyaceh atl.

 

Ipan in cecenemiliztli yopeu miyequiyah on yolqueh yehihuan pehua polihtihui, yehihuan quihtoznequi ica itsmoliniceh nozo nozcalticeh miyec yolcatzitzimeh nozo cocolizti yehihuan quihtlacoce on tlatoctli ipan in tlacauyanti. Noihqui itlatquihihuan on macehualmeh pehua quimpolohtihua zanqueh on intlanahuatilhihuan ipampa ahmo cuahlli notequitiltiah on tlalticpactlatquitl. Yehua ica in; nopoloz miyec tlatquimeh yehua quipiyayah in macehualtlacameh, calpameh, incentlatquihu iman on in cenyaxcatlatquitl yehihuan quinihtlacoz on tequimeh yehihuan nochihuah ipan tepemeh niman mihlla, ipampa ma huelican ma huehueyiyacan in tomin on calpameh, in tlamatiliz yehihuan hueliz notequipanozeh ipan on tepecalpameh.

 

3.1.6 Axilizti

 

On axilizti yehihuan notehtemohua ipampa nocuectlaliz nochi on itlacahulizti, yehuameh in:

 

• Notaz quenihqui nochihuiliz ipampa on tlacameh maquitlacaitacan in tlalticpactli niman maca ma quihtlacocan in SC.

 

• Maca ma nocahuilican zan canon ma nochantlalican on tlacameh, niman ma nota quenihqui occepa no tilanaceh on tlalti yehihuan yonotequitiltihca ipampa ipan nochantlaliloc.

 

• Ma nohueyili on tlaltlahpixtli ipampa melahuac ma no tlahpiyacan on tepemeh (ANP), niman nochi on tlalti yehihuan quitlahpixtoqueh on calpameh.

 

• Ma nota quenihqui cuahlli notequititltiz on cecentlamanti yehihuan tepec quiztoqueh.

 

• Notaz quenihqui hueliz notequitilticeh on tlaltih, ahueh ma ma noxotoni on cuahuihtic nozo yolqueh. Niman ma notequititiltican quen quihtoa on SC.

 

• Ma nihixtlalohtiu on tlatocti ipampa maca ma nocalactican nozo ma notocan on cohtlaquihlomeh yehihuan zan tlamachihchihti ihihuan ma nomanahui on tlayohlli yehihuan nican quizticah.

 

• Ma notzinquixti on tlahlli yan tlaihtlcohlli niman ma nochihchihuacan campan hueliz noceliz niman nehuaz on atzintli ihcuac quiahui niman ihqui macaz ama peyahui on tlahlli niman mahuiya neca i atlahco on SC.

 

• Ma nixtlalocan niman ma nihcuilocan intoca on cohtlaquihlomeh niman o tepeyolqueh ipampa ma nixmatican niman ihqui hueliz notlahpiyacen niman nochi on tlinon ye popolihticah nozo ye tlanticah.

 

3.2 Tlinon ticnequih toconaciceh

 

3.2.1 Hueyi axiliztli

 

Notlahpiyax on SC queh cen tlacauyan campa hueliz cuahlli chantihuaz ica on imanahuiliz on cemanahuac niman zan queh on cohtih nozo yolqueh yehihuan ihtic chantih, ipampa zanquen ma yoltiacan.

 

3.2.2 Pipitiqueh axilizti

 

• Ma maquixti on cececnicnemiliztli niman cuahlli ma notequitiltican on tlalticpactlatquitl.

• Ma nochihchihuacan on agroyolcemanahuayos tequimeh yehihuan hueyi ma quihtoznectiacan ipampa ma nomaquixti on SC.

• Ma notah quenihqui maca ma nopolo on SC niman ma nomaquixti on tlahlli campa chantihua yehua onoqueh ipan tepemeh.

• Ma nomaquixti niman ma nocuectlali in itlayehcoltilizti in cemanahuac.

• Ma nota quenihqui ticchihuaceh ipampa ma tehihuantican on calpanchanehqueh ipampa ma hueli ma nomaquixti in cemanhuac.

 

3.3 Ohtoquilizti

 

3.3.1 Quenihqui nochihuacen niman notecpanaceh on altepepehualizti.

 

Ipampa nocuectlaliliceh on altepepehualizti ipan on tlaltitlahpixti SC, notequitilticeh tlanahuatilmeh.

 

3.3.2 Tlatquitecpanaliztli niman quenihqui nochihchihuaceh calpameh yehihuan nozcaltihtoqueh.

 

Ma nixtlalocan on Tlaixyehyecoliztin Inegacionales in Desarrollo Urbano ihihuan in Programa General in Orinnamiento Ecológico in Mexihco Tenochtitlan, ipampa ma nota canon tlamih on calpameh niman quenihqui nozcaltihtihuih.

 

3.3.3 Noteltis on cemanahuacihtlacoliztli, niman ma cempohuacan on tequimeh yehihuan techpalehuiceh

 

Melahuac nonequi melahuac ma nota quenihqui nochihuiliz ipampa ma acalaqui atl ihcuac quiahui. Niman ipampa nochihuaz in nonequi ma nochihchihuacan atezcameh ican tequimeh quen chantiloyancuectlaliliztli, acentlaliliztli, cohtoquiliztli, ma notocacan cohtlaquihlomeh yehua temacah tlinon nocua niman occequi.

 

3.3.4 Ma nomanahui niman ma nomaquixti on cemanahuac niman zanquen ma nopiyacan on ylatquimeh yan quitemaca on SC

 

Melahuac nonequi melahuac ma nochihuacan tquimeh yehihuan ica ma nomaquixtican on cuahtla nima notaz quenihqui nochihuiliz ipampa maca ma tlahchinahui, niman notaz canon hueliz tlahpiyaloz niman on ANP tlaliliztli.

 

3.3.5 Ma notlaxtlahua ipampa ma nomanahui in cemanahuac ipampa notlahpiyah on tlalti yehihuan onoqueh ipan on SC

 

No nequi ma quintlaxtlahuilican on tlacameh yan tlalehque ipampa ma quimanahuican niman maquitlahpiyacan intlalhihuan ipan in cemanahuac.

 

3.3.6 Ma noteititi quenihqui ye huehcahui tocalohuaya ipampa ma no maquixti in tlalticpactlatquitl

 

Nonequi ma noptla quenihqui notequitih in tlalti ipampa hueliz nopiyaz cuahlli ohtoquiliztin. Nonequi ma nopatla quenihqui notequiti on tlalti niman nochi tlinon itlatquitl in tlahlli niman macaz ama notequitiltican tlinon agroquímicos yehihuan quihtlacohuah totlalhihuan, tau niman totonacayo, noihqui nonequi occehpa manotocacan on tlalti ican toxinachihuan, ma notequitiltican tlamanti yehihuan maca ma quihtlaco tonacayo, tonemiliz nion in cemanahuac.

 

3.3.7 Ichicahualiz in iANP Mexihco Tenochtitlan

 

Ipampa no chicahuaz iANP Mexihco Tenochtitlan, nonequi manotemaca cen tequitecpanaliztli yehihuan nochihuacen ipan on 2012, niman ihqui notlahpiyas on 45% itlatquihihuan in cemanahuac, nocalactiz 35 000 ha ipan ANP, tlaltlahpiyaloyan, niman tlinon on calpameh quitlahpiyah. Ipan cecen tlaixyehyecoliztli, nonequi ma nomelahca nihtocan tlin tequitl nochihuaz ipan cecen calpayan ipampa ma nocuectlaliz on yolcemanahuayotl.

 

3.3.8 Itlahpiyaliz niman itequitiltiliz on tepeyolqueh ipan yolcatlapiyaloyan

 

Nonequi on yolcatlapiyaloyan ma quinmanahuican on yolqueh yehihuan ye pohpolihtihui niman ma quincentilican iminhihuan on yehihuan tzacutoqueh niman inmihihuan on yehihuan nemih ipan on SC.

 

3.4 Tlaixyehyecolizti

 

3.4.1 On tlaixyehyecoliztli yehihuan tehihuanpohui on ohtoquiliztli ipampa on axcayotl ihihuan calpanpeuiliztecpanaliztli yehihuan on caltih yehihuan onoqueh ipan tepemeh.

 

Tlaixyehyecoliztli yehihuan quintehtemohua on calpameh yehihuan onoqueh campa xnonequi maoiacan On tlaixyehyecoliztli quihtoa on tlinon nochihuaz ipan on 846 calpantilizti yehihuan onoqueh campa xiquipiya tline oniaceh SC (temachiztihlli SMA on ALDF, 2005), ipampa ma tlalican on yecanalizti ihihuan tlanahuatihlli ipampa nomaquixticeh on tlahpixcatlahlli. Quipiyah in tequitl:

 

a) Ahmo izcaltiliztli. Yehihuan xtecahuilia ma nochantlalican campa ahmo quipiya tline oniaceh niman campa notlahpiya on tlalti ipan on ANP, ipan Zonas Forestales in Conservación y Zonas Forestales in Conservación Especial.

 

Ticnequi ticmaquixticeh niman occehpa nopiyaz on tlalti camap yonochantlalihuac niman huahnochihua 150 niamn yehihuan onoqueh campa notlahpiya on tlahlli, nima yaica onnotazeh on tlaltih nimanan cuahlli nocahuace imihihuan on tlacameh yehihuan ompa yonchantlalihqueh (xquitta on amatl yehihuan itoca Aplicación in Programa General in Orinnamiento Ecológico in Mexihco Tenochtitlan xeloliztli 3.4.4).

 

b) Itecpanalizixtlaloliz on amameh campa xneztoqueh on xcuahlli calpameh. Quixtlaloah on ahmo cuahlli calpameh ipan on SC ipampa macaz ama nozcaltican.

 

Quen axiliztli nonemilia nixtlaloceh nochimeh on calpanpehuelizti nochi ce xipan. Niman ipampa nochihuaz in nonequi ma nochihuacan in tlamanti:

 

• Nochihchihuaz on amatecpanaliztli camapa neztoqueh intocah on xcuahlli calapameh,

• Nomatiz quechca nozcaltia on calpameh.

• No matiz catlahameh in calpameh ohuihtih.

 

Naucannacazyeh 3.1 Tlaixyehyecoliztli yehihuan quinta on ahmocuahlli calpameh

 

 

3.4.2 Tlaixyehyecoliztli yehihuan tehihuan pohui on cuetlaliliztli ipampa nocuectlaliz on iueyiliz on calpantepemeh.

 

Iyencuiliz on Programa General in Orinnamiento Ecológico in Mexihco Tenochtitlan (PGOEDF), yehihuan ononcuiloh ipan in Gaceta Oficial ipan xihuitl 2000, quinequi ma noyencuilican on tlanahuatilmeh ipampa maca zama hueyiyacan on calpameh niman itlaltequitiltiliz ipan SC. Niman iaxiliz quinequi ma noyencuili ipan 2009.

 

Naucannacazyeh 3.2 Orinnamiento territorial para controlar crecimiento natural in los poblados rurales

 

 

3.4.3 Tlaixyehyecoliztli yehihuan ihihuan yau in otiquiliztli ipampa quiteltiz icocoliz niman Iitlacohuiliz in cemanahuac, noihqui nomiyequiliah on tequimej yehihuan techpalehuiceh ipampa titlacuctlaliceh.

 

Tequimeh yehihuan quicuectlalia innemilizyan on SC

 

No nequi ma cuahlli ma notequitiltican on amelti nozo atzacuahlli quen tlamanti yehua zanoyeh hueyi quihtohticah, niman ipampa nochiuza in nonequih in tequimeh:

 

a) Cohtacaliztli ipan on nemilizyan ipan on SC. Nocuectlaliceh on nemilizyanti yehihuan oquihtlacohqueh on tlahchinolti, cocolizti, tlahpixcauyotl ipampa occehpa ma nozcaltican cohtlaquihlomeh ipampa ihqui tlacuectlalihuaz. Nonemilia notocaz 13.14 millones cohtlaquihlomeh s (zanquen on cuahcualtzitzimeh cohtlaquihlomeh zanquen on yehua tepecohtlaquihlomeh) ipan15 000 hectáreas.

 

b) Nocuepaceh on tlalti campa miltocalo cehpa ipan cohtipan.

 

Nonequi occepa ma notocacan cohti ipan on tlalti campa quitocah mihlli niman ipan on tlaltih nozo tepemeh campa tlatetzotzolcan ipampa oc cehpa hueyi cohtitlan ticpiyaceh. Nonemilia nocuepaceh ipan tepetitlan 1 046 ha tlacuepti, ipampa ihqui nocempoahuace imihihuan on occequi tlalti yehihuan yoquintoquilihqueh cohti niman nochihuaz 1 656 ipan 2006.

 

c) Cohizcaltiliztli niman cohtlahpiyaliztli ihtic on cuahutla. Notaz melahuac ma nozcaltican on cuauti yehihuan yo quintocaqueh ipan on tlacauyanti campa yocohtocaloc ican in tequimeh: cohmaxiniliztli niman cohtatacaliztli niman nonequi notocaceh 12.2 millones cohti ipan 10 200 hectáreas.

 

d) Nonequi ma tocacan niman nozcaltican cohtlaquihlomeh ne calpan. Niman ipampa quipiyaceh cuahcualti cohtlaquihlomeh nonemilia notocaceh ipan on cuauizcaltiloyan ipampa notocaceh ne ipan on SC. Nonemilia notocaceh canah in 10.6 millones cohtlaquihlomeh ipan in tlahtocayotl.

 

Naucannacazyeh 3.3 Tequimeh yehihuan techpaleuiceh ipampa tiquincuectlaliceh on nemilizyanti ipan SC

 

 

3.4.4 Tequimeh yehihuan imihihuan tequitih on ohtoquilizti ipampa nomanahuiz on SC ipan on nemilizyanti niaman notaz ipampa zanquen ma ticpiyacan tlinon on tepemeh techmacah ipan SC

 

Hueyi tequitl ipampa hueliz no tequititltiz on atoyatl Magdalena ihihuan Eslava

 

Ica in tequitl nonemilia no cuahlli tequititltiz on atoyameh Magdalena ihihuan Eslava. Ican in tequitl nonequi no tecpanas quenihqui no tequitilticeh on atoyameh, ahue notlahpiyaz ipampa ma no cuahlli atl, nochin in tequitl nonemilia nochiuaz ipan in tlatocayotl.

 

Naucannacazyeh 3.4 Hueyi tequitl ipampa hueliz no tequititltiz on atoyatl Magdalena ihihuan Eslava

 

 

Tequimeh yehihuan techpalehuiceh ipampa notelticeh on tlahchinolti ipan on tepemeh

 

Ipan in tequichiutemachtiliztli tequiti on yeimeh yeimeh tlahtocatecpanalizti (Feinral, Local y Inegacional) yehihuan zan cecan quittah in tlamantli. No ihqui teihuanti on yehihuan in tlatqui on cohyotlalti (cuauihtic) ihcuac tehihuan nopohuah on calpanchanehqueh ipampa tehihuan quinmanauiceh on tepemeh niman quittaceh quinihqui quichiuiliceh ipampa maca z ama tlahchinahui.

 

On tlacetilizyotequichiutecpanaliztli yehihuan quipiya ome chihchicochiualiztli: manauailiztli ihihuan xonexcaliztli, nochi ce xipan quimin machiztiah on tlacameh quenihqui tlamanauiceh, imanauiliz on SC yehua iacitiliz in tequichiutepcpanaliztlil.

 

Naucan nacazyeh 3.5 tequichiutecpanaliztli yehihuan quinequi quimanahuiz ihihuan quimaquixtiz on tepemeh itech copa on tlahchinohlli.

 

 

Tequichiutecpanaliztli yehihuan quinmaquimaquixtia on nemilizyanti.

 

a) Nemilizyanticuectlaliliztli iuicpa SC. Quitta imanauiliz ihihuan imaquixtiliz on icualnemiliz on cohtlaquihloyotl ihuicpa SC, no quincalactia on iANP Mexihco Tenochtitlan. Teihuan quimpohuah on tequimeh yehihuan quichiuah on ixtlaloliztli, manauiliztli, maquixtiliztli ihihuan yolcatzacuililiztli ihihuan on cocolizti yehihuan quipiyah on tepemeh niman yan quimihtlacoah. In tequimeh choh nochihtoqueh niman quinequih quittaceh canah, 4 584 ha, pohuahlli yehihuan ocacitoh on teyecanaliztli yehihuan yopanoc.

 

b) Iyencuitiliz on yolcayotlahpixcayotl yehihuan tlacuahcuahtinemih ipan tepemeh. Quinequi quicuectlaliz on tlahpìxcatlamacahqui ican on zacayotequititiliztli, zacapanmachihchiualiztli ican on xinachtli yehihuan tlcuecytlalihlli niman yolcatlacueyan cuectlaliliztli, ipampa achi quitzinquixticeh on macahcatlahpixcayotl. Nonequi nocuectlaliz 3 200 tlacauyanti campa tlamacahcan tlahpiyalo ican canah 125 tequixtiliztequimeh, yehihuan itechtlapohtli 2 120 yehihuan onaciqueh ipan 2006.

 

Naucannacazyeh 3.6 Tequitecpanaliztli yehihuan quinmanauia on nemilizyanti

 

 

Teuiutecpanaliztli tomin yan quintlaxtlauilia on tlacameh intla teihuantih ipan on tequimeh yehihuan quimanahuia niman quincuectlaliah on nemilizyanti

 

α) Tomin ya nica no manauiaya niman nomaquixtiah on nemilizyanti. Quichiuah tequimeh yehihuan quinmanauiyah, quincuectlaliah niman quinmaquixtiah on nemilizyanti, ican in cecanpalauiliz on tlacamaeh ihihuan on tlayecanqui. Quinequih cuahlli nocahuaceh imihihuan on calpameh yehihuan quimanahuiceh on 18 pipitqueh ixtlauameh ihihuan pipitiqueh tlacauyanti.

 

β) Paleuiliztli ipampa nopaleuiz on tlacateihuantiliztli ipan on tequimeh yehihuan quinmanauiayah ihihuan quinmaquixtiah on nemilizyanti. Tlacateihuantilizchicahualiztli ica tlaxtlauihlli ipampa ma no tlahpiyacan, ma nomaquixtican, niman ma no cuectlalican on tlamanti yehihuan ihtlacautoqueh. Nonequi nochiuaceh 2 000 tequitecpanalizti ipampa ma nomaquixtican on 18 pipitiqueh ixtlauameh niman 2 pipitiqueh tlacauti.

 

Naucannacazyeh 3.7 Paleuiliztli ipampa nopaleuiz on tlacateihuantiliztli ipan on tequimeh yehihuan quinmanauiayah ihihuan quinmaquixtiah on nemilizyanti.

 

 

Itequitiltiliz on PGOEDF

 

Nochiuaz ma nochihua nochi tlinon nihtoa ipan on PGOEDF. Niman ipampa onaciz, notlaliah yehuameh in axilizti: nomaciztiz 800 nemiyantlamachiztilizti, 3 000 amameh campa nihtoa ica notequitiltia cen tlahlli niman 8 400 tequitiltiztlanemilizti ipampa i manauiliz on iSC Mexihco Tenochtitlan.

 

Naucannacazyeh 3.8 Tlatequitiltiliztecpanalizchiualiztli PGOEDF

 

 

Tequichiutecpanaliztli yehihuan quitta ipampa ma nixtlalocan ihihuan ma notlahpiyacan on tlalticpactlatquimeh

 

Quitta ipampa melauac ma notlacaitacan on tlinon nihtoa ihuicpa on nemiyanyotl pan SC. In tlachiualiztli ahmo noteletihticah niman quicalactia, quenihqui notaz achi tlayacapan on xeloliztli 10.4, in tlayecanaliztli quinequi ihihuan quinemilia quipyaz iaxilizhihuan canah 3 000 notzaixtlaloliztli, 4 500 tlanehnemihli canah 250 tepozpolocotzacuiliztli yehihuan quinequi zan campa quitlaliceh on ahmocuahlli tlamanti ipan on SC.

 

Naucan nacazyeh 3.9 Tequichiutecpanaliztli yehihuan quitta niman quitlahpiya on tlalticpactlatquitl

 

 

Tlachiualtecpanaliztli yehihuan techihlia quenihqui tictequitilticeh on iohtoquiliz ANP

 

Quitlalia on tlachiualpeualiztli yehihuan techihlia quenihqui no tequititltiz itlanahuatilhihuan on iANP Feinral. Quihtoa canon melahuac notlaliceh on yencuiqueh tlacauyanti, zan que non iixtlaloliz on tepecohtlaquihloyotl ihihuan on tepeyolcayotl pan in tlahtocayotl yehihuan quitlahpiyah on nemilizyanti ihihuan tlalticpactlatquimeh. 28000 ha tlaliliztli yehua iaxiliz in tlayecanaliztli ihihuan Áreas Comunitarias in Conservación Yolcemanahuayo, yehihuan quihtohticah 80% icenca huicpaaxiliz in tequiutecpanaliz (35 000 ha). Ma toconihtocan ica ichquichca 2006, ye nopiyaya 14 700 hectáreas.

 

Naucannacazyeh 3.10 Tequichiutecpanaliztli yan ica nochiuaz ihihuan noyecanaz on itequichiutecpanaliz ANP

 

 

3.4.6 Tequichiutecpanaliztli ihihuan on tlachoualizyecanaiztli yehihuan ica notlaxtlauiloz on tlalticpactlatquitl ihihuan tlayehcolti itech on nemilizyanti yehihuan quitemacah on tlacauyanti niman on nemilizyanti ipan SC

 

Tlaxtlauiliztequichiutecpanaliztli yehihuan ipampa notlahpiyaz on nemilizyantitlayehcolti yehua tlamanahuihlli.

 

Iacitiliz on tequichiutecpanaliztli yeh quintlxtlauiliz on calpameh ihihuan on calpantlalti campa nomanauiyah on tlalticpactlalti ihihuan on nemilizyantlayehcolti yehihuan quitemaca on SC on Altepetl in México, ican teyoleualiztlaxtlauiliztli, niman quichiua ipampa ma teihuantican on tlacameh yehihuan tocah yehihuan nemih ipan on tlahpixcatlalti. Nonemilia onacis ipan in xipan 2012 canah 18 500 ha yehihuan tehihuan calactoqueh ipan in techitecpanaliztli, yehihuan quihtoznequi 77% ipan on ceueyi axiliztli (24 000 ha). Auhe ma tiquihtocan ca ichquichca ipan 2006 zan nopiyaya 8% tlailochtiliztli itechcopa on tlamantli.

 

Tlaxtlauiliztequichiutecpanaliztli yehihuan ipampa notlahpiyaz on nemilizyantitlayehcolti yehua tlamanahuihlli.

 

 

3.4.7 Tequichiutecpanaliztli yehihuan ihihuan tlapohtli on tlamanyecanaliztli ipampa noyolchicahuaceh on tlanauatiltecpanalizti yehihuan techihlia quenihqui notequitih on tlalati niman yehihuan techpaleuia ica tiquinmanauiah on tlalticpactlatquitl ihihuan nemilizpeualizti

 

Tequichiutecpanalizti yehihuan techyolchicahua ipampa ma tictequitiltican on tlayohlli yehihuan nican iquizayan Mexihco.

 

Quimaquixtia inemilizpehcayo on miyec niman cececneca tlayohlli niman quiteititia quenihqui uelis nochiuaz cen germoplasmaeheualoyan yehihuan tepalauiz ipampa ueliz notequitiltiz miyec nima ceceneca tlayohlli yehihuan nican quixticah Mexihco niman imanauiliz tonemachtiliz yehihuan ica tictequipanoltia on tocentlatquihu; clapantlacauyanti yehihuan matechcauilican ma notequitiltican on miyec nima cecenecatlayohlli yehihuan nican quiztoqueh Mexihco niman imaquixtiliz tonemachtilhihuan; quittah ipampa ma tocalo campa ahmo quihtlacoz nochitepetlamantli niman tepecohtlaquihlotl yehihuan oncah ipan on SC, tlacauyantipan 33º nozo ipan on tlacauyanti campa xinamic. Nonequi manopatlacan on tlachiualizti yehihuan xueli notequipanoa, niman ipan on tlatlataliztli ihuicpa 3 000 ha yehihuan tlatocti ican tlayoltzintli. Nimapan nochiuaz noch on tlinon nonemila nochihuaz cen iixtlaloliz on ohtocaliztiecpanalizti niman quintiticeh on 8 000 ipan yencuic ohtoquiliztecpalizti.

 

Naucannacazyeh 3.12 Tequichiutecpanalizti yehihuan techyolchicahua ipampa ma tictequitiltican on tlayohlli yehihuan nican iquizayan Mexihco.

 

 

3.4.8 Tlatequichiutecpanalizti yehihuan ihihuan tequitih on ohtoquilizti ipampa inca no nomanauia ihihuan cuahlli notequitiltiah on tepeyolqueh ipan on yolcatlahpixcan.

 

Yuhquitlachiualiztecpanaliztli yehihuan ica nomaquixtiah on oncuahyelizquizalizti ipan onyolcatlahpixcatla ipan in Altepetl in Mexihco

 

Cuahlli quintlahpiya on oncuahquizcayolqueh ipan ipan on yolcatlahpixcan ipan in Altepetl in Mexihco. Quinequi quinyolcuepaz on tlacameh ipampa macaz ama quinequican ma quimpiyacan inchahchan tepeyolqueh.

 

a) Quinchihchihua on Tlatequichiutecpanalizti yehihuan quinmanauia on cececnicquiztoqueh yolqueh (PICE), ahueh melahuac nochihua ipan in Valle in Méxihco. Melahuac zanoyeh hueyi quihtohticah ihcuac itlah “yolqui nopantequitiltia” ipampa nomaquixtiah yehuameh zan quen inchan niman noihqui ocecequimeh. Icualca xeloliz in yolqueh quipalehuiyah on icualpiyaliz on inemilizyanhihuan on SC.

 

b) Nequilizixtlaloliztli, tlinon nonequi, canon aciloznequi, aciyanti niman tequitilizti itech on tepenemiliztli. Cuahlli niman quimelahcaihtoa quenihqui nouicaz on tequitl, aquinon ipan huetziz, canon tlamiz niaman aquinomeh tequiticeh ipampa quittaceh on tepenemiliztli, nonequi ma quichiua DGZVS.

 

c)Quenihqui noxeloah on tequimeh ihuicpa on tepenemilzitli.

 

Zan cecan quitequitih on Secretaría in Yolcemanahuayo ihihuan Tlaltictlatquitl (SEMARNAT) on tequixexeloliztla ipampa cuahlli ma quintlahpiyacan on tepenemiliztli, no ihqui quinixtlaloa ihihuan quintlahpiya on tlaquehualti yeihuan ic atequitih.

 

Naucannacazuey 3.13 Tequitecpanaliztli ipampa ica nomaquixticeh on cececneca yolqueh ipan on yolcatlahpixcatla ipan in Altepetl in México

 

 

4. CUALNEMILOCAYOTL IHUAN TLACATLACAUYAN

 

 

4.1 Ixtlaloliztli, yaliztli ihihuan ixanamiquilztli

 

4.1.1 Ixatlaloliztli

 

Amantzin in altepetl hueyi canah 180 000 ha ipan on ZMCM. Ihuicpa on calpanyan yehihuan quimalcochoa in Ciuadad in México, on tlamachiztiliztli techhlia ica quipohua ica quipiya canah170949 ha ican tlacatlacauyanti, nimanitech in 67% tlaxoxohcan (4709), niman 33% (2304) itualti niman occequi tlacauyanti, niman ihqui in altepetl quimaca icecen altepetlacahu 5.4 m2 tlxoxouiyan, niman in quihtoznequi ica xquitemaca nima xcaxitia tlinon quihtoa on centlalticpactemachihualiztli (9-16m2).3 On icuautla in altepetl yehuameh quichihchiuah on tlaxoxocayan, ithualti, ahauilizyan, auiltiloyanti, atlauti, tleneloloya, nimannochi on tlacauyanti campa oncah itlah yehihuan xoxohqui niman oncah ipan in altepetl niman noihqui hihuan tlapohtli itech on tequitecpanaliztli itoca Desarrollo urbano in las Inegaciones.

 

Melauac hueliz tiquittah cecen altepechaneh ipan in Altepetl in México ipan in za canochi 70 xiutiaños. Aman, niman icentiliz ihihuan on Estado in México quitlahtlaniliah in Mexihco Tenochtitlan ma quinmaca tlacaitaliztli niman nemilizyanyehyecolizti nochimeh on altepecanehqueh yehihuan nican quiztoqueh niman zan quen on yehihuan occecan hualeuah.

 

In tonalti hueliz tiquittaceh ica ipan on tlalti campa tlaxoxouiya nion achihtzin xiquitlhpiyan niman no ihqui yocahqueh niman yaica occequimeh tlacameh yopeu quinoquitzquiltiah niman o nica in yeoleualizti: 1) Ihcuac nion aquin quitlacaita on tlauyan quen cen tlamantli yehihuan hueyi quihtohticah; 2) xcuahlli no huica, notlahpiya, niman xitlah tlamanti ehihuan techchihualtia mekahuac ma tiqy¡uintlacaitacan on tlacauyanti; 3) ahmo onoqueh tlanahuatilmeh; 4) cequimeh quinequih quiminnemacaceh on tlacauyanti ipampa ompa ma notlalican on pochtecqmeh yehihuan tlatlaxtlahua niman yehuameh on yehihuan caz n queh on yan melahuac notlalia niman zan quenomeh on yehihuan zan; 6) Altepeitlacoliztli niman tlacatomaliztli, niman ica ahmo onoqueh tlanauatilmeh yehihuan tlachah yehuameh in quichiuah ma nomohtilo, yolcayotl niman nahuatlyacapanauiliztli; 7) ihcuac nion ce tlacatl tehihuan tlahpiya nozo quintlacaita on tlacauyanti niman 8) noihqui ica ahmo onoqueh on tequiutecpanalizti yehihuan quintaz nochimeh on altepecuatlah zan que non tlaxoxohcan, niman on xcaua ma nozcaltican on cohtlaquihlomeh campa tlaxoxouiya, ueliz tiquittaceh ica ipan on tlacauyanti meyec onoqueh cohti yehihuan yohuahhaqueh nozo yeh cuahloh ; no ihqui yeh miyequiya on cohtlaquihlomeh yehihuan xcuahcualti, ihtlacauiliztli ninama pitentzintiliztli itech on tlalti, nihqui xnemih tlacameh yehihuan quihtitah quenihqui quitlahpiyaceh on altepexoxohcatlacauyanti; niman noihqui on intlatequitiltilil xoc cuchcualtih yeh yoitlacauqueh, quen: tlahuihlotl, quiztinemiloyanti, notlailonimeh, acaxti, niman no xitlahqueh on tlamanti yehihuan techihkia ica nochi on tlinon nota melahuac tlazohti niman nochimeh tocepanaxca.

 

Aman in tonalti tiquimpiyan on tlacauyanti yehihuan notequitltitah quen tlaxoxohcan ipan in toaltepeu: Chapultepec, Aragón, Alameda Central, Alameda in Zanta María, Felipe Xicoténcatl, Miguel Alemán, Revolución, Zan Lorenzo, Tlacoquemécatl, In los Venados, México, España, Hundido, Bosque in Tlalpan, Las Américas, Lira, María in Carmen Industrial, Parque Nacional in Tepeyac, Parque Nacional Cerro in la Estrella, Parque in los Cocodrilos ihihuan Parque Ramón López Velarin. Noihqui, on huehueyimeh nehnemiliyanti ihihuan on huehueymeh ohti: Reforma, Bucareli, Horacio, Tlalpan, Tacuba, Mazatlán, Durango, Insurgentes, Oaxaca, Veracruz, Ámsterdam, Miguel Ángel in Quevedo, Los Misterios, Guadalupe ihihuan Paseo in Pedregal.

 

Noihqui, in Altepetl in México quipiya cen altepetl iicneliliz ica quipiya 4 tlacayanti yehihuan zanoyeh hueyi quihtohticah ica yehuehcaui oncah niman ye tlanemilizpohuayoh, tlamatilizyotl, tlamachtilizyotl, meuiztlamatilizyotl niman melauac quimahua in altepechanehqueh: el Zoológico in Chapultepec, el Zoológico in Zan Jihuan in Aragón, el Zoológico in los Coyotes ihihuan el Museo in Historia Natural ihihuan Cultura Yoliztli. On yehyehcuiqueh yolcatlahpixcatla , imihihuan occequimeh tlacacentilizti niman occequimeh tlayecanalizti yehihuanica nocahuah ipampa quintlahpiyah on cohtih, yolqueh niman nochi tlinon ipan nemi noman nozcaltia; noihqui mazqui yehuameh tlamachtiah. Itlacatlamitilizyohihuan nochihuah ican tlacaixpantilizti ihuicpa cntilizti: inomeh on tlacauyanti notilanah on yehihuanquipiya hueyi in ihtoznequiliz niman no quinequi cuahlli manemican on tlacameh, yehihuan in tequichiualiztecpanaliztli quintah 8.6 millones chanehqueh.

 

Occecancopa, ipan xihuitl 1964, ican iyencuicatlapohuiliz on Museo in Historia Natural, onotlalih cen tlacahuihlli campa noteititia niman noteacihcamachiltia on tlamachilizyeliztli. On tlatquicahlli zanoyeh hueyi quihtohticah ipampa ihticopa tlateixpantilo, tlanemililo, nomachtilo niman teititia nochimeh on cececneca yolqueh yehihuan chantih ipan nochi in totlahtocayo niman yehihuan onochantlalihqueh tlalticpac. Aman in tonahlli, on tlatquicahlli nonequi ma quiyencuili itlatquimatiliztlahtol ipampa ihihuan ma nohuica on tlacameh yehihuan melahuac quinequi quimanahuiceh on nemilizyantli. On tlatquicahlli oncah impan incenilnamiquiliz miyequeh mexicameh, yehihuan yoquimahuizitato niman yoquitlacaitatoh. Yehua ica quixmatih quen cen tlacatlacuyan, campa ce hueli nopahpactia, xoc ce oncah ipan in altepetl, niman ioccepan tlacaitaliztli yehua cuiquilihticah on tlatquihuehuecayomatilizyotl, tlamatilizyotl, tlamchtiloni ihihuan inemilizyan Mexihco Tenochtitlan.

 

In Altepetl in México aman quipiya altepecuauti yehihuan melahuac hueyi quihtohtoqueh, niman notequitiltiah quen cen teixpantiloni ipan nochi in tlahtocayotl imipampa on huehuehcamatiliztlacaitaliztli, huehuehcayotl, ahuicyalizyotl, tlamatilizyotl, niman tepahpactilizyotl yehihuan quipiya. On tlacatlacuyanti, cuahuti, niman altepetlaxoxouiyanti yehihuan cuahcualti quitemaca miyec nemilizyantlayehcolti: techpaleuia ipampa ma nacia atl yehua huaxini ihcuac quiahui niman yehihuan onotitlani tlalihtic ipan amelti; quitzacuiliah on tlacuechahcayotl; quipaleuiaya in altepetl ipampa maca za noyeh ma xotla niman no ihqui quipaleuiya icuachalizahacatl; quipatla iicihcayaliz ahacatl; quichihchiua on ihyotl; cacih on tlaihtlacauilizli niman nochi tlinon xcuahlli yehihuan ahacapan oncah; tlapaleuia ipampa maca z noyeh ma chicahuac tlacaquizti; quitzacuiliah on tlalpatlaliztli; tlapaleuia ipampa cuhlli ma nopiyancan on tlalti; tlapaleuia ipampa ma nipiyacan miyequeh tepeyolqueh ihihuan itlahpiyaliz on iyol on cececnicnemilizyotl; tecahuilia ma nochicahuacan on neneucayotl ihihuan tlacacentiliztli, no ihqui quen tlamatilizyoixpantiliztli, pahpaquilizyotl niman tlahtolizyotl, noihqui tlapaleuia ipampa m aonia canon nomachticeh on tlacatlamatqueh niman nemilizyantlamachtiliztli; quimanahuiya, quicuectlalia occequimeh tlacauyanti, tlacuihcuiliztin niman huehuehcayotlamanti ihihuan huhuehcayotoltecayotl, no ihqui on auiyalizyanti; noman no ihqui, quicuectlalia icaulnemiliz ce calpan quichicauilia in tlatecpaniliz, iixco niman itlachaliz.

 

4.1.2 Yalizti ihihuan ixnamiquilizti

 

Aman hueli tiquittah ica melauac tinochimeh ticnequi cuahlli tenemiceh ipan in altepetl, ticnequi itlahtlaniceh niman ticyencuiliceh tocalpannemiliz. Aman in tonalti hueli titocahua ipampa ticpiyaceh cen cuahlli cemitquinemiliztli yehihuan melauac nochiuahceh niman notlacaitaceh ipampa inca nochichichiuaceh occequmeh altepetlachiualiztecpanalizti, nemiyanyotl, niman tlamatilizyotl yehihuan quipanextihtiaceh in calpan inpan on xiuti yehihuan huahlauih niman ma quintzintilican on pehualizti ipampa nopiyaz cen tequipanoliztlahtlaniliztli, teihuantiliztli, tepohualiztli niman melahca ipanin tocnechan. Niman nohuiyan campa nemih tlacameh, in tonahlli yo acic ipampa titlatehtemoceh, tinenehuilizce, titlayencuicmaticeh. Mazqui neci quen ihueyiliz in Altepetl in México choh noteteltihtiu niman camantica neci ye tlatzintlan yehticah, on xnehlli yeh tlinon o cachi hueyixtiu niman nocuectlalihtiu niman occequimeh calpantzitzimeh huahnecih niman in hueliz tiquittaceh ican: Toluca-Lerma, Naucalpan, Tlalnepantla, Ecatepec, Nezahualcóyotl, Chalco, Chimalhuacán, Los Reyes-La Paz ihihuan Texcoco, ma tiquihtocan.

 

In Altepetl in México techititiznequi quen cen altepetl campa zan oncah tlahuehli niman ahmantli yehihuan nonequi manocuectlalican. Niman cahua teh aman yopeu huahnenecei on cuectlalilizti ipampa noyencuiliz in calpan niman inemilizhihuan: ma nonexti, ma notlacaita, niman ma nochicahua cecen tlacauyanti niman cecen calpohlli, in tlamantli quixcuepa on machiotl yehihuan oquichiuilih in altepetl ma nochiua cen tepoztli yehihuan zan quixtihticah tlazohlli, yehihuan tetequicuilia, tlachihchiualoyanimeh niman tlayecnaliztli campa zan nonextia tlahuehlli imihihuan on tlacameh yehihuan nican chanehqueh; cen tlacauyan campa xitlah occeoncah yeh zan tlacaohuimehun, aohuimeh niman cuapanolti yehihuan quinmatzoah occequimeh calpanmatlimeh: Altepetl Satélite, Naucalpan, Zanta Fe, Tecamachalco, Lerma, Chalco, Cuernavaca.

 

On cuectlaliliztli quinequi cacihcamatiz quenih on coconeh, telpocameh, huehuentzitzimeh chantih, quinemiliah niman quinequi m aonia in canyotl. In tlacameh yehuameh quittah quenihqui melahuac tlaoncah ipan in altepelt, quenihqui neci ixco niman nochi on tlinon itic oncah niman quenihqui melahuac quicuectlalia ina amanliz ipan in altepetl. Camantica zan nonequi occepa ma nonexti niman occehpa manotlazohcaitacan on caltlatzhlanti, caltlanacazti, huehuentzitzimeh calnenepanolti, auiltiloyanimeh, xochiyanimeh, tanquizcayomeh ihihuan tlanemacaloyanimeh quen campa nonohnotzaceh nochitlacamehmeh zan queh zohuah, ipampa yehua in nonequi ipampa cuahlli ma nemican nochimeh.

 

Nonequi ma notehtemo quenihqui notequitilticeh niman notecpanaceh un tlacatlacuyanti, zan queh on calohti, temamahti, ahuilpanti, cuahti, jardines ihihuan itohualti. Nican cualli ma tiquittacan ica melauac hueyi quihtohtoqueh on tlacatlacuyanti ipampa cuahlli ma nemican on tlcameh yehihuan mayanquitzitzimeh. Itequipanoliz in calpan xiquihtoznequi zan ipampa nonequi ma cuahlli ma tlachia, yeh melahuac nonequi nochi cuahlli m aonia ipampa nochimeh cuahlli ma tinemican campa tichantih niman ihqui nochi tlacatl quipiyaz cen cualnemiliztli. Matiquixtlalocan on tlacemihtohlli “cen tlapohticah alteptl” yehihuan ticcenchihuah, tinochimeh totechpohui, niman nochimeh totlatqui, neneuqui niman ican in cen yencuia tequiciutecpanlaiztli. On GDF nonequi ma quinyecatztlali on ohtoquilizti ipampa ica quimixnamiquiz on nochahchayauiliztli: nochi ichanehcaihuan ma huelican amhuiyan zan campa yehuamehquinequiceh.

 

Niman cen yuhquiyotl ipampa nomelahcatemacaz on calaquiliztli, nonequi manomactilican nochimeh on chanehque tlacauyant campa hueliz onauilticeh niman onopahpacticeh niman ihqui quipiyaceh cen cualnemliztli.Tlacatlacauyanti huehhueyimeh niman tlahpixti, ican auilizpanti ihihuan xochitlnti incan altepetlayehcolti niman cualti touicpa, huehhueyimeh ohti campa hueliztiquiztinemiceh, malcahcoohti, cuahlli neman itemozcaliz tezazacalztli. Xiquichiulia quechca hueyi ipati on tlahlli, xiquichiuilia quech tomin notlani pan un tlacauyan, nonequi ma tiquín macacan iteyacapanauliz on inversiones ipampa ma tiquinmacacan on ichanehcahua tlacuayanti campa hueliz nopahpacticeh ipampa ma cualnemican niman machantican ipan in altepetl. Ma noxoxotoni on chicahcahuehuehtlahtohlotl ihuicpa 5 m2 tlaxoxohcan ihuicpa cecen chaneh nozo huel achi achihtzin intla tehihuantiquimpoa on altepematlimeh yehihuan onoqueh ipan Estado in México.

 

Ma tiquittacan tlinon melauac hueli nomatoca, altepetlacauyan, mohmoztlaco niman icihcapan, niman manin ihqui hueliz ticquittaceh on tlino huehehtlahtolo niman tlinon itlaicxicauahlo in alteptl. Nonequi ma ticpiyacan cen ixtli ipampa ticchihuaceh tlahtlanlizti niman yemanqui tlanemiloyan yehihuan melahuac niman caulli ma tecmaca tlinon ticuaceh, no ihqui, ma titohuicacan cuahlli tinochimeh zan quen nican ipan in tlahtocayotl zan quen ipan nochi tlalticpac.

 

4.2 Acilizti

 

4.2.1 Ueyi acitiliztli

 

On tlacatlacauyanti niman on tlacatlaxoxouiyanti nihtoa ica yehua iyohlo in altepetl, ipal on GDF iueyi acitiliz quinequi ma quihueyi patla in Altepetl in México ipampa ma ueli ma notequipano nochi tlinonihtic oncah niman ma nomaquixtican on xoxohquehtlacatlacuyanti.

 

4.2.2 Pipitiqueh acitilizti

 

• Nochihchihuaceh tlacatlacauyanti yehihuan ma quincahuili on chanehqueh cuahlli ma nemican niman ma chantican.

• Ma nopatla niman ma nomaquixti on nemiyantli ipampa ma cenquizto, tlatequitiltiloh niman cuahlli ihuicpa on tlacayotl.

• Notaz canon cuahlli yez chantiloz, notlaliceh on clatlachihchiuloyanimeh.

• No cuectlalili iixnecaliz in altepetl niman in calapan.

• Nochicahuaz on tlacacentilizyotl ican tlcahiualti yehihuan quinyolehua on tlacameh ma quitequitiltican niman ma quiteititican on tlacatlauyanti ican omiyoyencuaic niman ticmatztoque ica toaxca.

• Nomanauiz, notlahpiyaz, nozcaltiz niman nochicahuaceh on alteptlaxoxohcayan niman tlamatiliztlacauyanti nima quitemacaceh ihihuan qichayahuaceh tlamachiliztli ihuicpa o xochyotl ihihuan yolcayotl.

 

4.3 Tlachihualizyecanaliztli

 

4.3.1 Tlachiualiztecpanti

 

On tlachiualiztecpanti onochihchihqueh ican on huehueyimeh tlacatlacauyanti ican tlacatlatquitl , ican tlachiualizti yehihuan techihlia ipampa ma tictlahpiyacan to nemilizyan niman on tlacacualnemiliztli imihihuan occequimeh calpantlacauyanti, niman ma nomacacan occequimeh tlaxoxohcayanti niman tlacatlacauyanti, niman no ihqui cohtocaloz campa ye tlaxoxohcan ehuah o cachi npanextizceh on campa quixnextia itlachializ in calpan, macaliztli ihihuan tlayecolti, yehihuan onitzmolinaltihqueh ican neneucayotl, tequipanoyotl niman cualnemiyotl, niman yehuameh in tlacauyanti nocahuah intlahcotian on calpolti niman ipan huehueyimeh tlalti.

 

4.3.2 Ohcentiliztli ihihuan izcaltiliztli

 

Impan on ohcetilizti ihihuan izcaltiliztli niman noihqui oliniliztli, ahueh ipan on nemiliyanti niman pahpactiliztli, nocuectlaliz iixnecaliz in calpan, nomaquixtiz, niman nochicahuace on tlacatlacauyanti, nochihchiuacen on auiltiloyanimeh, cohtocaloz campa cohtla niman nopaleuiceh on ohtlatecpanalizti ihuicpa on zazacaliztli yehihuan ahmo tlaihtlacoa.

 

4.3.3 Cecantlacanemiliztli

 

Toltecayotlachihualizti, tlamatilizchiualiztli ihihuan auiltilizchihualiztli yehihuan quichihuaceh cuahlli ma nohuicacan nochimeh on ican chanehqueh iminhihuan on xoxohcatlacauyanti niman tlacatlacuayanti. In quichiua ipampa ma nonelhuayotican on tlamanti ipan on calpolti.

 

4.3.4 Bioética, yolcacualnemiliztli niman yolcatlahpixcayotl

 

Nochihuaz ipampa nochitlcatl occecneca matlnemili niman ma quitlacaita niman maquitlazohtla nochi tlinon oncah iyehualcan campachanti, ma quimatican ica oncah on nemilizyantli imihihuan on yolqueh yehihuan ipan chanti, niman no ma quintlacaitacan on yolqueh ipampa cuahlli zan cecan ma chantican, yehua ica nonequi ma nochihuacan tlachiualti yehihuan quinchihualtiz on tlacameh ipampa ma quintlacaitacan niman maquintlzohtlcan on yolqueh yehua zanquen miyequeh nemi niman zan quehnomeh on yehihuan yepohpolihtiui.

 

4.4 Tequichiutecpanalizti

 

4.4.1 Tequichiutecpanalizti yehihuan ihihuan pohui on ohtoquilizti tlatecpanalizchiualizti

 

Tequichiutecpanaliztli tlanenepancahlli niman chopahcachanyotl

 

Itlamiyan in tlayecanaliztli nopiyaceh calti niman tlahtocacalti yehihuan quitlahpiyan tonemiliyan, niman noihqui que non tlacameh yeihuan tlamachtilti ipampa quitlacaitaceh nochi tlinon oncah campa tichantih ipampa hueliz nopiyaz niman nochihtiaceh on tlachiualizti. On tequimeh yehihuan ihihuantequiticeh in tlachiualiztecpanaliztli yehuameh in:

 

a) Nemiyan machtiliztli ihuicpa on tlatecpanalizchanti. Ipan in ohtoquiliztli notlapehpeniceh on caltlanenepanonyanimeh yehihuan ye onoqueh. Quimin macaceh nemiyanmachtiliztli on chanehqueh ipan on tlacauyanti niman notaz quenihqui huelizceh in tlacuayanti yeceh cen machiotl yehihuan hueliz notocaz ipampa notlahpiyaz on nemilizyantli, no ihqui nochihchiuaz cen ahmoxtli camapa neztiaz aquinomeh quitlahpiya on nemiyanti. Ican in tlamantli nonequi noititiceh on tlacameh quenihqui tlahpiyaceh ipan on calpanti.

 

b) Tequitl yehihuan quiyecana on nemilizyantli. Nochihuaz ipampa o non calnenepanolti ma tequitican ihihuan on nemilizyanti: cualliatequitiltiliztli, teotl, niaman cualli ma notequititltican nochi tlinon oncah, cohxoxohqui cohuayan, niman occequi. Niman pamapa nochihuaz in notequitilticeh on ohtoquilizti niman tlachiualizti, tlanahuatilti niman tlamachtiliztli. Ican in tequitl nonequi no temacaceh macuihlli tlamachtiliztli ipampa quinhuelilticeh on tlacameh quenihqui tlahpiyaceh. Niman in tequitl quinomamaltiz niman hualehtiaz itech on SMA quen melahcapalehuiliztli ihicpa on Jefatura in Tlatocayotl.

 

Naucannacazyeh 4.1. Tequichiutecpanaliztli tlanenepancahlli niman chopahcachanyotl

 

 

Tequichiutecpanalizti yeihuan ica nocuectlalai niman nomaquixtiah on tlacatlacauyanti

 

Nochihchohuacen on nahuatiltecpanti yehihuan techpaleuiceh ipampa nomaquixticeh on tlacatlacauyanti, yehihuan campa notlacitaceh on tlatequipanoliztli, tlaltlaniliztli, neneucayotlt niman cuahlotl. On tlamanti yehihuan ihihuannopohua in tequichiutecpanalizti yehuameh in:

 

a) Maquixtiliztlacatlacauyanti “Manos a la Obra”. Tequitl yehihuan cuica on SOS ipampa nomaquixticeh 1029 Tlacatlacauyanti. On SMA tehihuan tequiti ipan on paleta vegetal yehihuan ocachi cuahlli ipampa notequitiltiz ipan cen tlacauyantli niman ihihuan nahuatihlli yehihuan notequitiltia mantzin, niman no ihqui quen cohtlaquihloizcaltiliztli ipan cohtlaquihloizcaltiloyan.

 

b) Tlaxoxohcatlahceliliztli. Teyolehua ipampa moanoceli cen tlaxoxohcatlah ipampa notlahpiyaz niman cualli nopiyaz, aueh ihihuan nouicaz on tlanahuatilmeh yehihuan notequitiltihtoqueh niman yehihuan imihihuan nouica on Inegaciones cequitquimatiliztlis, ipohuihca canon nocelia on tlacauyantli, quicahuilia quimachotia on tlacauyantli yehihuan onotilan ican itoca nima iixmacho on empresa.

 

Iaxiliz in tequitl quinequi quihueyiliz cen 5% on campa tlaxoxohuixtoc yehihuan yoquinotilanqueh, ahueh ihihuan quipohticah 2 759 584 m2 on quihtoa on Catálogo in áreas verins susceptibles in ser adoptadas yehihuan oquichihchihqueh on Inegaciones. Ahueh ma ticonihtocan ica ipan in toanhlli canah 156 177 metros cuadrados.

 

c) Nemiyan cuectlaliliztli impan on tlacatlacauyanti. Nonemilia nonotzaceh on tlahtlahmatqueh yehihuan quichihchiuah quenihqui cualli tla onias, nonotzaceh ipampa yehuameh quhtoceh quienihqui nochihuiliz ipampa tlamaquixtiloz ican tonemiliyan niman noihqui notaz aquinomeh quitlaxtlahuaceh in tequichiualiz.

 

Naucannacazyeh 4.2. Tequichiutecpanaliztli yehihuan ica nocuectlaliceh ihihuan nomaquixticeh on tlacatlacuayanti

 

 

4.4.2 Tequichiutecpanaliztli yehihuan ihihuan pohui on ohtoquiliztli ihuicpa on centilztli ihihuan izcaltiliztli

 

Tequichiutecpanaliztli ipampa nochihchihchihuaceh on ahahuilpameh yehihuan hueheueyaque niman pihpitzahqueh niman no ihqui on ohtepozamalacenehnenqueh.

 

Ihueiliz niman itlazoyotiliz o non tlacatlacauyanti melahuac hueyi quihtothticah ipan iquinyez in Altepetl in México, ipampa xtlacahuilia ma quitlacocan on nemilizyantli.

 

On tlachiualti yehihuan quinxpantia in tequichiutecpanaliztli quinequi ma nocuectlali nochi on tlinon yonihtlacoh, quiyolchicahua on cualnemliztli, on yecnemiliztli niman on nenehucayonemiliztli, niman no ihqui quinyolchicahua on tlacameh ipampa ma quintacan on ohcalti niman ma quitlahpiyacan. On tlachiualti yehihuan imihihuan nohuica in tequichiutecpanliztli yehuameh in:

 

a) Chihchihualiztli niman maquixtiliztli ihuicpa 35 000 m2 ihuicpa on tlaxoxohcan quen ahauilpanti yehihuan pihpitzahqueh niman huehueyacqueh. Nohueyiliceh niman nocuectlalizeh itlaxoxohcayan in Mexihco Tenochtitlan, ican itlachihchiuiliz, icuectlaliliz niman icualpiyaliz on tlaxoxocanimeh (canah 6 700 m2 ce xipan), Ahuen oc notaceh on ahahuilpanti yehihuan huehueyimeh niman huehueyaqueh. Ipampa nochihuaceh in tequimeh tequitih on Dirección General in Bosques Urbanos y Educación Yoliztli (DGBUEA), itechcopa Dirección in Reforestación Urbana, Parques y Ciclovías (DRUPC) niman la Dirección General in Obras Públicas.

 

b) Cualcentenahualocayotl ipampa nochihchihuaceh miyec ohti campa nenemiceh on epozpolocomeh ipan in Altepetl in México,nochihchihuaz canah 300 km yehuam on ohmacalameh ihuian tequitl “Muévete en bici”. Quen hueliz notaz achi tlayacapan ipan on tlaxelohlli 6, in tequichiutecpanaliztli quihtoa ica nchihchihuazeh on ohti campa quiztinemiceh on tepozpolcoameh ipan in Altepetl in México, canah 300 km yehuam on ohmacalameh ihuian tequitl muévete en bici

 

Cuadro 4.3. Programa in parques lineales y ciclovías

 

 

Tequichiutecpanaliztli xoxohqueh centlazomeh

 

Ipampa nochihchihuaceh on yencuiqueh tlamanti yehihuan tlalihticonoequeh ihuicpa on tlacatlacauyanti niman on tlaxoxohcan altepenanyoh (iohuihihuan ahopactli, atzintlicelilonimeh, altepeyohtlatquitl ihuicpa on coconeh, huentzitzimeh niman on tlacameh yehihuan achi itlah quimin ahmana; caxti campa notlaiceh on tlamati yehihuan pati niman yehihuan ca tonaltlahuiloanimeh, icihcapan huehcatlahtolcaconi, tlamamaloanimeh niman pipitiqueh tlacauyanti, niman occequi), in tequichiutecpanaliztli quinequi quichicahuaz on imatzoaliz on altepechuyaohqueh, tlaxoxohcayanimeh niman huehueyimeh tlacatlacauyanti, ican ohti campa hueliz nehnemiloz, iohuihihuan ohmalacameh ihihuan tezazacaliztli; nocuectlaliz itlachaliz in altepetl (yencuic apantli niman xochipahtlah), nochihchihuaceh on tlacauyanti campa cohtocaloz. Nochihchihuaceh chicueyi huehhueyimeh xoxohqueh nepanomeh: Paseo in la Reforma centro-norte; altepeohtli Chapultepec-centro, Constituyentes, Gran Canal, Churubusco ihihuan División del Norte, niman calzadas México-Tacuba noihqui Ignacio Zaragoza.

 

Cuadro 4.4. Tequichiutecpanliztli xoxohquinepantlah

 

 

Tequichiutecpanaliztli yehihuan quiequi occecan quintecpanaz on tlacameh yehihuan tlanemaca nepa ipan Bosque in Aragón

 

On Plan in Acción para el Reordenamiento de Comercio y Servicios de Bosque in Zan Jihuan in Aragón ipan in cahuitl 2008-2012 Quicalactia tacanon hueliz quixicoz ihuilitiliz on tlanemacayotl niman niman ixexelouiliz campa nemiceh on yehihuan tlanemcaceh (nouiyanyoh niman ipan cecen tlacauyanxelohlli). Nihtoz quenihqui quixpanextihtiaceh on pochtecameh on inpochtecayotl, on techpohuiz ipampa nihtoz quenihqui nochihchihuaceh on tlatquimeh niman nochi ontlalamantli yehihuan tlalihtic oncah niman no ihqui notequitiltiz on Reglamento para Uso y Preservación in los Bosques, ipan in amatl nihtoa quech quitlaxtlahuaceh on yehihuan tlanemaca ipampa tlalcuitoqueh ipan on cuauti, niman no nocuectlaliz quenihqui melahac notequitilticeh on tlacauyanti. Ihuicpa on tecahualizti niman itechcopa on premisa ica on tlacauyanti quixtihtiaceh tomin ihuicpa on ahauilpan, nixtlaloz quezquimeh tlacameh tequiticeh ipan on tlacauyanti yehihuan quitlahpialiceh in cualnezcayo.

 

Naucannacezyeh 4.5. Tequichiutecpanaliztli yehihuan quiequi occecan quintecpanaz on tlacameh yehihuan tlanemaca nepa ipan Bosque in Aragón

 

 

Tequichiutecpanaliztli yehihuan quicencayencuilia on Bosque in Zan Jihuan in Aragón

 

Huelehticah itechcopa on tomin yehihuan notitlan ne ipan Bosque in Zan Jihuan in Aragón niman ica xitla cen tequichiutecpanaliztli yehihuan quiyecana on tlchuïhulizti yehihuan tlacuectlalia, onihtoh nochihchihuaz cen hueyi ohtoquiliztli niman tlachiualoz ican on tlamanti yehuam mekahuac nonequih niman on nonemilia yez canah 50% ipan in tlayecanaliztli.

 

Naucannacazyeh 4.6. Tequichiutecpanaliztli yehihuan quicencayencuilia on Cuahutla in Zan Jihuan in Aragón

 

 

Altepeyoh itequichiualiztecpanaliz on Bosque in Zan Jihuan in Aragón

 

On hueyi iohtoquiliz on cuautlah Zan Jihuan in Aragón quen imanezcaliz, nochihchihuaz on tlachiualiztecpanaliztli Programa Metropolitano in Bosque in Zan Jihuan in Aragón, in tlamantli zan nican nochihchihuaz niman ipan on nochihchuaceh tlachiualti yehihuan imihihuan matzihtoceh on ahauilpanti yehihuan pipitiqueh niman huehueaqueh niman on camapa ahmo tecauilhua ma panolo, ipampa ihqui in Cuautla yehua iyoloh yez niman imaquixtiliz to nemilizyan ipan in nororiente in Altepetl in México niman nohuiyan ipan in altepenanyotl.

 

In tlayecanaliztli quinequi quinchihchihuaz on tlachihualizti niman altepenanyotequimeh niman quipehualti on tlamanti yehihuan tlalihtic oniaceh campa tlaitlah nonextiz nozo nocentiliz.

 

Naucannacazyeh 4.7. Altepeyoh itequichiualiztecpanaliz on Bosque in Zan Jihuan in Aragón

 

Ihueyi tequichiutecpanaliz on Bosque in Chapultepec

 

Notequititliz on ihueyi ohtoquiliz on Bosque in Chapultepec ipan icce niman ic yei xeloliztli, ipampa quintlamactiliceh on yehihuan huahtenotzah, icuah quicuectlalia on tlayehcolti yehihuan quitemacah, ican icuectlaliliz on nemiliyantli; icuectlaliliz niman ichihchuïhualiz on cuahtlah; ican pochtecayocuectlaliliztli, ican cohtequiliztli niman cuectlaliliztli, ican on xcuallixohtli popololiz, niman ica icualpiyaliz on acaxti niman tlacuihcuilti. Iixtlaloliz in tequichiutecpanaliztli quichihuaceh on Dirección in Bosque in Chapultepec, el Consejo Rector Altepetlano y la Secretaría in Obras in GDF. Iacitiliz in tlayecanaliztli yehihuan amantzin tequititicah yez tlamiz on tequimeh yehihuan oquimpehualti ipan o nica ce xeloliztli niaman 85% niman on yehihuan nihtoa nochihuaceh ipan o nica ome niman ica yei xeloliztli.

 

Naucannacazyeh 4.8. ihuyiohtoquiliz on Bosque in Chapultepec

 

 

Tequichiutecpanaliztli yehihuan ica noyencuiliah niman nitzmolinatiah on yolcatlahpixcayanimeh

 

On yencuiqueh yolcatlahpixcayanimeh quinteixpantilia on inyolcahihuan melahuac cuahlli ipampa tlaitlah quitequitiltia nochi tlin yencuic. No ihqui teititia quenihqui hueliz notlahpiyanceh niman notlacaitaceh on yolqueh yehihuan ompa quimpiyah. Yehua in quihtoznequi ica in tlayecanaliztli yehihuan amantzintequiti quicha canah 8.25 millones on tlacameh yehihuan huahtenotzace niman huahtlachiaceh ipan in yolcatlahpixcayanimeh yehihuan onoqueh ipan in altepetl: on tequimeh yehua imihihuan nopohua yehuameh in:

 

a) Itlachihchihuiliz niman iizcaltiliz iohtoquiliz on Zoológico Los Coyotes. Yehihuan cenquiztoqueh tlachihualti yehihuan nonemilia nochihuace ipan in hueyi ohtoquiliztli yez, nocuectlaliceh on calti niman notaz quenihqui noyecanaz on Zoológico Los Coyotes. Ipan in htoquiliztli nocalactiz iyencuiliz niman tecpanaliz izcaltiliz on tlacauyantli, no ihqui notaz ipampa ma noyencuilican on (campa tlacauyan campa notequitiltia ipampa itlahnochiua, tenotzqueh tlayehcolti, niman cuahlli ixpantilizti, niman occequi), ipampa nochihuaz on ihueyiacitiliz on Estrategia Mundial in Conservación en Zoológicos y Acuarios.

 

b) Iizcaltiliz iohtoquiliz on Zoológico in Zan Jihuan in Aragón. Ipan in tequitl nochihchiuaz cen ontli campa tlaixpantiloz niman quinchihchihuace cahcalti campa chanticeh on mahmazameh cuitlapilehque iztac, on ichcatl cimarron niman on tepetotomeh.

 

Nochihchihuaz on hueyi apiahlli niman no on teceloloyanimeh ipan on tlacauyanti americana, africana, asiática niman europea, noihqui queh on xochipahtla.

 

c) Iomiyocuectlaliliz on Zoológico in Chapultepec. Ontlachihualizti yahuih ipampa nomaquixtihtoaceh niman nocualpiyaceh on iteceliloyanihihuan mihihuan on itlaixpantiloyanihihuan on Zoológico in Chapultepec, nitzmolinaltiz niman nocuecytlaliceh on campa tequiti on yehihuan quiyecanah nochi in tlacauyantli.

 

d) On yolcatlahpixcayanimeh yeihuan imihihuan nohuicah on tlacauyan. In tequitl quinequi quiteititiz quenih melahuac cuahlli notequititlticeh on tlatquimeh yehihuan quipiyah on yolcatlahpicayanimeh. Nochihchihuaceh on tlamanti campa quichopahuaceh atl, niman notaz quenihqui notlaltlataz on teotl intla cuahlli, ipampa ihqui cuahlli tlaoniaz nochihuiyan ipan in tlacauayanti.

 

Naucannacezyeh 4.9. tequichiutecpanaliztli yehihuan quiyencuilia niman quitzmolinaltia iyolcapixcayanimeh in Altepetl in México

 

 

Iueyitequichiutecpanliz on Museo in Historia Natural y Cultura Yoliztli ipampanoyencuilia

 

Inemiliz on Museo in Historia Natural y Cultura Yoliztli yeh cen tlamamahlli ihuicpa on temachtiliztli ihihuan on nemiliyantlamatiliztli. Nonequi calaquiz intech on tlacayotl, ehuaeh achtopa on coconeh ihihuan on telpocameh, ipampa yeuameh uel achi yahuih. In cahlli nonequi cahuaz on caltih yehihuan ahmo cuahculti yeahihuan zan quihtothtoqueh cuectlaliceh animan mazqui xnehlli, in cahlli techpalehuiz ipampa cuahlli nopiaz on tonemilizyan ipan in macuilpoahlli xihuitl XXI. Nonequi quichihuaz ixpantilizti, campa quixpantiz nochi on yehihuan yo quihtehtemo ihuicpa on cenyeliztli niman on tlacaunemilizyan yehihuan yonochihqueh ipan in xiuti yehihuan yohuahpanaotiahqueh, ican yencuiqueh enfoques yehihuan inca nixtlaloah. In tequitl quinequi quichihchiuaz cen hueyi tequichiutecpanaliztli yehihuan quichiuihuaz ma nocpatzintili on Museo in Historia Natural y Cultura Yoliztli (MHNCA), niman occequi tequimeh yehihuan tlapalahuiceh ipampa noocpatzintiliz.

 

Naucannacazyeh 4.10. Iueyitequichiutecpanliz on Museo in Historia Natural y Cultura Yoliztli ipampanoyencuilia

 

Tequichiutecpanalizti yehihuan quimaquixtia niman quinyencuilia on altepeyoh xoxohcayanimeh

 

In tequichiutecpanaliztli quinequi quimaquixtiaz, quicuectlaliz, quitecpananaz niman quiyencuiliz on tlaxoxohcayanimeh ipampa cuahlli notequititltiz niman nopacacuiz, niman noquinequi quinchihchihuaz occequimeh ahahuipanti niman xotlahnimeh ipampa ma quicualnextican in altepetl. Quinequi cuahlli quintitiz on tlacamaeh quenihqui cuahlli quintlapiyaceh on ahauipanimeh ihcuac quinmatehtequih on cohti campa cohtlah pan on tlaxoxohcan, niman ihqui nonemilia cuahlli nopiyaceh on xochitlahnimeh, cuenti, ahauilpanimeh ihihuan altepecuahyohqueh. On tequimeh yehihuan ihihuan pohuih in tequichiutecpanaliztli yehuameh in:

 

a) Ahmoxtli yehihuan ica nixtlaloz on ifitozanitario on xoxohcayo in Mexihco Tenochtitlan. Ihcuac nochihchuaz niman nopanextix in tlamantli techpaleuiz ipampa ica hueliz ticpiyaceh tlamachiliztli, ixmatiliztli, tequititltiliztli niman ticmaiceh catlahameh on cocolizti yehihuan quinyolcocoa icohtlaquihloa in altepetl. Ipan ichihualiz in tequitl tequitih on DGBUEA, itechcopa on DRUPC, la DGPCP niman on Instituto in Ciencia y Tecnología (ICyT).

 

b) Itequititltiliz on cohti yehihuan cualoh ican on muérdago niman occequimeh cohtlaquihlomeh yehua quihtlacohua icualnemiliz in Valle in México. On muérdago yehua cen hueyi cocoliztli yehihuan quimihtlacoa o cohtlaquihlomeh yehihuan nican onoqueh ipan inxotlalpanti in altepetl niman intla xnoquixtia nozo nomictia hueliz zanoyeh tlahtlaihtlacoz ipan nochi in Valle in México. Ipan in tequitl nonequi nopehualtiz on tlatehtemohuiliztli yehihuan teititiz quinihqui nopopoloceh on cocolizti yehihuan quimihtlacoa on cohti niman quenihqui quicehuihtiaceh ampa maca z ama itzmolini niman matlamahua. Ipan in tequichihchiualiztli tehihuan tequitih on DGBUEA, itechcopa DRUPC, la DGPCP y el ICyT.

 

c) Tlacentlaliliamatl ihihuan ixtlaloliztli ihuicpa on cohti yehihuan onoqueh nican ipan in Mexihco Tenochtitlan. Nochihchihuaceh tlancentilizamameh ihuicpa nochimeh on 16 Altepetliancameh, ipampa nomatiz quenihqui tlachia in altepetl impan on cohtlaquihlomeh ipan in Mexihco Tenochtitlan, yehua in techpalehuiz ipampa ticmaticeh quenihqui tiquincualpiyaceh niman tiquinmaquixticeh on cohtlaquihlomeh. Ipan ichihualiz in tequitl no tequiticeh on DGBUEA, itechcopa DRUPC, ihihuan on DGPCP.

 

d) Machtiliztli niman yencuiliztli ipampa cuahlli notequitilticeh on icohtlaquilohihuan in Mexihco Tenochtitlan. Nonemilia nomachticeh nochimeh on tlacameh yehihuan quintlahpiya on cohtlaquihlomeh ipan on xochitltlti ipan in Mexihco Tenochtitlan, ipampa melahuac cualli nopiyaceh on cohti. Ican on iminmachtiliz on tlacameh yehihuan quitlahpiyaceh on cohti quicuectlaliceh niman quicualnexticeh on tlaxoxohuiyanti ipan in Mexihco Tenochtitlan. Ipan inchihualiz in tequimeh tehihuanticeh on DGBUEA, ihtechcopa DRUPC, niman ihihuan innenehuliz on caltlamachtilmeh ihihuan telpochcalti nozo ixtlalolizt itechcopa on ICyT.

 

e) Icentiliz on tlahtlaniliznahuatiltecpanaliztli ihuicpa on tlxoxohcatla ipan in Mexihco Tenochtitlan ican ce nauatiltecpanaliztli yehihuan quipiyaz tlamachiliztli geográfica. Inchicahuiliz on nahuatiltecpanalizti ihuicpa on tlahtlaniliztli itechcopa on tlaxoxohcayanimeh ihihuan atlauti niman incentiliz, ican cen ohtoquiliztli yehihuan temachiztiz cuahlli, nonequi ma nochihchihua ican cen tlamantli yehihuan melahuac nonequi, yehihuan tecahuiliz nihtoz quenihqui tequitiloz niman quenihqui nochihuiliz ipampa nomaquixtich on cohti niman on xochitlapanti yehihuan itech pohui in Mexihco Tenochtitlan, zan quen ipan on inegaciones zan quen ipan on Tlatocayotl central. Ipan itlachiuiliz in tequitl tequiticeh on DGBUEA, ican DRUPC, ihihuan on DGPCP.

 

f) Tlahtlaniliztli ihuicpa on altepetlalihlli 33 atlauti quen tlacauyanti yehihuan tlazoht. Iacitiliz in tlayecanaliztli yez quinchicahuaz itlahtlanilizhihuan on atlauti ipampa ma notlazohtlacan yehua onoqueh neca ipan iponiente in altepetl ican itlatenehuiliz quen tlacauyanti yehihuan tlazohti 33 sisachitlamentin, yehihuan quihtohticah canah 50% ihuicpa on acitiliztli. Yehua ica in nomaquixticeh on tlacauyanti niman no ihqui cualli nopixtiaceh, ipampa xoc quintlazolchapaniceh niman ihqui hueliz noyectiliceh. Niman pamap nochihuaceh in tequimeh tehihuanticeh yehuameh in DGBUEA, ican DRUPC, la DGPCP, la Dirección General in Regulación Yoliztli (DGRA) ihihuan on ICyT.

 

g) Tlacemihtoliztli ipampa ma nochihchihuacan nemiliyantlanahuatilmeh ihuicpa in Mexihco Tenochtitlanyehihuan quihtoz quenihqui nochihchihuaceh on calnenepanolti niman quenihqui impa notocaceh cohtlauihlomeh.

 

Ica zanoyeh yohueyiyac in Altepetl in México yopeu popolihui on campa cohtlaquihtla, yehua ipampa occepa nomaquixticeh niman occehpa nopiyaceh, nonemilia quinchihchiuaceh calti yehihuan melahuac ma quipiyacan in cohtlaquihloa incuatipa ipampa ihqui oniaceh cohti niman quipaleuiceh in tlalticpactli ipampa maca za ma xotla zanoyeh. Nonemilia ipampa ipan in xipan 2008 ma nopiyacan on tlanahuatilmeh yehihuan melahuac quinchihualtiz on tlacemeh ihqui ma quichihchihuacan in calhihuan ipan in altepetl.

 

h) Tlaliliztli 30 000 m2/xihuitl ihuicpa on itlacpa on calti ipan in itlatqui GDF. Ipampa quihueyiliceh on campa tlaxoxohuixtoz ipampa cuahlli tinemiceh niman cuahlli tichanticeh. Ipan in tequichiualiztli tequiticeh in DGBUEA, ican DRUPC.

 

Naucannacazyeh 4.11. Tequichiutecpanalizti yehihuan quimaquixtia niman quinyencuilia on altepeyoh xoxohcayanimeh

 

 

4.4.3 Tequichiutecpanliztli yehihuan ihihuan pihui on ohtoquiliztli tlacanouicanohuicaliztli

 

Tequichihualiztecpanlizti ihuicpa on temachtilizli,pahpactiliztli niman temachtiliztli tlayehcolti ihuicpa tonemilizyan niman cohyohti yehihuan quimama on Secretaría

 

Itlamiyan in cahuitl nopiyaceh on tlacahuyanti cuahcualti niman ican cenca cuahlli tleyecolti, yehihuan melahuac cauhlli tequitiz niman tlatequipanohlli yez. Ontequitl yehihuan ihihuan tequitiz in tlatequichiutecpanaliztli yez:

 

a) Itlazozoyatiliz on ithualti niman on cuahutla ipampa nomaquixtiz on tlayehcolti. Itlacahuyanti on SMA nonequi ma notlatzoyitican ipampa cuahlli quitemacaz tlayecolti yehihuan quitlahtlanilia on temachtiliztli. Niman ipampa hueliz nochihuaz ipan in tlayacanaliztli nochihchihuaceh huehhueyimeh tequimeh yehihuan techihcliceh tlinon tichcihuaceh ipampa tiquincuectlaliceh on tlacauyanti, niman camanon pehuaz tequitiloz.

 

Naucan nacazyeh 4.12. Tlachiualiztecpanaiztli ihuicpa on tequimeh yehihuan te,achtiah niman itlatzoyotiliz on tlayehcolti ipan on temachtiloyanimeh niman ipan on cuatitlanimeh

 

Tequichiutemachtiliztli ihuicpa tonemiyan ipampa cuahlli notequitiltiz on tlacatlacauyanti

 

Itlamiyan in tlayecanaliztli nochia ma tehihuantican on tlacamh yehihuan euitequitltiah yehuameh on tlacauyanti campa nhuiltilo, campa paxalolo, niamn campa cohyoh, niman occequi. Onteuimeh yehihuan imihihuan tequiticeh in tequit yehuameh in yeceh:

 

a) Cuahlli chichicuitlachapanaliztli. Onoqueh on tequimeh yehihuan cuahlli tequitih ihuicpa in cuitlachapaniliz on chichiemeh niman campa tehihuantih on tlacameh, techaoni niman occequimeh. Ipan in tlayacanaliztli nonequi nochihchihuaceh on tequichiutecpanalizti ican macuihlli temachtiliztli, ipampa quinhueyiliceh occequimeh tlacatlacuyanti ipan in Mexihco Tenochtitlan. In tequitl quipiyaz cuahlli temahualiztli ipampa nopacatequititlticeh on tlacatlacauyanti. Tehihuanticeh on SMA niman nochimeh on 16 iInegaciones in Distro Feinral.

 

b) Tlacatequipanohlli ipal on tlacatlacauyantli. Ipan in tequitl nonemilia nochihauceh macuihlli tequimeh yehihuan ipampa nopopohuaceh niman nomaquixticeh nochimeh on tlacatlauyanti, ahueh no zan quipiyaz camanon nochihuceh on. On tequihuahqueh no tehihuanticeh quen on SMA, on SOS niman on 16 Inegaciones cequitquimatiliztlis.

 

Naucannacazyeh 4.13. Tequichiutemachtiliztli ihuicpa tonemiyan ipampa cuahlli notequitiltiz on tlacatlacauyanti

 

Itlayencuiliz on Centro Educativo niman on Comunicación Yoliztli ipan on iZoológico Chapultepec

 

On temachtiliztequichiutecpanaliztli ihuicpa on iZoológico Chapultepec quinmachticeh on tlacameh yehua hualtenotzah niman on yehihuan cuahlli ahí ipan intzontecon, ipampa notaz intla achi huelih quinyolchicahua ipampa ma quitlahpyacan on tonemiliztlacauyan. Ipampa cuahlli nochihuaceh on tequimeh yehihuan nonemilia nochihuaceh no nequi nochi cuahlli oniaz niman tecahuliz ma tequitilo ihuipa on iZoológico on Chapultepec, yehua ipan yehco canah 7.75 millones tlacameh yehua huahtenotza. Ipan in tlayacanaliztli nonequi nochi nochuihuaz on yehihuan yonihtoh.

 

Naucannacazyeh 4.14. Tlachihchiualiztequitl ihuicpa on Centro Educativo ihihuan ihuicpa on Comunicación Yoliztli ipan on Zoológico in Chapultepec

 

Tlacacohuayanchihchiuahliztli campa tlacauyan ipan on Zoológico in Zan Jihuan in Aragón

 

Ichmochihaliz iyencuiliz on Zoológico in Zan Jihuan in Aragón, ipan on xihuitl 2003, cemi miyec tlcatl yau ontenotza canah 2.1 millones, yehua ica melahuac nonequi ma nochihchihua ce tecaquiloyan campa hueliz temachtiloz niman tlapatlahuaz ipampa cuahlli notaceh on yehihuan techahnotzah. Icitiliz in tlayecanaliztli yez quichihuaz nochi on tequitl yehihuan yoquinonamaltih.

 

Naucannacazyeh 4.15. Itecaquiloyanchihchihualiz on Zoológico in Zan Jihuan in Aragón campa tlacauyan.

 

Itlachihchihuiliz itlachihualiyan/tecaquiloyan/temachtilocan ihuicpa on Zoológico Los Coyotes

 

Icualchihchihualiz iuicpa cen tlacauyan quicahuiliz on Zoológico Los Coyotes quichihuiliz cuahlli m aonia niman ma quimicnelican on 1.5 millones tlacameh yehihuan cuahnotza, on tepeyolqueh yehihuan quimpiyah ipan in Yolcapixacan niman imaquixtiliz iyolcayo ipan in Valle in México. Yehua ica in, ipan in teyecanaliztli nonequi nochihuaceh on tequimeh yehihuan yonihtoh nochihuaz.

 

Cuadro 4.16. Itlachihchihuiliz cen tlacauyan campa miyec tlachihualizti nochihua / tecacoyan campa temachtiloz ihuicpa on Zoológico Los Coyotes

 

 

Tlamatiliztequichiutecpanaliztli niman nopahpactiliztli ihuicpa on Bosque in Chapultepec (itlalhuichiualiz on Bosque in Chapultepec)

 

On Bosque in Chapultepec zanoyeh hueyi quihtohticah ihuicpa on tlamatiliztlacauyan niman huehuetcayoh intechcopa in calpanchanehquh yehihuan nemi ipan in Altepetl in México. Yehua ica nonemilia ica nican qunamiqui ipampa nican nochihuaz on ilhuitl ipan in Altepetl in México nonequi man nochihuacan tequimeh yan ma quinyoliti on totlamatilizyo, on nemiloyan tlayehcolti yehihuan quitemaca on Bosque in Chapultepec, niman no ihqui quinequi ma tehihuantican nochimeh on chanehqueh ipampa ma quitlazohtacan niman ma quiteixpantican nochi tlinon toaxca ipan in Bosque. Nonemilia zan quen tequitiloz ipan nochi in tlayecanaliztli niman quinequi tlalhuichiuaz cecn xipan niman quinmiyequiliz on tequimeh.

 

Cuadro 4.17. Itlamatilizchihualiz ihihuan pahpaquiliz on Bosque in Chapultepec

 

 

4.4.4 Tequichiutecpanaliztli yehihuan ihihuan pohui on ohtoquilizti bioética, bienestar animal y protección a los animales

 

Tlachihualiztli ipampa ica nomaquixtia niman no cualpiyah on yolqueh.

 

Ipan in tonalti ipampa cuahlli nopiyaceh on yolqueh yehihuan nican quin piyah yolcatlahpixcayanimeh nonequi melahuac nochi ma nochihuacan on acitilizti uÿan nihtoa nochihuaceh, yaica intla nochi nochiua melahuac cuahlli tlaoiniaz quen ipan condiciones físicas, psicológicas ihihuan biológicas ihuicpa meyec tlachihualizti yehihuan imihihuan nohuica on bioética ihuna yuhcayolcayotl. Niman ipampa hueliz

 

nochi nochihuaz in nonequi nopiyaz on tepoztatquitl yehihuan techpaleuiz ticmacquixticeh, ticmanahuiceh niman quicteixpanticeh, tictlacaitaceh niman cualli imihihuan tinemiceh on yolqueh. On tequimeh yehua imin tequitih ihihuan occe tequitl yehua in:

 

a) Intlachihchihualiz niman intlayecanaliz on tlachihualiztecpanalisti campa nohcuiloa on tlinon niman quenihqui nomanaquixtice niman nomanahuiceh on yolqueh. Nochihchihuaz cen tlacenmachtiliztli ihuicpa on tlanemacaloyanimeh, tlaizcaltilonimeh, yehihuan quitemacah tlayehcolti, tlchihualiztli, ixpantiliztli niman yehihuan quinemacah on yolqueh ipan in Mexihco Tenochtitlan.

 

b) Tlanahuatilchihchihualiztli ihuicpa on tlanahuatilmeh yehihuan techchihualtz ma tiquíntlahpiyacan on yolqueh yehihuan nemih ipan in Mexihco Tenochtitlan. Nochihchihuaz on Reglamento in la Ley in Protección in los Animales y in las Normas Yoliztlies en Materia in Protección in los Animales.

 

c) Nochicahuaz incualnemiliz on yolqueh yehihuan nemih ipan inyolcatlahpixcayanimeh in Altepetl in México. Nochihchihuaz niman notequitiltiz on yolcacualenmiliztli, nochihuaceh miyec tequimeh yehihuan ipampa inca cuahlli nemiceh on yolqueh ipampa quintlayehyecolticeh, niman pehuaz quiminmacaceh yencuic tlacuahlli on yolqueh yehua tetlatlalilia ipan on Código in Bioética ihuicpa Dirección General in Zoológicos niman Vida Silvestre in la SMA.

 

d) Notaceh on yolcatepenemiliztli impan on yolcatlahpixcayanimeh. Nochihchihuaz cen tenehualocayotl yehihuan ica notaz on tepeyolcanemilzitli yehihuan oncah ipan on yolcatlahpixyan ipan in Mexihco Tenochtitlan. Nochihchihuaceh on tequimeh yehihuan ican quimpahticeh incocoliz on yolqueh, n ihqui notaz quenihqui quichihuiliceh ipampa maca za noyeh ma cualocan on yolqueh yehihuan nemih ihtic in yolcatlahpixacayanimeh.

 

Naucannacazyeh 4.18. Intemaquixtili ihihuan incualnemiliz yolqueh

 

5. Atl

 

 

5.1 Ixtlaloliztli, yaliztli niman acitilizti

 

Itemacaliz on chopahca atl, incon quenin quixtiliz niamn iitaliz ipampa no ocpatequitiltiz, yehuameh cen huehueyimeh tlachihualti yehihuan nonequi ipampa hueliz nozcaltiz cen calapan. Ihueyiliz in tlayecolti ihihuan matzihticah on oncaliztli niman iteuitiltiliz on atlatquitl, ihcon queh ioncaliz.

 

Itechcopa in Altepetl in México, on calapanhueyiliztli quichihua ipampa o cachi huel miyec ma tlahtlanilo atl, yehua ica in nochihua ceh hueyi ahmantli ipampa xmiyec onoqueh amelti campa huelis onocuitiaz on atl yehua nonequi yehua ic ayopeu notehtemahua impa occequi clapameh. Yehua ica, on atlahtlaniliztli yehua techahmana amantzin niman no yehua tohueyi acitiliz, ica ne ohuihyo campa oncah niman ipampa noquixtiz. Ipampa hueliz notaz in tequitl, nonequi ma nochihchihuacan tlanahuatilmeh yehihuan tlachaceh ipampa melahuac ma notlazohtli niman melahuac cuahlli ma notequitilti on alt, niman maca zan ma nahahuilti ipampa ihqui zan quen hueliz toconpixtiaceh.

 

Ihueyiliz in Altepetl in México (ica tohlameh 8.6 millones chanehqueh) inahnacaztlan (o cachi canah 18 millones). On ixpantilizti teititiah, ipan in Mexihco Tenochtitlan, chicnahui ihuicpa on 16 inmarcaciones melahuac yohuehueyiyaqueh, ahueh o cachi ipan on altepetliancau Tláhuac, Xochimilco, Cuajimalpa niman Milpa Alta, niman ompa yau Tlalpan niman Iztapalapa ihcuac ye yez 2012. Intla ipan titohuicah in, to acitiliz yez tiquintlau¡yecolmacaceh nochimeh on yencuiqueh calpameh yehua cuahlli nemi ihihuan on tlanahuatilemh, ipampa ihqui maca za ma nocahuilican ma nochantlalican ipan on SC niman imapn on amelti yehua quimacah at in altepetl.

 

Aman in tonahlli, on hopahca atl temacaliztli ipan in al Mexihco Tenochtitlan ca 32 m3/seg niman tlachihchihti ican amelti yan nocan onoqueh tlahtic (yehihuan onoqueh ipan in Altepetl in México niman ipan Estado in México) niman on amelti yan onoqueh quihquiahuac (yehihuan onoqueh ipan on Estado in México ihihuan Michoacán). On amelti yehihuan onoqueh ne quiahuac quintocayotiah superficiales niman quipanextiah 37% hueyi atoyatl yehihuan quimaca atl in Mexihco Tenochtitlan; ahueh xzanoyeh huiyi quihtohticah amantzin; niman mazqui ihcon te, on ahmo huehcauiliztli, ican iomiyotlamiyan on Estado in México, nota ica nopiyentzintiliz on hueyi atoyatl yehuzn hualehua neh ipan on Sistema Cutzamala (canah 1 m3/seg), yehihuan quitemacaticah on Comisión Nacional in Agua.

 

On occequimeh amelti yehua quixpantiah canah 63% ihuicpa on temacaliztli, tlachihchihtli ican on amehlli ihuicpa on Lerma niman yehihuaniaxcah on Altepetl in México; in ahmantli huahnochihua:

 

a) Tlanentequitiltiliztli. Oc achi miyec noquixtia xquen yehua calaqui, o nica melahuac miyequeh tlahtlanih atl niman aueh xoc onca campa notemitiah on amelti niman yehua onoqueh atlahco niman ipan on SC. Onoqueh canah 80 atlauti yehua cecemoyahtoqueh ipan canah 30 mecayomeh yehihuan, ihcuac xopantlah, quiceliah atl canah 70% yehihuan quintemitia on iamelhihuan in Valle in México. No ihqui on, SC quichihchihua 59% ica hueyoi in Mexihco Tenochtitlan, niman nonemilia ica cece hectárea campa nochantlalilo, on atemaliztli tzinquiza canah 2.5 millones in litros in agua cecenxipan.

 

b) Atoyatzinquixtiliztli yehihuan quintlamacah on calpameh (canah 3 m3/seg ipan inzacanochi xihuti. Inpopololiz on ameyalti techchihualtia ma tiquinchihchihuacan niman ma tiquintehtemocah aolhuazti (huehhuecatla tlalcoyonilizti, yehua patioh quizá ihcuac noquixtia on atl) nozo occecan notlaliah. Ahueh matictenquixticsn ics cana chicomeh nozo chicuyi aolhuazti ipan ce chicuacen tonahlli pehua xoc tequitih, ipampa pehua xoc quiminmaca on tlahuihhli, electromecánica niman iipampa on andalismo, niamn occehpa pehua teuitih ta ihcuac yotlacuectlaliloc.

 

c) Ihtlacauiliztli. Onoqueh amelti quen Sur Oriente in la Altepetl, ipampa oncah campa xtlacualcan quitemaca acuahlli atl. Niman on calpameh yehua ompacah onoqueh yoquipopolohqueh on campa tlaxoxohuiyaya, zan que non atlauti niman zan que non tlaihtlacoliztli.

 

Aman notehtemoahua quenihqui hueliz nomaquixticeh on amelti yehihuan amantzin tiquimpiyah niman nochihuaz ipampa ma atemican ihcuac quiahui; notaceh on tlatemalilyanimeh; temachticeh ipampa ma quitlazohtlacan atl, niman nohueyiliz on acoyoctli.

 

Melahuac nonequi ma nochicahuacan on tlanahuatilmeh yehihuan amantzi onoqueh. Ipampa maca ma quincahuilican on tlacameh ma nochantlalican zan campa yehuameh quinequiceh quenon ipan atlauti niman ipan on tlacauyanti campa tlahpixtli,niman no ihqui macalactican on tlcauyanti campa naci on tlapayahutli niman quintema on amelti niman itenco on ANP. Noihqui notaz ipampazan cecan ma tequitican on instituciones feinrales niman local pamp notequitilticeh on tomintequitiltiliztli niman tequichihchihualiztli yehua tehihuan ma quincalactican on yencuic amantecayotl.

 

Ihuicpa on atliohuivtlayehcolti, ihueyiliz ipan chopahca atl ca canah 97.14%, inoquic ihuicpa on acoyoctli hueh canah 93.17% (oncaltlazalohli niman icetiliz ihuicpa on acoyoctli); nochi on yehihuan yonihtoh huahquizticah techo n calpanhueyiliztli.

 

Ipehualizomiyo on chopahca atl, tlalacocohtli ihihuan italiztli quipanextia ahmanti qunimeh: tlalpaxcalaquiliztli (on ica nohueyi nentequitiltiah on) niman icualtequititltiliz niman yehua in quipanextia ihtlacahuiliztli quen, chololiztli niman amanaliztli. Ihuicpa on imecayo on chopahca atl, oncah on tlapololiztli, yehihuan huahnochihua canah 35% atoyamacaliztli; niman huili notah ica on acocohti neh cochcoyonqueh, niman cahua teh miyec tlacatl nopepechoa niman cshua te xtlatlaxtlahuah, niman ica ihcon quichihuah canah hueh xaci on atl quenon ipan on (Inegaciones Álvaro Obregón, Coyoacán, Cuajimalpa, Gustavo A. Mainro, Iztacalco, Iztapalapa, Miguel Hidalgo, Magdalena Contreras, Tlalpan).

 

Itechcopa on acoyocmecayotl, noteltihtihtoqueh on tlalpaxcalaquilizti, yehihuan quimihtlacoah on icualtequitiliz on ohtoquilizti yehihuan onoqueh ixcotlahlli. Niman yehua ica in techihualtia ma nochihchihuacan plantas in bombeo niman in patiohquiza ipampa hueli tequiti. Noihqui on atzacualti yehihuan quintecpana on huiyiohti, o nica miyequeh tlacameh zan canon nochantlalia. Yehua ica iquizaliz, itoyahuiliz niman iohuitiliz on atl yehihuan tlahloh xoctlaxilia ipan in Altepetl in México.

 

Itechcopa on mecayoitaliztli nima iocpatequitiltiliz on atl, aman nota ica miyec atl huahnoquixtia techahcha niman xoc hueli nochopahua ipampa zanoyeh yotohlantic niman niman pamap xoc oncah canon niman tlinon ica nchopahuaz on atl, in nochihua ica xticmatih quenihqui tictequitilticeh on tla yehihuan ticuih.

 

Nonemilia nopatlaz itechcopa on atl yehua tlino xoccuahlli, on ipampa maca z ama toyahui atl niman ihqui no cuectlaliz on acoyocti, ahueh notaz cuahlli on yehihuan huehueyimeh: on yehua huel tetitlanilihticah, on intlaloztohuihihuan Tequixquiac niman on Emisor in Poniente. No nequi ma nohueyili itzinomiyo on huehcatl acoyoctli niman zachica ma nixtlalo ipampa maca ma ihtlacahui, ipampa cuahlli ma tequitican; no ihqui nonequi ma nomiyequili on atl yehihuan nochopahtcah ipampa cehpa hueliz ma nocui, on atl yehihuan huelehticah techahchan, clatlanemacaloyanimeh, ipampa hueliz occehpa nocuiz impa on industrias, pochtecayan, xotlalpanti niman ahauizpanti.

 

Ihuicpa on tlacohualiztli, tlatzinquixtoc 14% ipan on amatl campa neztoqueh on yehihuan tlatequititltiah (om ipampa nomati quezqui chanyotl) niman canah 33% ihuicpa tletemachihualonimeh tlaliliztli (ihuicpa on tlacameh yehihuan tlatequititltiah), yehihuan quihuehcahua itlahcuiloliz niman itomintlahtlaniliz on tleyehcolti yehihuan quiceliah on tlacameh ihuicpa on atl. Nochi on quihtlacoa on tlatlaxtlahuilizyotl, ipampa on mecayotl xcuahlli tlachihchihtli, on iahmotlanemiliz on chanehqueh quichihuah ma nixpoloa on atzitli.

 

Nonequi nocuectlaliz ianenquizcayo on tlanemcayomecayotl, nochicahuaceh on tlcameh ipampa ma quitlatlaxtlahuacan zaniman on atl yehihuan quicuih, niman no ihqui noyolehuaceh ipampa maca za noyeh ma atoyahucan. Niman ipampa hueliz nochihuaz nochi in nonequi notlaliceh on tlamaquixtilonimeh yehua quimaquixtiaceh atl yehihuan techahchan acitoc.

 

Ipampa nocuectlaliz on ahmantli yehihuan yonihtoh, nonequi ma nopiyacan on cuahlli tlanahuatilmeh yehua techchihualtiz ipampa cuahllima tictquititltican atl, que no nahuatihlli itoca tequichiutecpanaliztli in Gestión Integral in los Recursos Hídricos in Mexihco Tenochtitlan niman yehihuan camach onochihchiu tequichiutecpanaliztli in Manejo Sustentable in Agua para la Altepetl in México. In amameh yehihuanitechpoui on Tlapohualiztequiyotl Yoliztli, quenihqui quichihuaceh on tlacamh niman quenihqui tequiticeh itechcopa atl yehihuan nican nocui ipan ipan in atepetl.

 

5.2 Acitilizti

 

5.2.1 Hueyi acitiliztli

 

Nocealtiz on icualtequiltiltiliz niman imanahuiliz iau in Mexihco Tenochtitlan.

 

5.2.2 Pipitiqueh acitilizti

 

• No hueyi cuectlaliceh on tlayehcotli ihuicpa atl.

• Ca yolic notzinquixtihtiaz on inentequitiltilizhihuan iamelhihuan in Altepetl in México.

• noquexaniz iquizaliz on itetzu on hidrometeorológicos.

• o cachi notequititltiz on atl yehihuan yo nochopau ipampa ica maquinatequican on cohtlaquihlomeh: ixicaliztli, pochtecayotl, tlachihchihualoyan, tlaxoxohuixcan niman nahauiltiloyan.

• hueliz nopiyaz on noueltlaxtlahuiliztli.

• nocuectlaliz niman notahpiyaz on atl yehua tlahloh niman tlatoyahtli.

• Nomaquixticeh niman notlahpiyaceh on atoyameh.

 

5.3 Ohtoquilizti

 

5.3.1 Nohueyiliz on itzinomeyopehualiz atl ihuicpa on chopahca atl, tlalacocohtli ihihuan ichopauiliz.

 

Nochihchihuaz on itzinomiyopehualiz atl ipampa zanoyeh yotothlantic, pmapa cualli quitemacaceh on altepetequipanoliztli.

 

5.3.2 nocuectlaliz ixexeloliz on chopahca atl

 

On ipampa nopoloz on achololiztli, nocuectlaliz niman nomiyequiliz on atl yehua notemacaz yuhquineneuqui ipan nohuyan on calpamehe yehua cualli quipiyan intlaltzinomiyo.

 

5.3.3 noyolehuaz imaquixtiliz niman icualtequitiltiliz on atl

 

Cemimiyec atl toyahui niman ixpolihui ipan on acocohti yehua imihtic yau on Gran parte chopahca atl; niman teh sin embargo, ne techahchan, zanquen ne ipan on nonamicyotl niman ipan on tlazalohli yehua onca calpan niman ipan on itequititltiliz (ixpolohlli), no nixpoloa, nonequi ma notelti in ipampa nopalehuiz on icualtequititltiliz on atl.

 

5.3.4 Nomanahuiz on tlahpixcatlacauyan niman nochicahuaz incemel on iameyalhihuan in Altepetl in México

 

Quen onihto ipan on tlaxelohlli 3, nonequi ma notelti on calpan izcaltiliztli ihuicpa on SC niman ipan on cmapa onixicaticah atl yehihuan ya une iticon tlalamehlli, ipampa ihqui maca z ama nihtlaco on quiyaupan, niman no ihqui hueli ma atemican on tlalamelti.

 

Melahuac zanoyeh noicihcanequi ma notemitican on tlalamelti ican on atl yeua huaxini ne ilhuicac ihcuac quiahui ipampa maca ma tech polo.

 

5.3.5 notelticeh on chantlalilizti ipan on tlacauyanti campa ouihtla niman niman nocuectlaliz itlaloh on acoyoctli

 

Xopantlah zanoyeh ohuihcayoh ihuicpa on tlcameh yehihuan nochantlalia itenco atlautli, La temporada in lluvias se traduce en riesgos para la población acentada en barrancas, niman no quitzacuilia icualtequititltiliz on atlaliohuiatl ipan in altepetl, yehua ica zanoyeh cualli nonequi ma ticpiyacan on acocohti campa yau on atl yehihuan tlahloh (atlatzcti, huehcatlan acocohti niman tlacelilonimeh).

 

5.3.6 Nohueyiliz on tlachihchiuiliztli niman icualtequititltiliz on achopahualiztli yehua quichihuah on amecayotl nican ipan in Altepetl in México

 

Incuectlaliliz on campa nochpahua atl techpaleuiz o cachi miyec ma ticpiyacan atl niman ihqui nocahtiaceh on campa panoa on chopahca atl, niman ihqui no nopiyaz tlinon ica notemaceh on tlalamelti niman ihqui no hueliz tictequititlticeh ipan occequi tlamanti (tlachihchihualoya, pochtecayan, altepqtequipanolizti niman ahauiltiloyaniyan), nimanihqui te notzinquixtiz iihtlcohuiliz on amelti niman on atoyameh.

 

5.3.7 Noyolehuaz on cualtlaxtlahuiliztli niman zaniman ihuicpa on chopahca atl tequiyotl.

 

Ipampa nochihueliz npchihuaz on tlinon yonihto, nonequi nochi tlacatl melahuac ma quitlaxtlahua iau niman ihqui nopiyaz tomin ipampa nocohuaz tlinon polihui ihuicpa on icualtequititltiliz atliohuihihuan.

 

5.3.8 Noteltiz niman nocuectlali on aihtlacohuiliztli

 

On nemiyancemehlli quitta cen tlanahuatiltlalihlli niman yehua techihliz ta canon tlami on icualtiliz atl niman quechca notoyahua zanquen ixcotlahli niman zan quen tlalihtic; yehua ica, nonequi notlahpixtiaceh on amatecayoyanimeh niman on tlanemcayotl ihcuac quixtah atl yehua tlahloh, no ihqui miyecpa ononotzaceh on mantecayoyanimeh ipampa notaz ica melahuac cuahlli tequitih niman ma nohuicacan ipan on tlanahuatilmeh yehihuan yonotlalihqueh ihuicpa on tlanemiyanyotl. On Dirección Ejecutiva in Vigilancia Yoliztli quihtoa ica on amantecayomeh nonequi ma quinchihchihuacan on campa quichopahuaceh niman cuectalaiceh on atl yehua yehuameh quihtlacoa.

 

5.3.9 Imaquixtiliz niman icectlaliliz on atoyayolizyan

 

Ononextihqueh on tlacauyanti yehua techpalauiceh ticuectlaliceh on atl niman ihqui nocuectlaliceh on pipitiqueh atlauti niman nimannomanahuiceh on tlacauyantlahpixtli, ihcuac noteltiz on calpanhuiyiliztli, no ihqui notaz quenihqui nochihuiliz pamap m aonia turismo, yencuictoquiliztli niman cecnic yehua techpalehuiz ipampa ma ticpacatequitiltican on ahahuilizpanti.

 

5.4 Tlachihualizti

 

5.4.1 Tlachihualizti yehihuan ihihuantequitih on ohtoquilizti yehihuan ica no hueyilia on itzinomiyopehualiz on chopahca atl, acoyoctli niman chopahualiz

 

Tlachihualizti yehua ica nocuectlalia on itzinomiyopehualiz on atl.

 

On celiliztli, ohuitlaliliztli, nenehuiliztli niman xexeloliztli yehua etapas ihuicpa on abastecimiento niman aquixtiliztli ihuicpa cen calpan; yehua ica nonequi on atlchihualizti yehua quichihuaceh in tequitl, quen aolhuazti, atliohuihihuan, acaxti, aquixtiloyanimeh, axexelolizti niman on campa nocelia. Yohyolic niman ipan nohuicaceh on anequiliztli, nochihchihuaceh on tlalihtictlayehcolti ipampa cualli quintaceh on nican chanehqueh ipan in Altepetl in México. Ipan in tlayecanaliztli nonequi onaciz 98% ipan ihueyiliz on altepetequipanoliztli ihuicpa chopahca atl niman 94% ipan altepetequipanoliztli ihuicpa acoyoctli. Yehihuan cenquiztoz tequitqui yez Sistema in Aguas in la Altepetl in México (SACM). On ohtoquilizti yehihuan ihihuan tequitih in tlachihualiztecpanalizti yehuameh in:

 

a) Incuectlalilz on acuezcomameh yehua quipiyah chopahca atl. Cecen xipan, nocuectlalia on acuezcomemeh yehua quipoyah chopahca atl, ican on nentlanemilihlli ipampa nopiyaz on altepetequipanoliztli ihuicpa on temacalizlti. Ipan xihuitl 2012, yonihto nochihchiuaceh canah 131 acuezcomameh ipampa nomiyequiliz canah 7

 

b) Nochihchihuaceh on campa nochopahuaz atl niman campa onoquixtihtiaz on chopahca atl. On ipampa nocuectlaliz iyectiliz atl niman ihqui hueliz noctiz ipan on calpameh yehihuan onoqueh campa tlacpac, ipan on cahuitl 2007-2012 nochihchuaceh 15 campa nochopahtiaz atl niman 12 campa nomacahtiaz on chopahca atl. Yehuameh tlachopahcaloyanimeh techcahuiliz nomiyequiliz on atl yehihuan yonochopai canah 38% ipan 4.1 m3/s yehihuan aman nopiya.

 

c) aohchihchiuiliz niman on chopahca amatlatl. On axilizhueyiliztli nonequi ma nochihchihuacan yencuiqueh aohti yehua ica noyecanaz on chopahca atl, ipampa ihqui hueliz noctiliceh atl on calpameh yehua ahmo quipiyah atl amantzin. Ipan in tlayecanaliztli yehihuan amantzin tequitititcah nochihchihuaceh 82 km ihuicpa on aohuimeh niman occequi ohti 12 950 km yehihuan aman quipiya in Mexihco Tenochtitlan.

 

d) Acaxpiyaloyanimeh chihchihualiztli. Nonequi ma nonahuatican on atoyameh yehua quitemacah atl; yehua ica, nonemilia nochihchihuaceh 16 acaxtih campa melahuac ninequi nitemacaz on chopahca atl niman nohueyiliz 11 500 m3 nenehuiltilizhueliliztli a capacidad niman centlaliliztli.

 

e) Atlacoyocchihchiuiliztli. No ihcuac on nochihchihuaceh on chopahca atl iohhui, nonequi manochihchihuacan on acoyocti ipampa ihtic onotitlaniz on atl yehua yonotequititltih. Ipan cahuitl 2007-2012, nonemilia nochihchihuazeh 25 km acoyocti.

 

f) Atliohuihchihchiualiztli ihuicpa n atl yehihuan yonochopahu. Aman in Mexihco Tenochtitlan quipiya 838 km altiohhui campa yau on atl yehihuan yonochopau. On ipampa o cachi miyec tlactl ma quipiya atl, ipan in tlayecanaliztli nonemilia nochihchihuaceh 30 km ihuicpa on ohti campa yaz on atl yehua yonotequitiltih, yehihuan quihtohticah 50%. Ica on nomacahuaceh on atlauti yehua quipiyah chopahca atl niman niman nohueyiliz on altepetequipanoliztli ihuicpa on yencuiqueh tlatequitiltianimeh.

 

Naucannacazyeh 5.1. Itzinomiyochihchihualiz on atl

 

 

5.4.2 Tequichiutecpanalizti yehua ihihuan pohui on ontoquiliztli yehihuan icualtemacaliz ihihuan ixexeloliz on chopahcaatl.

 

Tequichiutecpanaliztli yehua quitlahpiya on itzinomiyopehualiz on aohti.

 

Icualtequitiliz on aohmecayotl ihuicpa on chopahca atl, acoyoctli niman chopahualiztli nonequi manotlahpixtia, ipampa ihqui cualli tequiticeh nochiemeh ontlamanti, ichquichca nocentlalia on atl, noohuitilia, nehua, nonenehuiltia, nocpatequitiltia, niman zaquin notoyahua. Amantzin ica xonca atl nenequi ma nochihuacan tlachihualti yehihuan ma techcahuili ma tiquinmaquixtican on atoyameh yehihuan huehueyimeh (aohxexeloliztli). On s tequichiutecpanalizti ihuicpa on sectorización niman aohyapatlaliztli techpalehuiz macaz ama ticahuilican on atl ma cholo, yehihuan nocha ica ma nomaquixti on atoyatl 3.0 m3/seg xhuehcatica (ipan 2010 xihuitl). Yehihuan cenquizticah tequitqui yeh SACM. On tequimeh yehihuan ihihuan tequitih on tequichiutecpanalizti yehuameh in:

 

a) Inextiliz niman ipatlaliz on achololizti. Cecen xipan, in tlachihualiztli quinequi quitzinquixtiz on achololiztli ipan on aohti camapa yau on chopahca atl, niman intla tichuahcentilia on chololizti yehihuan onoqueh ipan on acochti niman campa zan ihcon nopapachoah on tlacameh niman xquitlaxtlahuah huahhueyiya ipan canah 35% ichquich atl yehihuan notemaca nican ipan in Mexihco Tenochtitlan.

 

Itlamiyan in xipan nonemilia nixtlaloceh 10 000 km ihuicpa on matlameh (77% imatlau chopahca atl), ican in nocah nomanahuiz 0.5 metros cúbicos cecen cautzin.

 

b) Electromecánico cualpiyaliztli. Ipampa nochi tlinon oncah tequiti nochi ce xipan, nonequi cualli ma nopiyacan, cenquizticah on tlamanti yehihuan tequith ica tlahuihli. On cualpiyaliztli no maca on imecayo chopahca atl quen on acoyoctli niman chopahualiztli. Ipan in xipan 2007-2012 nochihuaceh canah 1 624 cualpiyalizti.

 

c) Patlaliztli niman icuectlaliliz on itepozacocohihuan on chopahca atl. Oamantzin itepozacocohhihuan on achopahcatl ahmo cualli onoqueh ipampa zanoyeh choloa atl ica canah xopaxcalac on tlahli niman ica zanoyeh ye huehuentzitzimeh, niman yehua ica in xoc cuahlli quitemacalo on altepetequipanoliztli(apopoliztli, niman cuahlli altepetequipanoliztli), yehua ica nonequi ma nopatlacan nozo cuahlli ma nocuehcuectlalican on ipampa zanquen ma hueli ma notemacatia on atl; ichquichca 2012, yonopatlaqueh canah 2 500 km itepozacohcohhihuan on chopahca atl; ica in tequitl notaz aquinon quitequititltihticah atl niman xquitlaxtlahua.

 

Cuadro 5.2. cualpiyaliztli in la infraestructura hidráulica

 

 

5.4.3 Tequichiutecpanalizti yehihuan ihihuan pohuih on ontoquiliztli yehihuan ica noyolehuaz imaquixtiliz niman icualtequitiltiliz on atl

 

Tequimeh yehua quinmaquixtiah on atoyameh

 

Ipampa aman in tonahlli xcuitlah atl nonequi ma pehua ma nota quenihqui ma nomaquixtican on atoyameh (xexeloliztli); on tequichiutecpanalizti ihuicpa ixeloliz niman ipatlaliz on aohti techpalehuiz ipampa maca z ama toyahui on atl, niman ica in tequitl nonemilia nomaquixtiz cen atoyatl 3 m3/seg ahmo huehcatica (ipeucan 2010) ihcuac pahuaz tequititceh on los 336 xexelolizti yehua quichihchihuah in tequitl. Aquinon no occe tequiti ca on SACM. On tequitl yehua ihihuan tequiti in tlachihualiztli ca:

 

a) iaohxexeloliz on chopahca atl. Ica in tequimeh np nequi no xexeloz atl niman notzinquixtiaz on atoyahualiztli; on tlaxelohuiliztli quicalactiz 100% ipan 2009 xihuitl.

 

Naucan nacazyeh 5.3. Atlaumaquixtiliztli

 

 

Tequitl yehihuan ica icualtequitiltiliz atl

 

Cecen xipan nixpoaloa canah 35% chopahca atl, niman niman on aohti zanoyeh yocohcoyanqueh zan que non yan ipan ohtli onoqueh noman zan que non yehihuan onoqueh techahchan niman on campa zan quichtectoqueh.

 

Yehua ica zanoyeh miyec nixpoaloa on atzintli, yaica amn noequi ma noyolchicahuacan on alpechanehqueh ipampa cuahlli ma quitequitiltican on atl yehua quicelia in chahchan ipampa iqui ma tlaxili niman ihqui maca za miyec atl ma nocui yeh ma notzinquixtia cen,1 m3/seg ipan xihuitl 2010. On cenquizqui tlaxelohli SACM, ihihuan tequiti on DGBUEA. On tequimeh yehua imihihuan tequitih on tlachihualizti yehuameh in:

 

a) Nextiliztli niman popololiztli ihuicpa on achololiztli impan on acocohti yan onoqueh techahchan. Ihcon quen on ixnextilia nima ipatlaliz on acocohtih yehihuan yocohcoyonqueh in tequitl choh mantcah niman quinequi quitzinquixtiz on atoyahualiztli yehua nochihua techahchan, quinequi maca za manixpolo on atl ihcuac toyahui. On acitiliztli ipan in xipan 2012 yez ihcuac tzinquizaz 10% iquizayan on atl ipan on acocohti yehihuan ½ a 1½ pulgadas.

 

b) Tequimeh yehua ica nopiyan cen icualtequitiltiliz on atl. Ican in tlachihualiztli nonequi maca za noyeh ma nixpolo on atl niman no achimanotlazohtla niman no ihqui ma nopatlacan on acocohti yehua yoihtlacauqueh ipampa iqui ma techaxili on atzintli ihihuan iquih za ichquich in ma notequitilti 1 m3/s itequititltiliz ipan in xhuitl 2012.

 

Cuadro 5.4. tequichiutecpanaliztli inicualtequitiltiliz in agua

 

 

5.4.2 Tequichiutecpanalizti yehihuan imihihuan tequitih on ohtoquiliztli ipampa ica nomaquixticeh on tlahpixcatlacauyanti niman icectlaliliz on tlalamelti

 

Tequichiutecpanalizti yehihuan inca nocuectlalia on nemlizyan ipan on Suelo in Conservación

 

Ipampa nopiyaceh on tlacauyanti campa hueliz atemiceh on amelti, nonequi notaz canon niman quenihqui nochihchihuaceh on campa ixcatiaz atl ihcuavc quiahui. Yehihuan teqitz Dirección General in Conservación in los Tlaltictlatquitl niman Desarrollo Rural. On tequitl yehihuan ihihuan tequiti in tequichiutecpanaliztli yez:

 

a) Tequimeh niman tlachihualizti yehihuan inca nomaquixtia on tlahli niman atl. Nochihchihuaceh on tlacauyanti campa noceliz atl ihcuac quiahuiz niman yehihuan onixicatiaz imihtic on tlalamelti niman no ihqui notaz ipampa maca za noyeh matla petlahua on atzintli. Niman ipampa nochihualtiz on tequimeh yehihuan nican nihtohticah nonequi ma notequititlti on tomih yehua nihtoa notemacaz impa on nocahualizti 235 imihihuan on calpameh ihihuan on ejidos ipan SC (notaz on tomin yehihuanoncah ipan on tequitl yehihuan quimaquixtia niman quicuectlalia on ecosisachitlamentin ixelolizpa 3.4.4).

 

Nauacannacazyeh 5.5.Tequimeh yehihuan ica nocectlaliah on nemilizyanti ipan on SC

 

 

Tequichiutecpanaliztli yehihuan ica nomaquixtiah on ixoxohuiyaynimeh on altepetl.

 

In tequichiutecpanaliztli, yehihuan no onopanextih ipan on xeloliztli 4.4.2, occehpa noteititia nican ipampa hueyi impactoh quipoyaceh ihuicpa on tlamaquixtiliztli ihuicpa on tlahpixcatlacauyanti campa atemih on tlalamelti. Yehuameh in tlatenehualizti ihuicpa on tlaxoxohcatlah ipampa quiminmacazeh in cohtitlan on altepemeh niman on atlauti incentequitiliz ipan on ANP, Machiotl yehihuan notequitiltia ipampa ica nomaquixtiah on nemilizyanti ipan on SC, ihcon quen la creaciótlahtlanilizchihchihualiztli ihuicpa on n in areas verins niman atlauti. Yehihuan cenquizticah tequitqui yez on DGBUEA.

 

a) Tlanahuatihlli yehihuan ica nomanahuiyah on altepecohitlanti niman atlauti quen cen tlamantli yehihuan tlazohti Quen yonihtohcah ipan on xeloliztli 4.4.2, nonemilia notenehuaceh 33 tlazohcayanimeh ipan in xihuitl 2007-2012. Niman ipampa nchihuaz in tequitl nonequi zan cecan mateuitican on tepachohqueh, SEDUVI niman on Inegaciones in Mexihco Tenochtitlan.

 

b) Itlahtlaniliz on tlaxoxohcayanimeh niman atlauti. Ican on tequimeh intocah, on SMA quitemacaz on tlamachiliztli campa nezticah canon natentoqueh on tlalamelti ipan in Mexihco Tenochtitlan, ahmantli , tlatquiyotl, tlahpiyaliztli, niman occequi., yehihuan techcahuiliz tiquittaceh canon yotlaihtlacau niman tlinon hueliz ticchihuaceh ipampa achi titlcauectlaliceh.

 

Cuadro 5.6. tequichiutecpanaliztli in protección in áreas verins urbanas

 

 

Tequichiutecpanaliztli yehihuan ica natemah on tlalamehlli

 

Ipampa nocuectlali icayolic icemel on tlalamehlli, nonemilia zan nomatemazeh on aolhuazti, nochia notitlaniz atl ipan on atoyameh canah 2.5 m3/seg. On cenquizticah tequitcqui yehua in SACM. On centenehualocayotl yehihuan ihihuan tequiti in tequichiutecpanaliztli yainin:

 

a) Ichihchihualiz on aolhuazti campa tlachichintiaz. On itequitiltiliz on quiahutli, neneuca ihihuan ipopololiz on atezcatzitziemeh, yehua ipipitiqueh acitilizhihuan in tequitl. Ichihchihualiz omn aolhuazti camp onixicatiaz niman campa tlacualcan ipan on tlacauyanti topográficas niman geológicas, ihihuan tomin matzihtoqueh. Ican in tequitl, notemilticeh ican atl on tlalamehlli in 250 L/seg, ican ichihchihualiz 500 aolhuaztlis campa tlchichintiaceh niman tlaaxitiliztlachihualti ipan 2012 (ichquichca in tonahlli nopiya 75 aolhuazti).

 

Naucannacazyeh 5.7. Iatemaliz on tlalamehlli

 

 

5.4.5 Tequichiutecpanalizti yehihuan ihihuan tahuih on ohtoquilizti ipampa ica nomanahuiceh on ouihcantlacauyanti niman i yectiliz on itzinomiyo

 

Icuectlaliliz on matlameh niman atzacualti

 

Ipampa nomacaceh manahuiliztli on altepechanehqueh yehua chantih necah citlampan, niman nochi quechzan tlacatl nemi noquixtialiah atl on atzacualti ipampa maca ma atemican on calohti niman on tlalmatlameh ipampa cuahlli ma tequititcan on itzinomiyo on acoyctli campa yau on tlahlo atl ihcuac quiahui. Niman yehihuan cenquiztcah tequitqui yehua in SACM. On tequimeh yehihuan imihihuan tequitih in tequichiutecpanaliztli yehuameh in:

 

a) Itlapohuiliz on reins niman on atzacualti. Cecen xipan nocectlalia on acocohti campa yau on atl yehihuantlatequitiltihlli ipan canah ( 6 800 km cecen xipan), atzacualti, atlauti, apanti, atoyameh, acuitlapilti, atezcameh niman aohti (ihuicpa 300 mil a un millón in metros cúbicos cecen xipan), ipampa cuahlli ma tequitican. Itlamiyan in tlayecanaliztli notlapoceh niman nopopohuaceh canah 37 500 km aohti (on quihtoznequi yexpatipan on imecayo on acoyoctli) niman nopopohuaceh canh 6 780 796 m3 caxtipan niman conducciones, yehihuan techcahuiliz ma nomaquixti niman ma noneneuitl niman ma noohuitlalili can on atzacualti, aohti, atoyameh, atezcameh niman on altlauti.

 

b) Tequimeh yehihuan ica nopopoloceh on amanalti. Ipampa hueliz notaceh on campa zanoyeh tlahtlaihtlacahui ihcuac xopa, nonemilia ichihchihualiz on aquixiliztli, zazaliuyanti niman centlalilonimeh, niman occequi, nonemilia notzinquixtiz canah 14% ihuicpa on atoyauiliztli ipan canah 825 amanahllis (113 tlalti).

 

Naucannacazyeh 5.8. Cuectlaliliztli ipan reins niman atzacualti

 

Icualpiyeliz on acoyoctli yehihuan oncah huehcatlan

 

Nonequi ma nota quenemeh amantzin on Emisor Central, ipampa xcaman nota quenemeh ichquichca opeu tequiti, niman ipampa hueliz onoaz nonequi nochicahuaceh on campa huaquiza on atl niman campa calaqui, (Emisor in Oriente), niman nochicahuazn mecayotl ihuicpa Drenaje Profundo (noihqui on Interceptores) niman ihqui hueliz nchihuaz on ixtlaloliztli (ipueca 2008) niman icectlaliliz on Emisor Central. No ihqui ica on tequimeh yehihuan nican notlalia miyec noquixtiz on atl yehihuanihtic yau ipan canah 110 m3/s. yehua tequitiz yehihuan in Sistema in Aguas in la Altepetl in México. On tequimeh yehihuan ihihuan tequitih in tequichiutecpanaliztli yaimeh:

 

a) Ichihchihualiz on emisor oriente ihuicpa on huehcatlan acoyoctli. Ica onocalactihqueh on aohti campa yahu on atl yehihuan atlahlloh, ihqui quen nonequi cualpiyaliztli ihuicpa itlaman in acoyoctli, nonequi occequimeh ma nichihchiucan campa on quiztiaz on atl yeua tlahloh, niman cama noceliz on atl yehihuan hualehticah ilhuicac.

 

b) Ichihchihualiz on campa nocelia atl ipan on huehcatlan acoyoctli. Nonequi npcalactiz ipan in mecayotl yencuiqueh tlalti; niman yaica nonequi tlachihualizti yan tlaceliceh iapan in xihuitl 2009 ichquichca 2012.

 

c) tlahpiyaliztli niman ceuctlaliliztli ihuicpa on emisor centralniman campa nonamiquih on acoyocti. Ihcuac yonocuectlai on aohti yehihuan oncah tlalihtic niman ihcuac ye nopiyaz on yencuic emisor, ye hueliz nixtlaloz on emisor central niman cualpiyaliztli yehihuan nican quiztoz (ichquichca 2008). Ihqui melahuac nopiyaz on manahuiliztli ihuicpa in altepetl ixpan on huehueyime atetzauti.

 

Naucan nacazyeh 5.9. Icualpiyaliz on huehcatlan acoyoctli

 

 

5.4.6 Tequichiutecpanalizti yan ihihuan tequitih on ohtoquiliztli yean ica nochpahua atl yehua tlahloh niman o cachi miyec noquixtia ihihuan notemaca

 

Cualpiyaliztli niman itequititltiliz on tzinomiyopehualiztli ipampa ica nochopahua atlahloh

 

Nonequi ma nohueyili on icueltiliz on tlahlo atl nozo campa nochopahtiaz: in nochihuaz ipampa oc achi miyec notemacaz atl, xocnotequititlticeh on atlautih campa yau chopahca atl, niman occepah notequitiltiz. Nonemilia ca itlamiyan in xihuitl notoyahuaz 2.5 m3/seg. On yan cenquizticah tequitqui yehihuan in SACM. On tequimeh yehihuan imihihuan tequitih in tequichiutecpanaliztli yameh in:

 

a) Ihueyilia niman iyectiliz on achpahualoyanimeh niman on campa onnoquixtihticah on atl yehihuan nozticah. Nocihcanequi ma nohueyili on ichichchihuiliz niman iyectiliz on atlachopahtli cnah 2.5 m3/seg aman in tonahli cnah 7.2 m3/seg ichquichca 2012, yehua notah 2.5 m3/seg ican iyectiliz ipan on tlalamehlli; niman ihqui nopalehuiz icemehl on tlalamehlli, niman ihqui xocnotequititlticeh on aohti ipampa ipan onotoyahtiaz atl.

 

b) Iyencuiliz on iohuih atlachopahtli. Ipampa zan quen quinotemacatiaz on cuahlli tlayecohlli nomaca cen cualpiyaliztli on ohti yehihuan quiqui on tlahlohatl, ipampa maca z ama cholo atl, no nemilia ica ipan 2012 tlacuectlalihuaz 5% ihuicpa on iohui atl yan tlahloh, on quihtoznequi canah 40 km.

 

Naucannacazyeh 5.10. Icualpiyaliztli niman hueyiliz itzinomiyopehuali on atlachopahcaloyan

 

 

5.4.7 Tequichiutecpanalizti yan ihihuan tequith on ohtoquiliztliipampa ica noyolchicahuaceh on tlacameh ipampa ma tlatlaxtlahucan zaniman niman ma quitlaxtlahuacan on tlayehcolti yehua quiceliah ihuicpa on chopahca atl

 

Poctecayocuectlaliliztli

 

Ipampa nopiyaz tomin, noequi notlaliceh on tlatemachihualonimeh niman ihqui nomatiz aquinon miyec quicui atl niman quech quitlaxtlahuaz ipampa miyec tlacatl zan cuiticah on chopahcatl nima hueh xquitlaxtlahua. Yan tequitiz ipan in tequitl yez on SACM.

 

Niman on tequimeh yehihuan imihihuan tequitih on tequichiutecpanaliztli yameh in:

 

a) Iyencuiliz on ahmoxtocayotecpanaliztli ihuicpa on usuarios. Nonequi ma noyencuili on ahmoxtli campa tocayoneztoqueh on yen quipiya atl inchachan ipampa ihqui nomatiz aquinomeh tlaltlaxtlahuaceh, quech, camanon niman quenihqui, ipampa ihqui hueliz nopiyaz tomin ya nica tlacuectlaliloz, niman in tlaxtlahuihli nocuectlaliz nochi on tlan xcuahlli oncah. Nican nonequi noyencuiliz on ahmoxtlatocayotecpana canah 100% ipan in xihuitl 2012.

 

b)Tlatemachihualotlalihli ne techahchan campa onacah atl. Ican on tlatamachihulaontlaliliztli hueliz ticmaticeh aquinomeh quipiyah on chopahca atl, niman notaz quenihqui nomzquixtihtiaz on aitemozcaliz, notlaxtlahuaz niman notaz ipampa ma ma no toyahua. Ipan 2012 notlaliceh 31 500 tlatemachihualinimeh, ihqui naxitiz on 100% on tocayotlatecpanaliztli.

 

c) Cualpiyaliztli ipan on tlatemachihualiztli. Ipampa cualli nopyaz on tlatemachihualiztli cuahlli, on cualpiyaliztli nochihua cecen xipan; itlamiyan in cahuitl nonemia nomacaceh incualpiyaliz canah 650 000 tlatemachihualonumeh, eyhihuan ica nopiyaz 100% ihuicpa on cualtequitiliz on tlatemachihualonimeh.

 

Naucannacazyeh5.11. Icuectlaliliz on aohtli yan yahu campa tlanemcayan

 

 

5.4.8 Tequichiutecpanalizti yan ihihuan tequith on ohtoquiliztli yan ican notlalcahuiz niman noteltiz iihtlacahuiliz on atl

 

Itlalcahuiz niman iteltilizz iihtlacahuiliz on atl

 

acitiliz in tequichiutecpanaliztli quinequi quitzinquixtiz on aihtlacahuiliztli niaman noyectiliz niman nocuectlaliz cehpa ica yolic, ipampa ihqui mca z ama onia on ihtlacauqui atl. On tequimeh yehihuan imihihuan tequitih in tequichiutecpanaliztli yameh in:

 

a) Xocnihtlacoz on atl, ican on nenehuiliztli niam itlahpiyaliz on nemilizyant campa onoqueh on tlcihchihualoyanimeh, pochtecayomeh niman iuicpa on tlayecolti. Ihuicpa on cahuiliztli ipal Mexihco Tenochtitlan, cecen xipan nocelia on machtiliztli yan teqchihlia quechca atl nima quechca tlahli nocahua on atl yan yonotequititltih yan miyecan cuahtoyahuah ipan in Mexihco Tenochtitlan. Ihcuac ahmo notlacaita on tlanahuatihlli yehihuan amantzin notequitiltihticah, on yan ahmo quitlacaita quitlattitlanialia. Intlachihuahli maohmoztlaticah niman nihtoa ica ipan nochi in tlayecanaliztli ma nihto quezquimeh on empresas yan ahmo quitlaciaah in nahuatihli, no ihqui notztiaz quechca hueyiyua on ahmantli. Yan tequitz yain in DGRA, ihihuan on Dirección Ejecutiva in Vigilancia Yoliztli.

 

b) Nohueyiliz on campa neztoqueh in toca on industriales, comerciales niman ihuicpa on servicios ipan Mexihco Tenochtitlan. Ipampa ihqui ticpiyaceh tlinon ica tiquinchichhihuaceh politcaz yan techihliz quenihqui ticmanahuiceh atl nimaca canon ticontoyahuaceh on yan yonocuic niman no techihliz canon onoque on establecimientos industriales, comerciales niman in servicios ubicados ipan in Mexihco Tenochtitlan, no ihqui quen igeoposicionamiento. Yan tequitiz ipan in tequitl yain: DGRA, ihihuan on SACM.

 

c) Nohueyiliz on itlahpiyaliz on atoyahuiliztli. Ipampa notaz niman niman xoc nihtlacoz on atl, miyecpa onotaceh on industriales quen tlayehcolti, nochihuaz ihihuan on SACM ipan on nocalactiz on iquitzquiliz on tlahohatl yan nixtlaloz ipan cen laboratorio ihuicpa in Sistema.

 

d) noyolehuaz niman colinaloceh on tlanahuatilichihchualiztli yan quimanahuiceh atl, niman tehihuanticeh on sectores social, público niman privado. Nochihchihuaceh niman noquixticeh ome tlanahuatulmeh ihuicpa on atlahpiyaliztli ipampa nomanahuiz niman notaz quenihqui xoc nihtlacoz atl . On DGRA yaha tequitiz.

 

Naucannacazyeh 5.12. Prevención niman control iihtlacohuiliz on atl

 

 

5.4.9 tequichiutecpanalizti yan ihihuan tequith on ohtoquiliztli yan ica nomaquixticeh on ecosisachitlamentin

 

Atitlanchihchihualiztli On tequichiutecpanaliztli tlachihchihtli ica yei tlanepantli yehihuan quinequi quimaquixtiz niman quimanahuiz on campa oncah atl quenon neh Tláhuac niman Xochimilco, ihcuac nochihchihuaz on acaxti, yehihuan ihihuan zalihtiaceh on corredor ecoturístico. In icitiliz yez nochihuaz on tequichiutecpanaliztli ihcuac xe aci 2011. On tequitl yan ihihuan pohui in tequichiutecpanaliztli itoca:

 

a) Atitlan ipan in sur oriente in Mexihco Tenochtitlan, atezcatl Zan Gregorio Atlapulco Xochimilco niman Tláhuac. Nonequi nchihchihuaz cen acaxpan yan oniaz ne itenco on atezcatl Zan Gregorio en Xochimilco niman ne Tláhuac, ihihuan on Comisión Interinpeninncial para la Conservación in Patrimonio Natural niman Cultural in Milpa Alta, Tláhuac niman Xochimilco. In tequitl nopehualtiz ihcuac nixtlaoz canon cuahlli yexz notlaliceh on tlamanti niman tlinonnonequi ipampa huelix nochihuaz nochi in. Niman yan tehuameh yeceh yameh in SACM, La Dirección in Planeación niman Evaluación in tequimeh, la Dirección General in la Comisión in los Tlaltictlatquitl, las Inegaciones in Xochimilco niman Tláhuac niman on ompaca chanehqueh.

 

Naucan nacazyeh 5.13. Atitlanchihchihualiztli

 

 

6. Yaliztli

 

 

6.1 Temachiztilizixtlaloliztli, yalizti niman ouihacitilizti

 

6.1.1 Chanehqueh

 

Quitl on XII Censo General de Población ihuan Vivienda, ialtepeu on ZMVM canah 18 335 427 chanehqueh (18% ihuicpa on chanehqueh hua nocentilia niman huahnochihua ipan in tlahtocayotl), niman on occequmeh, 8.6 millones ichanehcahuan in Distrito Federal, yehuan quitlalia ipan on ica ome entidad federativa yehuan o cachi ipan chantilo ipan in tlahtocayotl 8.8% achi ontemoticah xquen on Estado de México, yehuan quipiya 13.1 millones chanehqueh, yehuan in quixnextihtoqueh 13.4% on tlahtocayo chanehqueh3.

 

Intla huahnocentilia nochimeh on chanehqueh tiquitah ica melahuac quihueyimahua tonemiyan; quilochtilia icualtequitiltiliz in altepetl, niman quitentlalilia on manahulizyotl axcan niaman moztla huiptla.

________________________________________

3 Datos del ohtoquiliztli del Programa General de Cenquizcacuectlaliliztli Urbano del Distrito Federal, SEDUVI, 2001.

 

ihqui hueixti on chanehqueh miyequiyaceh 22 millones chanehqueh ihcuac aciz 2020 xihuitl. Niman intla ihcon nochihua, hueliz, ipan on 15 xiuti yehuan huahlahuih 56.5% ialtepeu on ZMVM chanticeh ipan on altepetlahtocayomeh yehuan tlahtlateco onoqueh ipan on Estado de México, niman yehuan o cachi miyec quipiyaceh ichanehcahuan yeceh: Ecatepec, Nezahualcóyotl, Naucalpan, Tlalnepantla, Atizapán, Chimalhuacán, Cuatitlán Izcalli e incluso Tultitlán niman Ixtapaluca.

 

6.1.2 Iizcaltiliz on calpannezcayotl, itlaltequitiltiliz niman tepozpolocotequetzaloyan

 

Itlaltequitiltiliz ipan on Distrito Federal noxelohua ocantipan: on urbano, yehuan cenquizticah ipan on tlacauyan centro-norte niman ica hueyi 60 868 ha, niman on yehuan tlahpixtli, ipan on tlatectli suroeste niman tehuan calaqui Guadalupe ihuan Santa Catarina, canah 87 294 ha.

 

On yehua ica ceh quimalcochoa 41% ipan in tlacauyan niman on yehuan ica ome, 59% yehuan nocahicah4.

 

Itechcopa on itlachihchihuiliz on calpannezcayotl, yehua in huahnozcaltihtiu yolica ahueh mohmoztlatica, intla ticcentilia itlal on Distrito Federal zan quen on altepetlahtocayomeh conurbados, cen izcaltiliztli quimomohtia niman quihtlacoa o tlaltlahpiyaliztli, niman o cachi neci que tlaihtlacolo niman quitzinquixtia on huelitiliztli pampa nomaquixtiz in altepetl.

 

Nonemilia ica itlahtlaniliz on altepetlahlli hueyiyaz, ipan 15 xihuitl yehuan huahlahuih, canah 20 y 40%. On hueyu tlaltlahtlaniliztli melahuac hueyiyaz quen ipan altepetlahtocayomeh niman tlalti quen Huehuetoca, Tecámac y Tizayuca, campa zanquen notlahtlahtlantiaz on tepetlahlli pampa quiolhuanizaloz, niman on Distrito Federal, en donde las Delegaciones centrales (Benito Juárez, Cuauhtémoc, Venustiano Carranza ihuan Miguel Hidalgo), zan quen tlahtlantiaceh tlahlli ohtoquiliztlis ihuicpa ocpayencuiliztli.

 

Ica xcuahlli tequiti ihuicpa on tlachihualizti yehua quichihua on tequichiutecpanalizti ihuicpa cenquizcacuectlaliliztli económico niman tezazacaliztli, yehuan cen tlamantli yehuan tlapaleuiya ipan on patlalizcayotl itechcopa on ahicyaliztli. Ipan 1983, on canahyalizti yehuan pehticah niman yahticah neh Distrito Federal quixnextiaya za quen 62% centilizticah huahnochihua, ipan 199 4, otzinquiz canah 57%. Itechpa canahyalizti metropolitanos (Distrito Federal ichquichca Estado de México), onochiu 17 za quen 22%; in quihtoznequi 4.2 millones canahyalizti cecen tonahlli. Nonemilia ica ipan 2020, in tlapohuahlli yez canah 5.6 millones ihuicpa canahyalizti niman quinezcayotia canah 20% intzahlan canahyalizti ipan on ZMVM (28.3 millones)5. Yehua ica on canahyalizti itzanlan altepetlahtocayomeh conurbados ihuan el Distrito Federal onochiu 2 millones a 5.6 ipan on xihuitl 2020.

 

Tiquitah ica xzan cecan tequitih on programas de desarrollo urbano, desarrollo económico, transporte ihuan medio ambiente, quiohuihtilia icualtequitiliz in altepetl niman xcauhlli hueyiya niman quihtlacoa on canahyaliztlahtlaniliztli, yehuan hueli nota ihcuac on temilo ipan ohti pampa o cachi ti huehcahuiz pampa hueliz tiquizaz ipan on ohtli. Costos económicos, ambientales niman sociales, yehuan huanquiztica itech on tlamantli, ye zanoyeh huehhueyimeh niman on xtecahuilia ma quimaquixtican in altepetl.

 

Ican on tlamachiliztli yan nopiya hueli nota quechca hueyi nopya on acitiliztli ticpaiyan ihuicpa on tezazacaliztli ipan in altepetl:

 

• On tepozpolocotequetzaloyan, no ihqui quen on calpannezcayotl, no hueyiya melahuac, niman in quihtoznequi ica nochihua cen hueyi ahmantli pampa icualtequititliz in altepetl.

 

• On flota vehicular matriculada ipan on ZMVM onoomelih 1990 ipan xihuitl 2006 ohuyiyac ipan in xipan za quen 3.75 millones icelnolinianimeh, ahueh xnopoa omemalacayomeh. In tepozpolocotequetzaloyan hueliz nocentiliz canah 4 millones, tehuan tepozpolomeh tlamchiotilti ipan occequimeh estados niman on omemalacayomeh, yehuan no yo miyequiyaqueh ipan in xiuti.

 

• Itech nochimeh in tepozpolocoameh yehuan onoequeh, 82% zan huel te axca, niman yehua yonotocatlalihqueh cecen xipan canah 185 000 tepozpolocomeh xyetiqueh niman yencuiqueh ipan in za canochi mcuihlli xipan, zan ipan Distrito Federal. In tla in tlapohuahlli notlalilia occequimeh yencuiqueh tepozpolocomeh yehuan onoqueh ipan on estado de México, on itepozpolocotequetzaloyan in altepetl hueyiya 270 000 cetilizti ipan ce xipan. Tla tehuan nopohua an tlinon yonihtoh, itlanemiliz on tepozpolocotequetzaloyan tlachiotihloh ipan on ZMVM tlachiahlli ipan on xihuitl 2010 huahnochihua 4.1 y 4.3 millones cetilizti, tlapohuahlli, pampa ihcuac huah no cetilia ihuan on yehuan quiahuacyoh nehnemiliztli, hueliz huahnichihuaz 4.5 millones tepozpolocomeh6.

 

Nonican ma toconihtocan ica on tepozpolocomeh yehuan tlamamah, yehua quipiyah on huehhueyimeh tepozpolocomeh niman ichquichca 25 xiuhti ica huehuehmeh, yehua in occe tlamantli yan quihueyilia on ahmantli yan hualehticah itechopa on tepozpolocotequetzaloyan.

________________________________

4 Tlapohuahlliz proporcionadas por la Dirección de Ordenamiento Ecológico del Territorio, SMA, 2007.

5 Anteohtoquiliztli del Programa Rector Metropolitano de Tezazacaliztli y Vialidad, COMETRAVI, 2006.

6 Restricción vehicular en fines de semana, DGGCA-SMA, 2007.

 

6.1.3 Ohcayotl

 

Ichquichca ipan xihuitl 2000 nopiyaya ipan on Distrito Federal canah 10 200 km de ohti7, yehuan on 9% cenquizticah ohtli cacta, yan quichihchihuayah on ohtli yan tlatahlli8, on nepantlah ohtli, canah 9 200 km, ica ahmo hueyi ohtli 9.

 

Ipan in tonahlli on ohti zan yononepanohqueh niman hueli nota ipan on Periférico sur-poniente.

 

On ohcentiliztli yehuan ica ome quipanextia cen ixmanaliztli cemi tlatzintlan pampa polihui ma notoquili, pampa xmiyec ohtli oncah yehua tlapalo onoqueh, niman pampa zan canon quintequetza on tepozpolocomeh niman melhuac tepazoloa pampa zaquin ce xhueli panoa, ni ihqui pampa miyecan on cah campa ohuihcan nozo canah xonoqueh on temimiliti, tlauiloanimeh, tlalihtlacahuiliztli, nozao ihcuac pehua quintzahtzacuah on ohti pampa tlalhuichihualoa nozo itlah occe tlamantli.

 

On nenemilizmachtiliztli quipanextia ica zan15% onoqueh ohti yan campa hueliz tiquiztinemiz 30 km/hr, niman ihcuac temi hueli notlatlalolo canah 7 y 15 km/hr10. El Periférico ihuan el Viaducto, yehuameh o cachi tetlanticah ica temi. Niman on occequimeh nepantlah ohti no ihqui temih cmantica, niman hueh notlatlalolo canah 20 km por hora.

 

On hueyi huehcayot yehuan oncah itech on campa titequith, campa tontlacoa, titomachtiah, tontauiltiah nozo tontotpahpactia quichihuah ma iniah zanoyeh on ohnenemiliztzacuililiztli ipan in altepetl

 

6.1.4. Olinyoliztli

 

Ontlacati in XX xihuitl, onpehuazque inin tepoztlahuiloni in huiye altepetl. Niman ica amo miyec ohti onoqueh ipan in altepetl, on 1923 in tlacati Alianza de Camioneros de México A.C. tepozpolocomeh ini hueyi altepetl México Tenochtiltla 48 mil tepoztlahuilon, 5% in huiye tepoztlahuilanque, In 1942 xihutl, in Ley que Fija las Bases Generales para el Transporte y el Reglamento para el Servicio Publico de Pasajeros11 yan tlazazacah niman tlamacquihtic yan yetic. Inin 1969 quipiyah tline altepenepantla panoceh pampa hueliz yaceh campac yahui.

 

In hueyi ahmantli oc cenca hueyiya pampa in tonahlli o cachi miyec tlacatl nemi yehua quitequititlti inin 1969 onpehua Sistema de Transporte Colectivo Metro, in yei ohtli. Ini 1981 xihuitl i hueltepozpoloco, yehua ica notlahtlani ma nochihchihuacan tlanahuatilmeh yehua techpalahuiceh pampa notaz in Ruta 10012. Quenihqui nochihuiliz in ahmantli niman quenihqui ticmanahuihtiaceh to enmiliztlacauyan:

 

• On 81% canahyaliztli yehuan nochihuah ipa in altepetl nochihuah ipan tepozpolocoameh yehua nochi tlacatl quitequititia niman zan 19% ipan on tepozpolocomeh yehua huelteaxca.

• Niman ihcuac notequitiltia ontepozpolocomeh yehua quicui nochi tlacatl, on intlacahuiliztli cemi hueyo tzinquiza ihuicpa cece pasajerokilómetro13.

 

Nochi on canah yaliztli yan onihcuiloh ipan on xihuit 199 4, canah 6.9 millones (33%) prhuah canah chicuacenipa ica cualcan niman canah chicnahui cauitl ica cualcan, nima oc yeh cenca 90% nocentilia ipan 24 tlacuyanti, yehuan mahtlactli ihuan ce ihuiccapoui on imunicipios conurbados del Estado de México14. On hueyi huehcayot yehuan oncah itech on campa titequith, campa tontlacoa, titomachtiah, tontauiltiah nozo tontotpahpactia quichihuah ma iniah zanoyeh on ohnenemiliztzacuililiztli ipan in altepetl.

 

In hueyi ahmantli oc cenca hueyiya pampa in tonahlli o cachi miyec tlacatl nemi yehua quitequititlti i hueltepozpoloco, yehua ica notlahtlani ma nochihchihuacan tlanahuatilmeh yehua techpalahuiceh pampa notaz quenihqui nochihuiliz in ahmantli niman quenihqui ticmanahuihtiaceh to enmiliztlacauyan: notaz quenihqui noyolchicahaceh on tlacameh pampa maca zanoyeh ma quicuican in tepozpolcohuan, yeh ma quicuican on tlacazazacaliztli pampa ihqui maca zanoyeh ma titlahtlaihtlacocan; on autobuses ma quimpatlacan on microbuses, on ohcuectlaliliztli, on bicicleta tequititltiliztli pampa achi ma huanocahuacan on tepozpolcomeh, niman ihqui hueliz quiztinemiloz neh itualcalco, no ihqui nochihchihuaceh on tlanahuatilmeh pampa yehuameh on yan tepaxaloltiah ma quitilican quenihqui quichihuiliceh pampa maca zanoyeh ma quihquizatih niman ihqui ma quihtlacocan in altepetl.

 

_______________________________________

7 Programa Integral de Trasporte y Vialidad, 2001-2006, SETRAVI.

8 Inin huey tequita in Plan Rector de Vialidad de la Ciudad de México, in xihuitl 2001 quipian in huye ohtli 328.60 kilometros.

9 Datos de la SETRAVI que no coinciden con los nuevos datos de la misma Secretaría, donde se señalan

182.2 km de red vial secundaria ipan on Distrito Federal.

10 Programa Integral de Tezazacaliztli y Vialidad, 2001-2006, SETRAVI.

11 Idem

12 Idem

13 Programa para la Introducción de Medidas Ambientalmente Amigables en Transporte (PIMAAT), SMA 2003.

14 Programa Integral de Transporte y Vialidad, Ob. cit.

 

Niman yonotac ica ihcuac notequitiltia on transporte público tlamaquixtilo ihuicpa on tlacauyanti, niman yaica in cualtia tosistemas. In quihtoznequi ihcuac nohuica cen tlacatl ipan cen tepozpoloco privado tlalcui 50pa quen tla quicuicia on transporte público15. Yehua ica in nonequi cuahlli ma nota quenihqui nocuiceh on tlalti campa hueliz ce nemiz, in pampa on huehhueyimeh tepozpolocomeh xan ihqui tlalcuaih xquenonemh on automóviles privados, ihqui notzinquixtia on canahyayaliztli niman ohtzacualiztli yehua nochihua ihcuac oc cen ca notequititia on huel tetepozpoloco.

 

In tlamantli yehuannonemilihticah nochihuaz quinequi ma nochihchihuacan on ohti campa yaceh on carros yehua tlamamah niman neh yetiqueh niman ihqui macaz ama tlaihtlacocan. Ica in nonemilia o cachi cuahli tinemiceh pampa pehaz ticuiceh on hehueyimeh tepozpolocomeh pampa canah tiaceh niman teh ihqui no achi on temotiaz on pasaje, nimanica in tequitl quinemilia ica tzinquizas on ohtzahtzacuiliztli ihcuac nocuih on tepozpolocomeh niman noquexaniz on congestión vehicular16.

 

On tezazacaliztli zanoyeh ihuian nohuica o non nemiliztlacauyantli on nota pampa zanoyeh quihtlacoa; pampa zan cecan tequiticeh, on SMA ihuan nocahua on SETRAVI pampa quitazeh quenihqui tequiticeh, noihqui quen ihuan on SEDUVI niman on SOS. In quihtoznequi ica pampa hueliz ticuectlaliceh on canah yalizahmantli yan oncah ipan in DF nonequi zan cecan ma tequitican on tenechicoloyanimaeh yehuan nican nemi ipan in GDF.

 

6.1.5 On ohuihacitilizti

 

Tezazacaouihacititliztli

 

• Cuahli tlazazaloloz pampa nochimeh ma zan cecan ma titequitican pampa notaz on tezazacaliztli ihuan on tlaihtlacoliztli.

• Notaz pampa maca zanoyeh ma patioh on tezazacaliztli.

• Noyectiliz on izan cecantequititliz gobierno federal ihuan occequimeh calti.

• Nochihchihuaceh miyec programas yehuantechpaleuiceh ica notaz quenihqui nochihuiliz pampa nohueyilizceh on ohti campa panoceh on tepozpolocomeh.

• Icualcecantequitiliz on mecayotezazacaliztli pampa zan cecnic oniaz on tezazacaliztli.

• Nochicahuaceh on altepechanehqueh pampa no ma quihtocan queh¡nihqui nochihuiliz pampa nocuectlaliceh in amanti.

• Tiquitaceh quenihqui nochihuiliz pampa tictlanemiliz patlaceh in chanehqueh pampa ma pehuacan ma quihtetemocah occecneca in canhyaliz.

 

Ohuihacitilizti ihuicpa on cuahlli ihyotl

 

• Notzinquixtiz on ouihyomochihualiztli ihuicpa tonemilizyan.

• nomiyequiliz on tonalti pampa maca ma tequitican nochimeh on tepozpolocomeh pampa maca ma tlaihtlacocan.

• Notzinquixtiz on combustibletequitiltiliztli por kilómetro-pasajero tlazazactli.

• Nopopoloz miyec tlanahucocoliztli.

 

6.2 Acitilizti

 

6.2.1 Pitentzin acitiliztli

 

Nocuectlaliz on canahyaliztli ipan in Distrito Federal.

 

6.2.2 Pipitiqueh acitilizti

 

• Cuahli notlayehcolticeh on chanehqueh niman nomiyequiliceh on tepozpolocomeh yehua tezazacah

• Notzinquixticeh on tepozpolocomeh pampa maca zanoyeh miyequeh ma quiztinemican ipan cen tonahlli.

• Notaz pampa maca ma quiztinemican cemi yolic on tepozpolocomeh.

• Noyolchicahuaceh on chanehqueh pampa maca nochic tepozpolocotl ma quicuican pampa canah yaceh, yeh no ma quitehtemouilican quenihqui quichiuiliceh pampa occequi tezazacalizti ma quitequitiltican.

• Nohueyiliz on porcentaje ihuicpa on tezazacaliztli yehua aman nochihuah ipan on tepozpolocomeh yan nochi tlacatl hueliz quicuiz , niman achi ma cuahcahuacan inceltepozpoloco.

 

6.3 Yuhquitlachihualiztli

 

___________________________________________

15 Políticas e instrumentos de transporte público masivo para grandes ciudades, Departamento de Sistemas / DEPFI / UNAM, 2003.

16 Proyecto Introducción de Medidas Ambientalmente Amigables de Transporte (Donación GEF).

 

6.3.1 Nocuectlaliz on ohcayotl

 

On quechca nontlatlaloa on tepozpolcomeh ipan in Ciudad de México nochihua intla cuahli n ohti campa quiztinemih pampa amo huelih notlatlaloah campa xtlacualcan. Intechcopa on tezazacaliztli ihuicpa on tepoztezazacanimieh amo hueli notlatlaloa niman xoc ihqui tezazacah ica cemi miyec tlacatl yoquinicohuilih itepozpoloco niman ica xnopiya canon nochihchihuaceh iohuihuan on tepozti niman ica yonotzinquixtih on cauti yehuan ica nomachtilo niman tequitilo. Niman ica on tepozti xoc notlatlaoah in quihtoznequi ica o cachi miyec quitlatiah on yehuan ica nehnemih, niman in yehiua quichihua pampa huel ma tlaihtlacocan pampa miyec quichuih on tlicuini; no ihqui quiminahmana on tlacameh pampa ihcuac tlahcolo ipan on tepozti zanoyeh tihuehcahuiz taciz campa ica xnotlatlaloa niman ih cde zanoyeh ciahui. Yaica in htoquiliztli quinequi o cachi miyec tacatl ma quintlehcocan in tepozti ipa in Distrito Federal pampa quincuectlaliceh on ohti.

 

6.3.2 Xoc quincahuliceh ma nehnemicsn on tepozti yehua xquipyah tline quiztinemiceh

 

On tezaacaliztli quichihuah ipan in Distrito Federal on tepozti yehuan quipyah cen de combustión interna niaman achi ontemoticah on tepozti yehuan nehnemih ica tlitl, yaica on amonehnemiliztli camach huahochihua cen 0.07% on canahyaliztli yehuancecen tonahlli nochihua ipan in Distrito Federal. Ica zanoyeh notequititltiah on tepozti yehua nehnemih no ihqui zanoyeh tla ihtlacolo niman on nochihticah cen 85% nomacahticah ihuicpa on ahacaliztli on poctlitlaihtlacohuani. Yaica in tequit quinequi quinyochihcahuaz in tlacamaeh pampa ma quitequiitltitcan in bicicleta pampa ica canah ma huiyan, ni ihqui quinequi ica in tlamantli ma nocentilican on cenyelizti pampa ma paxalotih niman ihqui nochimeh cuahlli ma nemican niman no ma nopiyacan on tlacatlacuyanti.

 

6.3.3 Icuectlaliliz niman itequititltiliz on tlacatezazacaliztli

 

On tezazacaliztli ipan in Distrito Federal nochihchihua ican on Metro, tren ligero, trolebús, metrobús, autobuses, microbuses niman taxis, yehuan quinzazacah tlacameh canah 13 millones. Ahueh tlinon amo cuahlliica on tlacatezazacaliztli xzanoyeh hueyi nimanxmiyequeh quicuih. No ihqui nonequi ma nohueyili on tezazacaliztli niman o cachi tlacatl ma tezaaca. No ihqui quinequi ica nochi tlacatl ma quipya yencuic itepoz ica i on yan ye huehuentzitzimeh zanyeh tlahtlaihtlacoa o ihqui quinequi or ma quimpatlacan yan yeizolti.

 

6.4 Tlachihualizti

 

6.4.1 tlachihualizti yehuan inhuan tequitih on ohtoquiliztli amoan in tonahlli mao nochi tepozpolocatl nehnemih.

 

In tequitl quinequi quitaz quenihqui quichihuiliz pampa on tepozti ma ca z ama tlahtlacohtiaca. Niman no maca nochimeh ma quiztinemican ipan in Distrito Federal. On acitiliztli yan nonequi on aciz ipan in xihuitl 2012 yez n, por lo menos,otaz ampa maca nochi tepoztli ma nehnemi 5% ipan on chicuacen tonahlli ma ca nochimeh ma quiztinemican, 20% ihcuac sábados niman cen 30% ihcuac tlaihtlacauttlah; niman no ihqui xnocahuiliceh on tepozti ma quiztinemican ipan in altepetl yehuan occecan hualehuah.

 

a) Quitzinquixticeh on tepoznehnemiliztli ipan semana. In tequitl quinequih tlayacatzacuiliz ican cen 20% ihuicpa on innehnemiliz on tepozti yehua quipiyah ome holograma icanome verificación vehicular, niman ipan nohuicaceh ipan on ome pohuahlli yehuan quipiyan on itepozyohllo. In nochihua pampa ma notequitiltican on tepozti yehuan xzanoyeh tlaihtlacoa ipanin altepetl. Nonemilia ica ipan on xihuitl 2012, canah 926 000 tepoznehnenquitlamachiohtihlli ipan in Distrito Federal quinchihualticeh pampa ma nocehuican ce tonahllli ipan ce semana, yehua quihtoznequi cen hueyiliztli canah 22% respecto itechcopa imiyecyo on tepozti yan ipan 2006 xotequitqui ian semana. Itequitiltliz yeh metropolitana niman, ipan in Distrito Federal, itechpohui on SMA iizcaltiliz, ixtlaloliz, niman no iyencuiliz; intla on SSP, ica itlapalehuiliz on ecoguardas itechcopa on SMA, yehua tlahpiyaz ipan ohti. In tlamantli nochihuaz nican ipan in altepetl, yaica intla nopatlaznequi nonequi notaz on tlayecanqui Gobierno del Estado de México niman on CAM.

 

b) Tepoznehnenquitzacuiliztli ihcuac sábado. Nonemilia quinchihualticeh on tepozti yehuan huelteaxca pampa maca ma nehnemican canah ce 20% , ahueh xnaotacaitaz on iholograma yehua quictitinemih, iohuipahuan in Distrito Federal ipan tonalti sábado, itechnohuicaceh on tlapohuahlli yan yahu itlamiyan on machiotl. In npchihuaznequi ica ipan in xiuti zanoyeh yotitlahtlaihtlacohqueh niman mazqui xipan cemanah zanoyeh tlaitlacohtoc ipan on ahacatl taquen ihcuac cemana, niman in hueli nota ica cen zabadohtipan zanoyeh tlaihtlacautoya. In tlanahuatihli hueliz nopatlaz niman no hueliz nixtlaloz pampa notaz catlahameh tepozti nehnemiceh niman catlahmaeh ca. Intla melahuac notlalia on pohuahlli yan quihtoz quech yez on acitiliztli yez ipan on xihuitl 2012 canah 617 000 tepozpolocomeh yehuan nemih ipan in Distrto Federal yan nocehuiceh ihcuac sábado.

 

Niman pampa cuahlli nemiceh on tlahtocayomeh niman nopiyaz hueyi yecnemiliztli, yononotz on Gobierno del Estado de México pampa ma quichihua ma notlacaita on tlanahuatihlli; ichquichca in tonahlli yehua xquicelia in tlamantli. In tlanahuatihlli notequitiltiz ipan enero cihuitl 2008 por la SMA (DGGCA y DEJ), niman imaccopa on SSP.

 

c) Itlacuaxochtiliz on nehnemiliztli ihcuac oncah cen tlaouihcanaliztli. Ihcuac nihtoz ica oncah cen tlaouihcanaliztli ig¡huicpa tonemilzyan ihcuac camach pehticah, yehuan nochihua ihcuac on tlaihtlcoliztli zanoyeh hueyiya niman zanoyeh temohtih totechcopa, notlcauxochtiliz on tepoznehnemiliztli canah 40% oc yeh achi ihuicpa on tepozti yan quipiyan in holograma ome ihuan , niman intla on tlaohuicanaliztli huehcahui canah ome nozo yeitonahlli, on tepozti yehuan quipiyah on holograma ome nonequi ma noteltican pampa maca ma nehnemican. No ihqui quen inpan on tequitl ce, itlacuaxochtiliz on tepoznehnemiliztli. Intla oncah ceh tlaouihcanaliztli, nonemilia ica ipan 2012, xquiztinemiceh canah 556 000 tepozpolocomeh yehuan nican ixneztoqueh ioan in Distrito Federal.

 

In nochihuaz inpan in altepetl niman, niman ipan in Distrito Federal, imaccopa oncah on SMA icenquizcacualtiliz, iixtlaloliz, niman ipatlaliaz (DGGCA y DEVA); no on SSP ican itlapalehuiliz on iecoguardas on DEVA, yehua quitlahpiyaz on ohti.

 

d) Itlacuaxochtiliz on nehnemiliztli ihcuac xye oncah on tlaouihcanaliztli. Intla oniaz ce achtohtlaouihcanaliztli ihuicpa on tonemilizyan, yonihto ica nochimeh on tepozpolocomeh yehua xtlamachiotilihqueh xhueliz nehnemiceh ipan in Distrito Federal nozo ipan on Estado de México yehuan xquiteititceh in holograma ome cero nozo cero. On nochihuaz ipa in tlacauyan metropolitana; en el Distrito Federal, quitaz on SMA iyectiliz, ixtlaloliz, niman ipan iyencuiliz-; nima on SSP, ican itlapalauiliz on iecoguardas on SMA, yehua quitaz on ohcayocatls. Niman intla oniacia cen tñaohuihcanaliztli xon quiztinemiceh 92 000 tepozpolocomeh.

 

Naucannacazyeh 6.1. Ohtlachihualiztecpanaliztli ihuicpa on nehnemiliztli.

 

 

Tequichiutecpanaliztli yan techihualtia ma quitlehcocan on caltlamachtiltepozpolocotl

 

Iacitiliz in tequichiutecpanaliztli yez quipopoloz on nehnemilizahmantli yehua quichihuah on tatahti ihcuac comincahuah nozo cominanah in conehuan ican in hueltepozpolocohuan ipan caltlamachtilemeh. On acitiliztli yan nonemilia naciz ipan in xihuitl 2012 nochimeh on caltlamachtilmeh ma quimpyacan intepozpolcohuan yehua ica onminanaceh nozo comincahcahuaceh on tlamachrilmeh pampa ihqui macaz ama tepazolocan intahhuan ica in tepozpolocohuan.

 

a) Itlamchtiliz on xohuih caltlamachtilzazacaliztli. Nochihchihuaz cen amoxtli campa notlailiceh tlinon melauac nonequi ipan in altepetl niman tlinon quinequih on yean tehuanth ipan in tequtl; quenihqui notlapehpeniceh on caltlamachtilmeh yan tehuan tequiticeh; iohtoquiliz on mecayotl niman itlahtlamatiliz on tepozpolocecentiliztli; quenihqui yez on caltlamachtezazacaliztlayecohlli; ipatlaliz niman intlatquiceliliz ihuicpa in tlamanti: urbana, ambiental, económica ihuan social.

 

On ixtlaloliztli quichihuaz cen tlayecanqui, niman quipalehuiz on SMA.

 

b) Tequichiutecpanaliztli yan techihualtia ma quitlehcocan on caltlamachtiltepozpolocotl. Opan on xihuitl 2008 nonequiz ye cauhlli tlaoniaz pampa hueliz nocuiz on tequichiutecpanaliztli, campa quuihtoz quenihqui tequitiz in tlachihuahlli (tlachihualticaltlamachtilmeh, cahuilizti, icayolicayotl ihuicpa on caltlamachtiliztehuantiliztli, niman occequi). Itlamiyan in xihuitl 2008, pehuaz notequitiltiz in tlanahuatihli ipan 34 caltlamachtimeh campa oc yeh cenca oncah amantli, tacampa onaciz on piltoncaltlamachtimeh niman telpochcahlli yehua tlahmanaceh ipan 2012.

 

On centilizti yehua tehuan tequiticeh yameh yeceh in SMA (DGGCA y DEJ), la SETRAVI, on SSP, on caltlamachtilyecanaliztli, on cececneca centilizti, on tatahti, on tezazacaloyanimeh niman ihcon quen nochimeh.

 

Naucannacazyeh 6.2. Tequichiutecpanaliztli yan techihualtia ma quitlehcocan on caltlamachtiltepozpolocotl.

 

 

Tequichiutecpanaliztli yan quinocpatequitlalia on tequitqueh yan tequitih ipan in GDF

 

In tequichiutecpanaliztli quinequi quintequitlaliz on itequitcahuan in GDF achi niciu campaca chantih, on ica on DGF quintequimacah 200 000 tlacameh yan ipampa in tequihu canah yahui niman tlacanahyalizchiuah niman on canah 400 mil canahyalizti. On pampa nemih cemi miyequeh tequitqueh yan intequiu quipiyah campa cemi huehca quitzticah inchan yaica in ihcuac yauih on tequitih cemizanoyeh tlanehcahuah pampa quipahpatlh on tepozti yan impan yahih niman in no quinciahuitia niman yaica ihcuac acih ipan in tequiu ye ciatihuih niman no ihqui oc cenca nonequi on tepozpolocotequitiltiliz niman yaica ihcuacon melahuac titlaihtlacoah. Iacitiliz in tequitl quinequi quicuectlaliz in ahmantli.

 

a) Tlamachtiliztli ihuicpa icuaxochtilia in canahyaliz on itequitcahuan in GDF. Nixtlaloz quenihqui nochihuiliz pampa onotitlaniceh on tequitqueh ma tequititih niciu ica inchahchan pampa maca zanoyeh ma tlapepozpolocotequitiltican niman ihqui maca zanoyeh ma tlaihtlacocan niman no achi cuahlli ma nemican yehuameh, no ihqui notaz quenihqui tequiti in niman zaquin hueliz nonohuiyan nochihuaz in tlamantli quen ipan occequimeh tequititiloyanimeh. On ixtlaloliztli quichihuaz cen tlayecanqui ican ipalehuiliz on SMA.

 

b) Tequichiutecpanaliztli yan quinocpatequitlalia on tequitqueh yan tequitih ipan in GDF. Ipan nhuicaloz in ixtlaoliztli yan nochihuaz ihuicpa on incanahyaliz on tequtqueh ipan in GDF, pehuaz nochihuaceh tlachihualti pampa hueliz noocpatequititiltlaliceh on itequitcahuan on gobierno, niman ihqui notzinquixtiz on tepozpolocotequitiltiliztli, yehuan tehuanticeh ioan in tequtil yeceh yeameh in: SMA ihuan itlayecanhuan GDF.

 

Nacannacazyeh 6.3. Tequichiutecpanaliztli yan quinocpatequitlalia on tequitqueh yan tequitih ipan in GDF.

 

 

Tequichiutecpanaliztli yan quimaquixtia on itezazacaliz in Ciudad de México

 

On Programa Estructural del Transporte Sustentable de la Ciudad de México quinequi quicuectlaliz on incanah yaliz nochi tlacatl ihuicpa tlaliliz on cectlalilizti ihuicpa on canahyaliztli, tezazacaliztli niman nemiyanyocuectlaliliztli itechcopa in GDF.

 

a) Tequichiutecpanaliztli yan quimaquixtia on itezazacaliz in Ciudad de México. Nochihuaz cen ixtlaloliztli yan quitzintlaliz on itezazacaliz in Ciudad de México, yehua icenquizcayo yez icualtequitiltiliz on tlalticpactlatquitl (tlahuihlli, cahuitl, tlacauyan, tomincalaquiliztli, niman occequi). Iquizcayan in nixitaz on tlinon quihtlacoa tonemilizyan, niman no ihqui on ahacayotl, niman ihqui notzinquixtiz on tlaihtlacoliztli. Yehuan tequititceh ipan in yehuameh yeceh in: SMA (DGGCA y DGPyCP), SETRAVI, SEDUVI,SPP y SOS.

 

naucannacazyeh 6.4. Tequichiutecpanaliztli yan quimaquixtia on itezazacaliz in Ciudad de México.

 

 

6.4.2 Tequichiutecpanaliztli yan ihuantequitih on ohtoquilizti yan canah matihuiyan zan icxipan

 

Tequichiutecpanaliztli ihuicpa on painaliztli

 

In tlamantli quinemilia con aciz on acitliztli yan cuayiliz on porcentaje ihuicpa canahyaliztli yan nochihuan ipan bicicleta canah 0.07% ipan xihuitl2007, a 2% ipan 2010, y a 5% ipan 2012, ican ichihchihuiliz cen matlatl 300 km campa xyahuin on tepozpolocomeh niman yeh hueliz quiztinemiceh ican bicimeh.

 

Itequitl, ihuan tlapohtli on centiliztli niman yectiliztli (tlaxelohli 4.4.2), in nozcaltia ipal intlahtlanilizon chanehqueh pampa ma nocuectlaili tonemiliz niman pampa ma nopiya occecneca vanahyaliztli yehua amo tla ihtlacoz, niman cuahlli. In tequitl quinequi quintlanemiliz on tlacameh pampa ma quitehtemohulican quenihqui canah yaceh ahueh amo ican intepozpolocohuan.

 

a) Tequichiutecpanaliztli pampa ica nochihchihuaceh ohti ipan in Ciudad de México. Ichichihualiz techcahuiliz tiquintlalilceh on ohtoquilizti, tlachihualti yehua zan camanon hueliz nochihuaceh. Ica in tlamantli nonemilia hueliz noyolchicahuaceh on altpechanehqueh pampa ihcuac onquihquizaceh ma huiyan ipan in biciz quen cen izazacaliz in Distrito Federal. No ihqui notaz de criterios para su selección.pampa cuahlli ma tlaonia pamap hueliz quizztinemiliz niman paxaloliz ican on bicimeh b) Tepozpolocaoohchihchihualiztli. Ihcuac yotlan nixtlaloa quenihqui hueliz quinchihchihuaceh on iohti, queh pahuaz nochihchihuaceh on tepozpolocoohtih 300 km ipan xihuitl 2012, ihuan 64 km yehuan ta ipan 2006 onochihchihqueh. Intequimeh ihuan matzintiaceh in tlachihualti:

 

• Notaliceh on campa hueliz yaceh tabicicletas imihticopa on (RTP) niman imihtic on trolebuses.

• nochihchihuaceh on biciestacionamientos nohuiyan campa tetlehcoltia on metrobús, metro ihuan tren lahcautic, noihqui quen ipan nochi on museos yan onoqueh ipan in Ciudad de México, tepozpolocotequetzayan.

• nopiyaz on cicloestaciones yan xnotlaxtlahuaceh niman yan notlaxtlahuaceh ipan nochi in Ciudad de México.

• nohuizaloz in alteptl ihuan nochimeh on delegacionales e interdelegacionales in Ciudad de México.

• notlaliceh on machiomeh campa paloloz niman campa panoceh on biciz.

• Noyencuiliceh on tlanahuatilmeh yehua intechcopatlahtoz on bicistequitiltiliztli quen cen cuahli transporte yan hueliz notequitiltiz ipan in altepetl, no ihqui quen intlayecoltis on ciclistas niman on transporte multimodal.

• Notlaliz on ohtoquiliztli ihuicpa on tenotzaliztli niman temachiztiliztli pampa noyolehuaz ihuan nopanexti on ciclismo pampa o cachi ma notequitilti, no ihqui nixmachti on canahyaliztli tlamatilizyotl ihuicpa on ciclista, ahueh ipan nohuicaloz ipan on Reglamento para los Usuarios de las Ciclovías de la Ciudad de México, yan onoquixtih iGaceta Oficial in Distrito Federal ipan 28 de febrero xihuitl 2007.

 

Nochi on nonemilia nochihuaz ioan amatlahcuilohli, ipan temachiztiliztli nozo ipan tlachihualti.

 

Pampa nochihuaz nochi in yan yonihto yonocentilihqueh miyequeh tlacameh yan tequiti ipan on Gabinete de Desarrollo Sustentable, yehuan tehuamehSEDUVI, SETRAVI, SOS y SMA, ihian ipalehuiliz on SSP, noihqui quen nochimeh on Delegaciones políticas, ican itlamachtiliz in calpameh yehua tlamatqueh ipan in tlamantli.

 

c) Tequichiutecpanaliztli “Muévete en bici”. In tequitl quita on teyolehualiztli pampa ma notequitiltica on bicicletas queh cen lamantli ya nica hueliz nopahpactiloz ipan in altepetl ihcuac domingos, tlayolehua ica ma no maquixtican ontlacatlacauyanti, tlacatlalhuichihualiztli, niman ica in nonemilia notzinquixtiz on tlaihtlacoliztli ipan altepetl.

 

Ipan in tlayecanaliztli ninemilia naciz on acitiliztli yan quinyolchicahuaz on altepechanehqueh pama ma paxalocan ica in bicis ihcuac domingos.

 

Niman pampa nixpantiliceh on altepechanehqueh ica hueli titopatlah, ichquichca on metztli mayo xiupan 2007 onochihchihu on centiliztli ica on bicifuncionarios ipan in Ciudad de México, yehuan tehuantih on servidores públicos yan cececan hualehuah ipan in GDF, ma quitequitiltican on bicicleta pampa ica ma huiyan intequiupan, on mazqui zan ihcuac iice tonal cecen metztli. Ica in ononptztoqurh on chanehqueh pampa ma tehuantcan ipan in tequitl.

 

On SMA yehua quipiya tline quitaz on tequimeh yan yonihtoh niman mazqui teh noes la instancia responsable de la coordinación interinstitucional para la realizacompa tequiticeh on SSP, on SOS, On SS, on Secretaría de Gobierno, on Secretaría de Desarrollo Social, on Secretaría de Cultura, on Secretaría de Turismo ihuan on Secretaría de Protección Civil.

 

Naucannacazyeh 6.5. Inin canah tlalataliztli

 

 

7. EHECATL

 

 

7.1 Ixtlaloliztli, yalizti ihuan ohuihtilizti

 

On ZMVM, hueliz nonenehuilia quen cen centiliztli ahacalizyoh, ica oncah yehualihtoc

 

ica cen mecatl tepeyoh, yan nocahua cen tlapacayotl canah 2 240 metros ixco on ixmanaliztli ihuicpa ilhuica atl canah tlahco, ica on yehuan on miyecyotl canah ihyotl ihuicpa ahacatl ca canah 23% temoticah yehuan on tlatzmolintli ipan ixmanaliztli ihuicpa ilhuica atl. In calactia ipan yehua on chihualiztli canah tlatlaliztli ma huel achihtzin cuahcualti ihuan ma quimacahuacan cen miyec tlapohuahlli canah tlaihtlacoalonimeh.

 

Intech on cenquiztoque tlamanti fisiográficos ihuan climáticos yehuan quihtlacoa on cuahlotl ihuicpa ahacatl canah on tlaxomohlli quipanextia on ihuicpa tepeyoh yehuan on quiyehualoa, ya yehuan qhuichihchihuah cen tepantli yelizyotl yehuan quiohuihtia on tlamacahqui nehnemiliztli ihuicpa ahacatl ihuan on nocemoyahualiztli canah on tlaihtlacoalonimeh, ica on yehuan amo ita cen tlalpan cuahlli pampa on centiliztli canah on ceno yehuameh. ica on tlacpacyotl ipan on yehuan oncah, zachica panoa inversiones tlaxotlaliztli canah cen imicatante icacentatlie canah on tonalti ihuicpa xihuitl. In ca cen tetzahuitl yelizyotl yehuan quitzmolinaltia cen teltiliztli tlaxotlaliztli oncanah on centilizti canah ahacatl ipan on ahacaliztli e inhibe icapacidad canah autodepuración ihuan quipalehuia on centiliztli canah on tlaihtlacoalonimeh. on teltiliztli perdura ichquichca yehuan, ontranscurrir on tonahlli ihuan canah yuhqui yohyolic, on inversión tlaxotlaliztli amo tzayani, ica on tlaxotlaliztli canah on ahacaliztli ihuan on tlaihtlacoalonimeh amo quimoyahua. Ica posicion ipan in continentinente on intech ome ilhuica atl, ca zachica on mecayomeh anticiclónicos yehuan amo quihcuiloah zachica ipan on tlacauyan tlahcotian ihuicpa tlahtocayan, on yan yan on huelitiliztli canah itzmolinaltia huehueyimeh centilizti canah ahacatl amo nolinia canah tlacauyanti yehuan huelih quimalcochoah tlacauyanti cenca huehhueyimeh yehuan on Valle de México. Ica ipan ilatitud tropical, on chicahca tlaminaliztli tonahlli yehuan amo quihcuiloa ipan on ixtlahuatl ipan on hueyac canah nochi on xihuitl quipalehuia on tlchihchihualiztli ihuicpa ozono. Yaica ca quizaliztli canah on mahchanti quizalizti yehuan on tlahuihlli ultravioleta ihuicpa tonaltzintli mecatl intech on tepozquiztli canah nitrógeno (NOx) ihuan on tlachihchihti orgánicos volátiles (COV), on yan ca precursores ihuicpa ozono ihuan, ihuan ica on tepozquiztli canah azufre, precursores canah partículas cuechtiqueh. Yaica, on yacanaliztli canah on tlaihtlacoliztli ihuicpa ahacatl yece cen tequitl ouih, ica on yehuan on ozono ihuan on partículas macahtoqueh ca on tlaihtlacoalonimeh yehuan zan quen quipanahuia on tlanahuatilmeh canah cualnemiliztli nemilizyanyoh. Occequimeh tlaihtlacoalonimeh tlanahuatihloh rara vez exceden on cuaxochti yehuan quitlalia on Normas Oficiales Mexicanas canah cualnemiliztli nemiyan. Itlamiyan ihuicpa 2006, 59% canah on tonalti oquipixqueh yan canah ozono (O3) yehuan oquipanahuihqueh on tlazohtlaliztli tlanahuatihli, canah tlahco, ica 2.2 cauti ica tonahlli ihuan 130 puntos IMECA. ipan contraste, canah 199 1, 98% canah on tonalti ihuicpa xihuitl onenqueh quiahuac canah tlanahuatilmeh, canah tlahco, ica 6.6 cauti ica tonahlli ihuan 200 puntos IMECA.

 

Itechcopa ipan on partículas macahtoqueh on temotoqueh canah 10 micrómetros (PM10), 80% canah on ixtlalolizti canah PM10 ica on quipixqueh centlalilizti ica tlatzintlan ihuicpa cuaxochtli yehuan nican on última patlaliztli ipan on Tlanahuatihlli de Salud Nemilizyanyoh, tlatlalihlli canah 120 μg/m3 canah 24 cauti. No ihqui, on valores tlanahuatihloh pampa nomanahuiz on cualnemiliztli ixpan tlachihualizti canah tlaixpantihlli crónica ipan on PM10 (50 μg/m3 tlahco anual) yehuan zan quen amo rebasa canah cequimeh tlacauyanti canah on ZMVM ica tlacentilizti tlacpac ipan on 70 μg/m3. ihuan on PM2.5, on tlazohtlaliztli tlatlalihlli quen tlahco canah 24 cauti canah 65 μg/m3 amo onopanahuih; masqui ihcon on cuaxochtli anuonseñalado canah 15 μg/m3 amo oquipanahuih canah on xihuitl 2006 ica tlacentilizti canah intech 15 ihuan 25 μg/m3.

 

Ica on yehuan itech ipan on tlaihtlacoalonimeh temictihqueh canah tocahauh ica on tlamachtiliztli ihuan ica on doctor Mario Molina ihuan on Centro Naciononal de Investigación ihuan Capacitación Nemilizyanyoh on cenquiztoque tlaihtlacoalonimeh temictihqueh onoqueh ipan on ahacaliztli canah on ZMVM ca on benceno, on tolueno ihuan on xileno, intech occequimeh; on tlahco canah centlaliliztli tlapiyahlli ipan on tequitl canah ixtlaloliztli ihuicpa 23 canah septiembre ihuicpa 2005 on26 canah septiembre ihuicpa 2006 pampa on benceno cacta canah 9.96 ppbC. ipan tlalpanti quen Japón amo quipiya cen centlaliliztli canah 5.6 ppbC canah benceno quen cuaxochtli canah manahuiliztli ipan on cualnemiliztli humana canah condiciones nemiyanyoh, ihuan ipan on Unión Europea del Reino Unido amo ita quen cuaxochtli cen centlaliliztli canah 9 ppbC, ipan naxitiz ipan on xihuitl 2010.

 

On mecayotl canah titlaniliztli canah tlaihtlacoalonimeh temictihqueh ihuan tlapohtli cenquizticah ica on tequitiltiliztli canah solventes, tintas, tlapalti ihuan barnices canah tlachihualti canah recubrimiento ihuan chopahualiztli canah ixmanco industriales, canah recubrimiento canah ixmanco arquitectónicas, canah ixmahuiztli, niman teh canah on titlaniliztli tlatzmolinti canah on chihualiztli canah tlatlaliztli canah on tepozpolocomeh yan huel teaxca ihuan canah on motocicletas.

 

On tlanehnemiltiliztli canah on ahmanyoh nemiyan ipan on ZMVM zan quen ca ouih, ya yehuan onoqueh cececnecameh tlamanti yehuan tlapalehuiyah tonahlli ica tonahlli quen quizalizti canah presión ixco in tlacayan. on primero canah ellos ca on incremento canah on altepetl yehuan canah 199 2 ipan on tonahlli ha aumentado canah cen 25% (canah huel achihtzin canah 15 millones ipan huel cenca canah 18 millones canah chanehqueh); in yehuan on mancha urbana amo ma patlahtiu hueyixtiu on ahmantli ica on invasión canah tlalti tlatilanti quen reserva ecológica, o cuahlli ipan on municipios conurbados ihuicpa Estado canah México. noihqui on ahahuilpan vehicular amo onozcalti canah canah canah ome millones ipan zaquen nahui millones canah centilizti. ica on yehuan amo quihtoznequi ipan on industria, onoqueh huel cenca canah 50 mil tlaliliztis canah diferentes giros ihuan huilizti. Ipan quiztli, on tequitiltiliztli energético canah combustibles ca melahuac tlacpac ihuan amo nonemilia canah canah 44 millones canah litros mohmoztlaticah ceno ipan gasolina.

 

Nonequi notenehuaz yehuan ipan temachihuaz ihuicpa cuectlaliliztli canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl yehuan amo huelitihli canah on zacanochi xihuti, zan quen amo toconaci on estándares yan ixmachiohqueh ipan on tlanahuatilmeh canah cuahlotl ihuicpa ahacatl pampa nochimeh on tlaihtlacoalonimeh, ica on yehuan ca nonequi noyolehuaz cen política canah toquiliztli quen tzintiliztli on quiztli canah on tlahcuilolizti canah titlaniliztli. On tlaquixtihlli huel cenca yencuic yehuan itech onxihuitl 2004 ititiah yehuan, canah quech ipan on precursores canah ozono ihuan titlaniliztli canah partículas PM10 ihuan PM2.5, amo quimacahuah ipan on ahacaliztli canah on ZMVM huel cenca canah 532 mil toneladas canah COV, tlatzmolinti cenquizticah ica on tepozpolocomeh yan huel teaxca, on tequitiltiliztli comercial ihuan doméstico canah solventes ihuan ica on industria canah sustancias químicas; ihuan amo quixtiah niciu canah 180 mil toneladas canah NOx, ca on cenquiztoque quizcayomeh on tepozpolocomeh yan huel teaxca, on canah tlamamahlli ihuan canah tlazazactli yehuan utilizan diesel, on taxis ihuan on mecayotl canah tlahuihlli eléctrica; ihuan hualehticah ipan on PM10 ihuan PM2.5 tech ititia yehuan amo huimacahuah huel cenca canah 20 mil ihuan niciu canah 7 mil toneladas melahca; on cenquiztoque quizcayomeh canah macahualiztli ca on vialidades amo pavimentar, on tepozpolocomeh canah tlamamahlli ipan diesel ihuan on peyahualiztli eólica. Ica on achtopa huelih nihtoz on tlachihualizti yehuan ixpan on cuahlli rentabilidad zan quen económica quen nemilizyanyoh.

 

On quizalizti canah on tlaihtlacoliztli ipan on cualnemiliztli ca melahuac cececnecameh ihuan itechpohuih canah on dosis ihuan on cahuitl canah tlaixpantihlli ipan yehuan ca tlapacholti on tlacameh. On ihtlacahuilizti huelih ipan on s ohti ichquichca ihtlacahuilizti huel cenca complejos ipan on ehhuatl, on ojos ihuan cequimeh órganos cenquiztoqueh monequih quen on yolotl ihuan on pulmones, ihuicpa tlaihtlacohuani. Tocahuah ica on tlamachtiliztli canah cualnemiliztli ipan on tlamantli ihuicpa ozono, si on tlacentilizti tlahco amo pampa naxitiz ica on Tlanahuatihlli de Protección de la Salud, amo cenxipan canah canah 20 500 cocolizyohqueh canah cocoxcacahli ica cocolizti respiratorias, niciu canah 132 500 ipan on sala canah emergencias ica ihyococolizti, on pololiztli canah tlachihchihualiztli ihuan cualnemiliztli icas ipan huel cenca canah 15 millones canah tonalti tlacatl canah tlachihualti tlatzactlil canah huehueyimeh, huel cenca canah 20 500 ataques canah asma, ihuan huel cenca canah 2 500 cocolizyohqueh canah síntomas canah coconeh. I techcopa ipan on PM10, on beneficios yehuan amo obtendrían quen quizaliztli canah notzinquixtiz on tlacentilizti yencuiqueh ichquichca naxitiz ica on Normacanah Protección ipan on Salud, noncuahtlaliz huel cenca canah ome mil cocolizyohqueh canah tecelilizti ica cocolizti ihyotilizti ihuan cardiocerebrovasculares, huel cenca canah 26 mil visitas ipan on sala canah ica cocolizti, on pololizti canah tlachihchihualiztli ihuan cualnemiliztli icas ipan huel cenca canah cicnahui millones canah tonalti canah tlachiuahlli tlatzacuihlli canah huehueyimeh, on pololiztli canah tlachihchihualiztli ica ipan huel cenca canah 940 mil tonalti tlacatl tequimh tlatitlantli ica on zohuah ipan on italiztli canah on coconeh enfermos, on ixpan canah quizalizti canah canah 3 600 coconeh yehuan quipiya asma, canah canah 6 700 yencuiqueh cocolizyohqueh canah bronquitis crónica ihuan huel cenca canah mil cocolizyohqueh canah tlatlaxistli crónica canah coconeh17. Niman teh, no amo notzinquixtizían on mahualizti ipan on altepemeh vegetales canah cuauti ihuan milti ihuan amo notzinquixtizía on ihtlacoliztli canah on materiales, intech occequimeh beneficios.

 

7.2 Acitilizti

 

7.2.1 Acitiliztli hueyi

 

Contlolaloz on tlaihtlacoalonimeh atmosféricos locales yehuan quipiyah miyec ixpan ihuan afectación ipan on cualnemiliztli canah on altepetl ihuicpa Distrito Federal.

 

7.2.2 Acitilizti específicos

 

• notzinquixtiz on titlaniliztli canah tepozquiztli canah nitrógeno ihuan tlachihchihti orgánicos volátiles.

• notzinquixtiz on titlaniliztli canah partículas macahtoqueh ihuan canah tlaihtlacoalonimeh temictihqueh.

 

7.3 ohtoquilizti

 

7.3.1 notzinquixtiz on titlaniliztli canah tepozpolocomeh canah nehnemiliztli

 

ica on aseguramiento ihuicpa cualpiyaliztli manahuihlli ihuan correctivo canah on centilizti, notequitiltiztecnologías canah yacanaliztli canah titlaniliztli huel cenca cuahcualti, ihuan ica on nenehuiliztli canah cauhti canah nehnemiliztli ihuicpa canahyaliztli canah tlamamahlli, ixtlaohtica ihuan tlahpixca yehuan amo cumpla ica on tlanahuatihlli axcan ipan on tlamantli, ihqui quen ipan on chicahualistli canah on políticas canah tlahpixtli nemilizyanyoh.

 

7.3.2 Nochicahuaz on tzinquixtiliztli canah titlaniliztli canah on tlaxexelolizti industrial ihuan canah tlayehcolti

 

On chicahualiztli amo chiuaz ica ica ihuicpa patlaliztli canah materias primas; on patlaliztli canah combustibles atlimeh ica ahacameh; on chicahualiztli ihuicpa tlachihualiztli canah industria chopahuac; temacaliztli canah teyolehualoni e tlayocuilihlli fiscales, ihuan tlalilizti canah nocualiztli yehuan maquichicahuacan on tlahpixtli nemilizyanyoh.

 

7.3.3 Noyencuiliz ihuan noyencuiliz on tlatquimeh canah tlahtlaniliztli canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl

 

In tlachihualiztli amo cuicaz ipan ica on chicahualistli canah on tlachihualiztliihuicpa mecayotl canah ixtlaloliztli atmosférico; yencuiliztli manticah canah on tlahcuilolizti canah titlaniliztli; tequitiltiliztli canah on ixiptlameh canah cuahlotl ihuicpa ahacatl; chicahualiztli ihuicpa marco legislativo pampa popoloz on tlaihtlacoliztli ahacalizyoh; chicahualiztli canah on tlachihualizti canah inspección ihuan tlahpixtli ipan on s quizcayomeh móviles ihuan; mapehuiliztli canah on tehtemohuiliztli pampa noueyiliz on tlamachiliztli ixco on canah on tlaihtlacoalonimeh ihuan on ihtlacahuilizti ipan on cualnemiliztli ihuan on ica nemiyan, ihuan on ohtequititliztli altepetl

 

ica on Estado canah México ihuan on Gobierno Federal.

 

______________________________________

17 Tequitl pampa Nocuectlaliz on Calidad ihuicpa Aire canah on ZMVM 2002-2010, 3a. ed., CAM, marzo ihuicpa 2003, pp. 82, ihuan83; DGSASSA/

CENSA, CAM, PAHO, EHS-UCLA, IVM, Economic Valuation of Improvement of Air Quality

in the Metropolitan Area of Mexico City, México, 2000.

 

7.4 Ohtequichiutecpanalizti

 

7.4.1 Ohtequichiutecpanalizti yan ihuantequith ica on tlachihualiztli pampa notzinquixtiz on titlaniliztli canah tepozpolocomeh canah nehnemiliztli

 

Ontoquiliztli canah tlalataliztli vehicular

 

In tlachihualiztli ca manticah ihuan ca tlatequitiltihlli ica on SMA ipan icacopa canah on cahualiztli ipan yan huel teaxca pampa yehuan realicipan on tlalataliztli ipan nochimeh on tepozpolocomeh ixneztoqueh ipan on Distrito Federal, tlatzintlan on supervisión canah on iaxca Secretaría. On acitiliztli pampa in tlachihualiztli ca chihuaz huel cenca canah 28 millones canah ixtlalolizti vehiculares ipan on axcan tlayecanaliztli, on yehuan itech ipan on tlalataliztli cemestroncanah, ica on huel achihtzin, 2 337 000 tepozpolocomeh ixneztoqueh ichquichca on tonahlli ipan on Distrito Federal (amo nocalactiah motocicletas, autobuses ihuan tracto camiones).

 

α) Tlachihualizti ihuicpa tlachihualiztli canah tlalataliztli. On SMA tequiti canah yuhcayotl manticah on tlachihualiztli canah tlalataliztli vehicular tlachihulatihlli, on cuonconsiste ipan on tlayecanaliztli canah on amameh oficiales canah tlalataliztli vehicular; yencuiliztli ihuan ixtlaloliztli canah on tlachihualiztlicanah on centilizti canah tlalataliztli; italiztli chaneh canah trámites ihuan pohui ica on tlalataliztli canah titlaniliztli; yencuiliztli canah on tablas tepalehuihqueh ihuicpa software canah tlalataliztli; chihualiztli canah on ohtequichiutecpanalizti canah tlalataliztli chichuacen metztli; yolpachihuitiliztli canah calaquilizti ica ihtoznequiliztli miyequeh; chihualiztli canah patlaliztlis canah chantli, yolehualiztli tlacayotl, namn occequi. On tlacameh yehuan tehuantih ca on tlatquihuahqueh canah on tepozpolocomeh, on teixpantianimeh canah on tlaixtlaloyan ihuan on SMA. Pampa on axcan tlayecanaliztli, on acitiliztli ca chihuaz huel cenca canah 28 millones canah ixtlalolizti canah tepozpolocomeh ixneztoqueh ipan on Distrito Federal.

 

b) Cuectlaliliztli ihuan yencuiliztli ihuicpa tlachihualiztli canah tlalataliztli vehicular. ipan nochimeh on tlaixtlaloyan yan onoqueh ipan on Distrito Federal, amo notlaiceh yencuiqueh centilizti yehuan yeceh huel cenca seguros ihuan tlapohuahlli yehuan on yencuiqueh; amo quinequi naxitiz íntegramente on patlaliztli antes ihuicpa 2012. Ica in centilizti amo quitlalcahuiz on celiliztli xtlacahihlli canah tepozpolocomeh canah ihuan ica tlacpac ixmanti canah macahualiztli (amanticah amo nonemilia intech 3% ihuan 5% on chihualiztli canah ixtlalolizti vehiculares ica itlah tipo canah tecahcayahuiliztli). On tlacameh yan tehuameh ipan on tlaliliztli canah in tequitl ca on tlachihchihqueh canah centilizti, on tlatquihuahqueh o teixpantianimeh canah on tlaixtlaloyan, on Centro Nacional Metrología (CENAM), on Instituto Nacional canah Investigaciones Nucleares (ININ) ihuan on SMA.

 

c) Tlaliliztli canah cuaxochti huel cenca cualtequitqueh canah macahualiztli ipan tepozpolocomeh ipan gasolina. Pehticah canah julio ihuicpa 2007, amo quiyencuiliz on tlachihualiztli canah tlalataliztli tlacentilihli onsoftware canah tlalataliztli on yencuiqueh cuaxochti yan tlacahulti yehuan quitlalia on NOM-041-SEMANART-2006. On acitiliztli yez naxitiz on yencuiliztli on100% canah yaon zeno yehua xihuitl. ica in amo quitlalcahuiz yehuan on tepozpolocomeh ma tlapatlahlli canah in motores pampa celiz on tlalataliztli canah yuhcayotl fraudulenta (amo nonemilia yehuan on celia canah canah 100 000 tepozpolocomeh, notequitiltiz on ixaciliz yehuan quipanextia on Tlanahuatihlli 041 yencuic). Ipan on tequitl tehuanticeh on tlatquihuahqueh canah on tlaixtlaloyan ihuan on SMA.

 

d) Temacaliztli ihuicpa holograma doble cero ipan tepozpolocomeh chohchopahqueh ihuan cuahcualti. Xtehuan canah on tlalataliztli vehicular ipan tepozpolocomeh ica ontemoticah macahualiztli canah tlaihtlacoalonimeh ihuan/o tlacpac quizalizti vehiculares. Ica in tlachihualiztli amo quichia mahua ipan on matiliztli canah on adquirentes canah tepozpolocomeh pampa yolehua on cohua canah centilizti ica ixmanti canah macahualiztli ichquichca 90% huel achihtzin yehuan on tlacahuihli ipan on Tlanahuatihlli OficionMexicana. On acitiliztli canah in tequitl yez naciz canah on tlayecanaliztli yehuan huel cenca canah 50% ihuicpa ahahuilpan vehicular yencuic yehuan amo ma nonemaca ipan on Distrito Federal ica on lanahuatilmeh canah macahualiztli centlalticpac, on yan ca huel cenca estrictas yehuan on mexicameh. On tlacameh yan tehuameh ca on tlatquihuahqueh canah tepozpolocomeh, on tlaixtlaloyan, on Asociación Mexicana canah on Industria Automotriz (AMIA), on Secretaría ihuicpa Medio Ambiente ihuan Recursos Naturales (SEMARNAT) ihuan on SMA.

 

e) Omiyotl Megalopolitano canah tequitiltiliztli canah tequimeh nemiyanyoh homogéneas ihuan coordinadas canah on tlahtocayomeh huampohti ipan on ZMVM. Ica on yolehualiztli canah notzinquixtiz on tlapohuahli canah centilizti yehuan amo quihcuiloah canah otras entidades pampa notlalcahuiz on nochihualiztli canah on tlachihualizti nemiyanyoh yehuan nican aplican, ihuan yehuan canah occequimeh tlahtocayomeh amo onoqueh o ca canah tequitiltiliztli yoliztli (cuaxochti huel cenca cualtequitqueh, patlaliztli canah tlapatlani catalíticos ihuan tlalataliztli dinámica canah titlaniliztli), ca nonequi ilhuichihuaz nocualiztli canah ohtequititliztli ica occequimeh tlahtocayomeh quen on yehuan amanticah amo quipiya ica on tlahtocayotl canah Hidalgo. Ipan dichos nocualiztli tehuanticeh on Secretarías ihuicpa Medio Ambiente ihuicpa Distrito Federal ihuan on Estado canah México, ihqui quen on tlayecanqueh tlayecayoh yan quinequih.

 

f) Chihchihualiztli canah campa tlamatqueh canah tlalataliztli integroncanah centilizti tlatemchihti ipan diesel, tocayohqueh ipan on SCT. Ipan on axcan tlayecanaliztli, on SMA quteilhuiz on chihchihualiztli canah yencuiqueh centros tlamatqueh canah tlalataliztli centiticah pampa nochimeh on centilizti yehuan manemican tocayohqueh ipan on SCT. Ipan on on amo quimixtlaloceh on titlaniliztli vehiculares, on tlamanti canah seguridad ihuan on pexos ihuan aciyan canah on tepozpolocomeh ipan diesel yetiqueh yehuan mohmoztla calaquih ipan on ZMVM. Pampa yehuan amo lleve ipan cabo in temachihualiztli, ca nonequi on tehuantiliztli canah on SCT, SMA, SEMARNAT e tominyohqueh.

 

g) Yencuiliztli canah on ixmanti canah exención on tequitl Aman amo Nehnemi. Ca nonequi noyencuiliz on cuaxochti canah exención ihuicpa tlachihualiztli Aman amo Nehnemi canah on tepozpolocomeh ipan gasolina ihuan diesel, tlachihualtihlli ica on patlaliztli yehuan nahmanqhueh on cuaxochti canah macahualiztli canah on tlanahuatilmeh NOM-041-SEMARNAT-2006 ihuan NOM-045-SEMANAT- 2006. Ica in tlachihualiztli hueyiyaz on tlapohuahli canah tepozpolocomeh yehuan nocehuiceh cen tonahlli ipan on semana. nian teh, yez imicatante quitlaliceh on tlamanti canah exención ontequitl Aman amo Nehnemi canah on motocicletas, zeno yehua yehuan quipiya ca cuahlli ipan on huel ipan canah yehuan amo maquixti on Tlanahuatihlli canah Emisiones Contaminantes yan hualehtoqueh canah in sector. On temachihualiztli tecahuiliz desincentivar on tequitiltiliztli canah motocicletas canah ome cahuitls. Ipan on tequitiltiliztli canah in tlachihualiztli tehuanticeh on tlatquihuahqueh canah tepozpolocomeh, on canah tlaixtlaloyan ihuan on SMA.

 

h) Yencuiliztli canah on flota ihuicpa GDF. Pampa ca congruente ica on tlachihualiztli quixtihqueh canah tzinquixtiliztli canah titlaniliztli tlaihtlacoalonimeh, on GDF quiyencuiliz occenca iflota vehicular, ica centilizti ica temohuilizti titlaniliztli ihuan chicahca cuahcualti.

 

i) Tequitl canah cuahlotl ihuicpa ahacatl (sensor remoto pampa temachihuiliztli ipan huehcaliztli). On SMA quichihuaz cen estudio canah yuhqui anuon pampa quihtoz on polotocolo canah ixtlaloliztli ihuan tlapohualti tlacahuilti canah macahualiztli pampa on tepozpolocomeh canah nehnemiliztli ipan gasolina ihuan diesel, ica on mecayotl canah temachihualiztli ipan huehcayotl canah on tepozpolocomeh.

 

Naucannacazyeh 7.1. Tequitl canah tlalataliztli

 

 

Tequitl canah patlaliztli canah tlapatlani catalíticos

 

Ica in tlachihualiztli amo nochi canah on tlapatlani catalíticos yehuan ye axitihlli ivida útil o yehuan oncahn canah moneztlalo (canah canah 100 mil tlapatlani). Ipan on tlachihualiztli ihuicpa zeno yehua amo quicuectlalia on tlachihualti canah tlayecanaliztli ihuan toquiliztli ihuicpa tlachihualiztli; italiztli chaneh; patlaliztli anuoncanah on cahuilizti ipan tlanecaqueh canah tlapatlacaqueh catalíticos ihuan canah on talleres mecánicos ipan on yehuan amo quincahuilia on chihualiztli canah tlamanti; ixtlaloliztli canah equipamiento canah talleres; cahuiliztli canah patlaliztlis canah chantli ihuan yolehualiztli tlacayotl. Ipan él tehuantih on tlatquihuahqueh canah on talleres, on canah tepozpolocomeh ihuan on SMA.

 

Naucannacazyeh 7.2. Tequitl canah patlaliztli canah tlapatlani catalíticos

 

 

Tequitl canah combustibles alternos

 

Ipan in tlachihualiztli tehuantih canah canah 20 mil centilizti yehuan solicitan on tlayehcohlli, canah on yan 19 mil quitlatiah gas LP ihuan canah canah mil, gas yelizyotl. On SMA quichihua on tlachihualiztlicanah in tlachihualiztli canah yuhcayotl manticah, cuicah ipan tlamiyantli on tlachihualti canah tlayecanaliztli ihuan toquiliztli, italiztli chaneh, revalidación bianuoncanah on uahuilizti canah on yehuan quincuepah on tepozpolocomeh on tequitiliztli canah gas (yelizyotl ihuan L.P.) ihuan on tlayecanaliztli canah on amameh pampa on temacaliztli ihuicpa holograma cero ipan cada vehículo yehuan ca tlacueptli ipan gas. Tehuantih on tlatquihuahqueh canah tepozpolocomeh ihuan on SMA.

 

Naucannacazyeh 7.3. Tequitl canah combustibles alternos

 

 

Xelohuiliztli tlayacapamtlalihlli ihuicpa diesel canah tlatzintlan azufre pampa on flotas canah transicate canah tlazazactli tlatquitl ihuicpa Distrito Federal

 

Ica on yolehualiztli canah notzinquixtiz on titlaniliztli canah partículas ihuan tepozquiztli canah nitrógeno tlatzmolinti ica on flotas canah transicate canah tlazazactli tlatquitl ihuicpa GDF, amo quichihuaceh on trámites yan nonequih pampa yehuan Petróleos Mexicanos adelante on introducción canah diesel ica 15 ppm canah azufre, ica on yehuan no amo oniaz canah huelitilzti canah quitlaliz canah on tepozpolocomeh mecayomeh canah yacanaliztli canah on titlaniliztli. In tlachihualiztli yez tlamapehtli ica on SMA ipan on flotas canah on RTP ihuan on Metrobús, campa amo nonemilia yehuan amo quinequiz 3.3 mil barriles mohmoztlaticah canah diesel ica 15 ppm canah azufre.

 

Naucannacazyeh 7.4. Tequitl canah xelohuiliztli tlayacapantlalihlli canah diesel canah tlatzintlan azufre pampa on flotas canah transicate canah tlazazactli ihuicpa GDF

 

Tequitl canah autorregulación canah centilizti ipan diesel

 

Ca cen tlachihualiztli yoloh ipan on yehuan on tlatquihuahqueh canah tepozpolocomeh ipan diesel huelih nopiyaz on holograma canah tlalataliztli cero, ica on yehuan huelih Nehnemir nochimeh on tonalti. Pampa yaica, quipiyaceh garantizar yehuan on centilizti celiah cen cualpiyaliztli canah yuhcayotl melahuac ihuan on titlaniliztli ca on temotoqueh ipan 40% canah on tlatlalilti ipan on NOM-045-SEMARNAT-2006. On acitiliztli ca quimalcochoah 70% ihuicpa ahahuilpan canah tepozpolocomeh ipan diesel tlatzintlan in Omiyotl.

 

a) Tlachihualiztli ihuicpa tlachihualiztli canah autorregulación canah centilizti ipan diesel. Iyehualco canah cinco mil centilizti ipan diesel amo quipixtoqueh cenxipan autorreguladas. Yau ipan on tequitiltiliztli ihuicpa tlachihualiztli, quiyecana ihuan quitoquiliztli; quicalactia on revalidación anuoncanah on nocualiztli ica on empresas o tlatequitiltianimeh yehuan on tlahtlanih ihuan ocaxitihqueh ica on tequimeh yan onoqueh canah yaon nocualiztli. On tlacameh ca on SMA ihuan on tlatquihuahqueh canah tepozpolocomeh ipan diesel.

 

b) Notlaliz cen tlachihualiztli canah tlaliliztli canah mecayomeh canah yacanaliztli canah titlaniliztli canah on tepozpolocomeh ipan diesel yehuan tequitih ipan on autorregulación. On SMA teyolchicahuaz ica on empresas axcayohqueh canah flotillas on tlaliliztli canah mecayomeh tlaachihtzintilianimeh canah titlaniliztli vehiculares canah centilizti ipan diesel quen itechpohui ihuicpa tlachihualiztli canah autorregulación. Notaceh on ahmantli canah macahualiztli yehuan quipanextiah in tepozpolocomeh ihuan yehuan amo hueliz cuectlaliceh ica on tlchihuahli canah on tequitiltiliztli canah on Tlanahuatihlli 045, tlatemactli on fallas yehuan on ceno yehua quipanextia. On tlacameh ca on SMA ihuan on tlatquihuahqueh canah tepozpolocomeh ipan diesel.

 

Naucannacazyeh 7.5. Tequitl canah autorregulación canah centilizti ipan diesel

 

Tequitl ostensiblemente tlaihtlaconi

 

In tlachihualiztli ihuan tlamctli ipan cen huelteaxca. Ica él, huel cenca canah 45 mil tepozpolocomeh ca tlacelihli cenxipan ica ca centilizti cenca tlaihtlacoalonimeh o amo piya ica iverificación. Pampa occepa ipan Nehnemir, quipiyaceh maca cualpiyaliztli ipan centilizti; panoz ipan occehpaixtlaoz , ihuan tlaxtlahua cen infracción ipan on SMA. No quichia yehuan, onfinoncanah on tlayecanaliztli, ica on tequitiltiliztli canah in tlachihualiztli ihuan on canah patlaliztli canah centilizti (xiquita on tlaxelohlli 6.4.3), on tlapohuahlli amo ma tzinquiza ipan 33 mil tepozpolocomeh anuales. Tehuantihon tlatquihuahqueh canah tepozpolocomeh, on concesionario ihuicpa tlachihualiztli, on tlaixtlaloyan ihuan on SMA.

 

A) Quichicahuaceh on tlachihualiztli ostensiblemente tlaihtlaconi canah on tepozpolocomeh ipan gasolina, ica on tequitiltiliztli ihuicpa sensor remoto. On SMA quichicahuaz on tlachihualiztli ica on tequitiltiliztli canah sensores remotes quen tlamantli canah ixtlaloliztli canah on titlaniliztli vehiculares. On temachihualiztli tecahuilia manixmati ipan on tepozpolocomeh ica tlacpac titlaniliztli tlaihtlacoalonimeh yehuan amo huelih ca tlanextilmeh ica on ixtololohtli tlacayotl, canah quiztli, amo quichicahuaz canah yuhqui on tlachihualizti canah ixtlaloliztli ihuan

 

tlahpixtli ihuicpa ahahuilpan vehicular yehuan Nehnemi ipan on Ciudad canah México.

 

Naucannacazyeh 7.6. Tequitl ostensiblemente itlaconi

 

 

Tlaliliztli canah cen polotocolo canah ixtlaloliztli canah mecayomeh canah yacanaliztli canah titlaniliztli

 

On SMA, quichicahuaz cen polotocolo yehuan cahuli ixtlao nochimeh on mecayomeh canah yacanaliztli canah titlaniliztli yehuan ca tlaixpantihlli ica on tlachihchuanimeh nacionales e centlalticpac. ica on intención canah quiteititiz on cualtequitiliztli, canah onihtoh polotocolo amo quitlaliz on tlinon nonequi, chihualiztoquiliztli yehuan quipiyaceh naxitiz on tlahtlanilizti. On tlacameh ca on SMA, inventores nacionales ihuan laboratorios canah ixtlaloliztli.

 

Naucannacazyeh 7.7. Tlaliliztli canah cen polotoco canah ixtlaloliztli canah mecayomeh canah yacanaliztli canah titlaniliztli

 

 

Itzmolinaliztli canah tlamanti canah macahualiztli canah tepozpolocomeh ahcautiqueh ihuan yetiqueh

 

On SMA quichihchihuaz tlamanti canah macahualiztli pampa tepozpolocomeh ahcautiqueh ihuan yetiqueh, ica ica ihuicpa tequitiltiliztli canah on mecayomeh IM-240, Ravem ihuan sensor remoto pampa on flotas vehiculares ihuicpa Valle canah México, tlatzintlan on tlamanti canah tlapacayotl ihuan canah combustibles existentes canah in tlacayan; ica in, amo caltiaceh on tlatocatecpanaliztlicanah titlaniliztli ihuan quixtiah tlamanti yehuan favorezcan on toma canah chihualizti itechcopa ipan on tlachihualizti yehuan quipiyaceh ncuiceh.

 

Naucannacazyeh 7.8 Itzmolinaliztli canah tlamanti canah macahualiztli canah tepozpolocomeh ahcautiqueh ihuan yetiqueh

 

 

7.4.2 Ohtequichiutecpanalizti yan ihuantequith ica on tlachihualiztli pampa noyolehuaz on tzinquixtiliztli canah titlaniliztli canah on tlaxexelolizti industrionihuan canah tlayehcolti

 

Tlachihualiztli ihuicpa tlachihualiztli canah tzinquixtiliztli canah titlaniliztli ipan on tlachihchihualoyanimeh huel cenca tlaihtlacoalonimeh ihuicpa Distrito Federal

 

Pampa notzinquixtiz canah canah 10 mil toneladas canah titlaniliztli xipanti ipan on sector industrial, on SMA quitzmolinaltia cen tlachihualiztli tlayecantli ipan on industria manufacturera. on tlachihualiztli consistiloa canah yehuan on industria maquitlai on ohtoquilizti huel cenca rentables yehuan macahuilican notzinquixtiz in titlaniliztli. Pampa yaica, amo aplicarán ceceneca tlachihualizti quen on auditoría nemilizyanyoh, on autorregulación, on patlaliztli canah tlamantli prima, on patlaliztli canah combustibles ahacameh ica atlimeh, on yencuiliztli canah on chihualiztli ihuan ohtequichiutecpanalizti canah ecoeficiencia energética ihuan on tlaliliztli canah centilizti canah yacanaliztli canah titlaniliztli. Niman teh, on tlachihchihualoyanimeh yehuanma quitemoltican in titlaniliztli huelih nopiyaz on exención on Programa de Contingencias Nemiyanyoh Atmosféricas, on temacaliztli canah tlamchiotihlli canah industria chopahuac ihuan teyolehualoni ihuan tlayocuilihlli fiscales. Tehuantih on SMA ihuan on sector industrial.

 

Naucannacazyeh 7.9 Tlachihualiztli ihuicpa tlachihualiztli canah tzinquixtiliztli canah titlaniliztli ipan on tlachihchihualoyanimeh

huel cenca tlaihtlacoalonimeh ihuicpa Distrito Federal

 

 

Tequitl canah exención canah on industria onPrograma canah contingencias nemiyanyoh ahacalizyohs

 

Tehuantih nochimeh on tlachihchihualoyanimeh yan onoqueh ipan on Distrito Federal. Yehuameh in quipiyaceh canah notzinquixtiz canah 30 ipan 40% in chihualiztli generadores canah titlaniliztli tlaihtlacoalonimeh ihcuac amo quihtoz cen ohuihticayotl ambientonica ozono o partículas PM10. Niman teh, yehuameh on yehuan ma quixnextican yehuan ye achihtzintiac in titlaniliztli canah huel cenca canah 30% canah ilínea tzintiliztli ihuan quipiya cen nochihualiztli ambientontotoncanah tlamantli canah titlaniliztli ipan on ahacaliztli, huelih tlahtlani yehuan amo ma quin exente ihuicpa nochihualiztli canah in tlachihualiztli. On acitiliztli ca notzinquixtiz 2 500 toneladas cenxipan.

 

A) Chihualiztli ihuicpa tlachihualiztli. Tocahauh ica on tlatenehtli ihuicpa Tequitl canah Contingencias Nemiyanyoh Atmosféricas (PCAA), on tlachihchihualoyanimeh yehuan ma quitzinquixtican in titlaniliztli ica tlatzintlan canah 30% ipan on valores canah on tlanahuatilmeh nemiyanyoh huelih tlahtlani on exención ipan in tlachihualiztli.

 

Pampa otorgársela, on SMA evaluará on desempeño canah on totalidad canah on tlachihchihualoyanimeh yehuan on tlahtlanih.

 

Ipan in tlachihualiztli tehuantih on SMA ihuan on sector industrial.

 

b) notlaliz yencuiqueh criterios canah exención ihuicpa Tequitl canah Contingencias Nemiyanyoh Atmosféricas. Ipan on tlatenehtli ica on yehuan amo quitemaca on PCAA ipan on Distrito Federal, oncah poihtoqueh on canah criterios canah exención canah tlamantli canah ohuihticayotl ambientonica ozono pampa COV; on ixtlaloliztli ihuan dictamen canah on esquemas canah exención canah tzinquixtiliztli tlahticopa, temacaliztli interna, temacaliztliexterna, fondo ambientonihuan occequimeh, ica on yehuan on SMA quichihchihuaz ihuan quiteihlice yehuan amo incluyan ipan on tlatenehtli. On tlacameh ca on SMA ihuicpa Distrito Federonihuan ihuicpa Estado canah México, on SEMARNAT ihuan on sector industrial.

 

Naucannacazyeh 7.10. Tequitl canah exención canah on industria on Tlachihualiztli canah contingencias nemiyanyoh ahacalizyohs

 

 

Itzmolinaliztli canah tlamanti canah macahualiztli ipan on sector industrial ihuan canah tlayehcolti

 

On SMA quichihchihuaz tlamanti canah macahualiztli locales pampa on tlachihualti industriales significativas yehuan, canah tocahauh ica on tlatocatecpanaliztlicanah titlaniliztli, ca on huehhueyimeh tlachihchiualonimeh. ica in amo notzinquixtizá on grado canah incertidumbre ihuicpa tlapohuiliztli canah titlaniliztli; amo pehuaz on itzmolinaliztli canah on tlamanti canah macahualiztli canah chololizti canah instalaciones canah gas LP e hidrocarburos amo tlatlaqueh ipan on tlatlaliztli comercionihuan doméstica canah gas LP; niman teh, quichihchihuaz tlamanti canah macahualiztli canah tlatlaliztli ipan on sector industrial(industria canah tlacualti ihuan onililoni, chihchihualiztli canah chantlateuimeh, intech occequimeh). On tlacameh ca on SMA, on tlaxexelolizti industrion ihuan canah tlayehcolti.

 

Naucannacazyeh 7.11. Itzmolinaliztli canah tlamanti canah macahualiztli ipan on sector industrionihuan canah tlayehcolti

 

 

Notlaliz ihuan npiyaz cen tocatlahcuilohlli canah titlaniliztli ihuan patlaliztli canah tlaihtlacoalonimeh

 

Ca nonequi notlaliz ihuan npiyaz cen tocatlahcuilohlli canah titlaniliztli ihuan patlaliztli canah tlaihtlacoalonimeh (RETC) pampa on Distrito Federal, ica on tlamchiztiliztli yehuan ma quitemacacan on tlaliliztis canah jurisdicción loconyehuan tlahtlanih ihuan patlacan ipan on cahuiliztli ambientonúnica, ica on pampa ica canah nochicahuaz on huelitiliztli canah tlahtlaniliztli ihuan on toma canah tlchihualizti canah on Secretaría. Se quixtiah cecenxipan tlamachiztli canah titlaniliztli ihuan titlanilizti cuahlli ica yeliztliquímica ihuan ica tipo canah tlalilizti, tlaxexelolizti económicos ihuan Delegaciones políticas. Noihqui, amo tlamchiztiliztli tlatzmolintli pampa dar nochihualiztli onacceso ipan on tlamchiztiliztli pública. On tlacameh ca on SMA ihuan industriales.

 

Naucannacazyeh 7.12. Tocatlahcuilohlli canah titlaniliztli ihuan patlaliztli canah tlaihtlacoalonimeh

 

 

Motzinquixtiz on titlaniliztli canah COV canah quizcayomeh canah tlacauyan

 

Ipan on ZMVM amo nochihua miyec tlachihualti yehuan quicuih solventes canah pipitiquhe cantidades, ica on yehuan on SMA quichihchihuaz cen tlachihualiztli pampa notzinquixtiz in tipo canah tlaihtlacoalonimeh canah cequimeh quizcayomeh canah tlacauyan, quen on talleres canah hojalatería ihuan tlapahlli, tlachihualizti canah recubrimientos canah ixmanco industriales, imprentas ihuan cuauximaloyen. On tlacameh ca on SMA ihuan on tlatquihuahqueh canah tlaliliztiz.

 

Naucannacazyeh 7.13. notzinquixtiz on titlaniliztli canah COV canah quizcayomeh canah tlacauyan

 

 

7.4.3 Ohtequichiutecpanalizti yan ihuantequith ica on tlachihualiztli pampa noyencuiliz ihuan noyencuiliz on tlatquimeh canah tlahtlaniliztli canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl

 

Chihchihualiztli canah on tlahcuilolizti canah titlaniliztli canah tlaihtlacoalonimeh criterio, temictihqueh ihuan gases canah efectoInvernadero

 

Pampa nipiyaz axcan on tlamachiliztli ihuicpa pehualiztli ihuan on causas yehuan quichihuah on tlaihtlacoliztli ihuicpa ahacatl, on SMA quiyencuilia bianualmente on tlahcuilolizti canah titlaniliztli canah tlaihtlacoalonimeh criterio, temictihqueh ihuan gases efecto invernadero. In tlahcuilolizti amo noelaborará ica on tehuantiliztli canah on SEMARNAT ihuan on SMA ihuicpa Estado canah México.

 

Naucannacazyeh 7.14. chihchihualiztli canah on tlahcuilolizti canah titlaniliztli canah tlaihtlacoalonimeh criterio, temictihqueh ihuan gases canah efecto invernadero

 

 

Tequitl pampa nocuectlaliz on cuahlotl ihuicpa ahacatl

 

on tlachihualiztli cacta tlaixpantihlli ica on autoridades nemiyanyoh metropolitanas canah enero ihuicpa 2002 ihuan quipiya cen vigencia ichquichca on xihuitl 2010. Ipan on amo quihihtoah 89 tlachihualizti yehuan quipiyaceh implementarse ipan on cayotl ica on tlachihualiztli pampa notzinquixtiz on titlaniliztli tlaihtlacoalonimeh canah ozono, PM10 ihuan PM2.5. Pampa ixtlao ihuan quinine toquiliztli ipan estas tzinquixtilizti, amo realizan miyequeh tequimeh o tlachihualizti específicas yehuan ipan toquiliztli canah. Ca nonequi notenehuaz yehuan ipan on axcan tlayecanaliztli nonequi ma quichihchihuacan on yencuic tlachihualiztli pampa on cahuitl 2011-2020.

 

a) Notoca on toquiliztli trimestroncanah on tequimeh ihuicpa Proaire 2002-2010. Ica on canah nixmatiz tlinon yonopix canah cecen canah on tequimeh yehuan amo ipan on Tequitl pampa Nocuectlaliz on Calidad ihuicpa Aire canah on ZMVM 2002-2010, on SMA amo tlacahua canah elaborar canah yuhcayotl canah avance ipan on yehuan amo quihcuiloah on canah nochimeh on tlachihualizti yehuan desarrollan on dependencias ihuicpa GDF canah on yehuan amo quihtoznequi ipan tzinquixtiliztli canah titlaniliztli. ihuan on yehuan on ica on yehuan huelih nihoz ma tlapatlacan campa nonequi pampa nocuectlaliceh.

 

b) Ixtlao on avance canah on tequimeh ihuicpa Proaire 2002-2010. No titlaniz yehuan ipan on seno canah on Comisión Ambiental Metropolitana amo quiahui ipan on ixtlaloliztli bianuoncanah on tzinquixtiliztli canah titlaniliztli, ihuicpa Tequitl pampa Nocuectlaliz on Calidad ihuicpa Aire canah on ZMVM 2002-2010, ica on pampa canah ihuan/o yencuiliz yehuameh on yehuan amo yan cuahcualti, impulsar on yehuan quipiyah achihtzin ilochtiliztli ihuan yencuiqueh tequimeh yehuan ma quitzinquixtican huehhueyimeh titlaniliztli ipan temoticah costo. On tlacameh ca on SMA ihuicpa Distrito Federonihuan on Estado canah México, ihuan on SEMARNAT.

 

c) Chihchihualiztli ihuicpa yenccui tequitl pampa nocuectlaliz on cuahlotl ihuicpa ahacatl canah on ZMVM 20112020. Ipan on seno canah on Comisión AmbientonMetropolitana, ipan on xihuitl 2010 amo quichicahuaz on Tequitl pampa nocuectlaliz on cuahlotl ihuicpa ahacatl canah on ZMVM, zeno yehua yehuan amo notlaliz ipan ihuicpa 2011 ihuan ichquichca on 2020. in tlachihualiztli quipiya yaloz cenquizticah ipan notlalcahuiz o contlolaloz on titlaniliztli canah tlapehqueh canah ozono, partículas PM10 ihuan PM2.5 ihuan tlachihchihti temictihqueh, quen on tolueno, on xilenos ihuan on benceno. Niman teh nonequi ma notilana canah cuenta on tzinquixtiliztli canah tlaihtlacoalonimeh tlatilanti quen ahacameh canah efecto invernadero. On tlacameh ca nochimeh on tlacauyanti canah on tlayecanqueh ihuicpa Distrito Federonihuan on Estado canah México, on Comisión Federal Pampa on Prevención canah Riesgos Sanitarios (COFEPRIS), SEMARNAT, SENER, on cámaras industriales, on calti canah tehtemohuiliztli, tlachihchihqueh ihuan tlanemacaquheh canah tepozpolocomeh, intech occequimeh.

 

Naucannacazyeh 7.15. Tequitl pampa nocuectlaliz on cuahlotl ihuicpa ahacatl

 

 

Tequitl canah ixiptlatiliztli canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl

 

Amanticah, on ixiptlameh canah cuahlotl ihuicpa ahacatl ca tlatquimeh canah tlahtlaniliztli yehuan nocui pampa ixtlao on huelis nixpanticeh ipan on Ciudad canah México on nocuiz yencuiqueh tlachihualizti, o cahuaz canah cui on yan ye onoqueh, pampa notzinquixtiz on titlaniliztli tlaihtlacoalonimeh. Ica itequitiltiliz, on tlahtlaniliztli canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl hueliz ca huel cenca cuahlli.

 

a) zanquen tlachihchihtiach MCCM. Ipan yuhcayotl manticah, on SMA quichihua simulaciones ica on tlacopintli MCCM (canah 40 ixipti ica xihuitl), canah on yencuiqueh tequimeh canah yacanaliztli canah titlaniliztli yehuan quinequih quitlaliceh ipan on Ciudad canah México pampa ixtlao ihtlacoliztli ipan on s tlacentilizti canah ozono ihuan partículas. Tla on ihtlacoliztli ca, amo xnonequi. Niman teh, ica ica canah on ixiptlatihlli, cenxipan amo ictiipan cabo cen reicate ipan on yehuan amo analiza on impacto ipan on cuahlotl ihuicpa ahacatl.

 

b) Nicpiyaz operando on ixiptli Flexpart. Ca yehuan, ipan itlamiyan ihuan pehualizti canah cecenxihuitl, canah on ZMVM amo ma quimhcuilocan ixmanti tlacpac canah centlaliliztli canah dióxido canah azufre. ica ipan on tlahtlaniliztli canah chichihualizti ihuicpa sector industrial, on polohlli canah tlatlahli ahacameh ihuan on izcaltliztli ipan on patiotl canah on senoyameh, cequimeh tlaliliztis industriales quicuih tlahtlahlotl ica alto miyecyotl canah azufre. On SMA quicuih cen ixiptli Flexpart quen tequitiltiloni pampa nihtoz on huilizmehquizcayomeh titlanih yehuan ocasionan in tlacentilizti patiohqueh canah SO2 ipan on tlacayan; nomacaz toquiliztli canah in tlachihualizti, machiztiz ipan on tlacauyanti canah tlahpixtli yeh canica canah yacanaz in. Canahamo nochihuaceh 30 ica xihuitl.

 

c) Nixtlaloz on tequitiltiliztli ihuicpa ixiptli CAMx ihuan occequimeh ixiptlameh. On SMA quichicahuaz on tlacauyan canah ixiptlatiliztli canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl ica on itlatequitiltiliz ihuicpa ixiptli pohuahli, fotoquímico ihuan canah nocemoyahualiztli CAMx, ya yehuan in ixiptli yo quixnexto intlinon nocui ipanoccequimeh tepemeh ca cen tequitiltiloni melahuac útil ipan on ixiptlatiliztli canah tlaihtlacoalonimeh quen ozono ihuan aerosoles. Occequimeh ixiptlameh yehuan amo quixtlaloceh ca Weather Research and Forecasting (WRF), on WRF/Che ihuan on ISC-Aermod- View. On tlacameh ca on SMA ihuan on Centro Mario Molina.

 

d) Nochicahuaz on pronóstico meteorológico, ihuan on pronóstico fotoquímico canah yuhcayotl. Pampa ca canah uelitiliztli canah nopatlaz on yuhcayotl canah tequitiltiliztli ihuicpa Tequitl canah contingencias nemiyanyoh ahacalizyohs canah correctivo ipan manahuihlli ihuan ica yaica notzinquixtiz on huelitiliztli canah ihtlacahuilizti ipan on cualnemiliztli, on SMA nochihuazcen ixtlaloliztli, ica on huel achihtzin, 365 tonalti on tequitiltiliztli canah ixiptlameh canah cuahlotl ihuicpa ahacatl pampa on chihualiztli ihuicpa pronóstico canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl ica ozono.

 

Tlin achtopa ica on acitiliztli canah nocuiz cen mecayotl canah pronóstico meteorológico ihuan fotoquímico pampa nonextiz on hueliz tonalti ica tlacentilizti tlacpac canah ozono ihuan ihqui hueliztlamachiztiz ica anticipación canah cen huelizohuihticayotl nemilizyanyoh.

 

e) Ixtlao ihuan ixiptia on tzinquixtiliztli canah titlaniliztli canah on tlachihualizti canah on Agenda Verde. On SMAnochihuaz cen estudio canah on tzinquixtiliztli canah on titlaniliztli ihuan iimpacto ipan on cuahlotl ihuicpa ahacatl, canah ihuan in ica on tequitiltiliztli canah on tlachihualizti ipan on Agenda Verde.

 

Naucannacazyeh 7.16. Tequitl canah ixiptlatiliztli canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl

 

 

Tequitl canah ixtlaloliztli atmosférico

 

On ixtlaloliztli canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl ca cen canah on tlachihualti sustanciales yehuan quichihua on SMA pampa toda on ZMVM. in tlachihualiztli consiste ipan on ixtlaloliztli manticah ihuicpa estado canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl canah on Ciudad canah México itechcopa ipan on tlaihtlacoalonimeh criterio (ozono, dióxido canah azufre, dióxido canah nitrógeno, monóxido canah carbon ihuan partículas macahtoqueh). Adicionalmente, amo notemachihua on cenquiztoque variables meteorológicas ihuan on ixpan canah lluvia ácida (depósito atmosférico). On tlamachiztiliztli ihuicpa ixtlaloliztli amo quichayahuah ipan on altepetl ica ica ihuicpa IMECA, ica on yolehualiztli canah nomanahuiz on cualnemiliztli pública. On ixtlaloliztli ca cen canah on tlatquimeh canah tlahtlaniliztli canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl oc achi imicatantes, onpermitir on ixtlaloliztli manticah canah on eficacia canah on políticas canah yacanaliztli ihuan tzinquixtiliztli canah on tlaihtlacoliztli.

 

a) Nopiyaz canah tlachihualiztlion componentes ihuicpa mecayotl canah ixtlaloliztli atmosférico. Pampa nihtoz cuantitativamente on cuahlotl ihuicpa ahacatl ihuan on parámetros meteorológicos canah ixco, ca nonequi yehuan on SMA maquipiya canah tlachihualiztlicontinua ihuan manticah nochi on centiliztli canah campo (ixtlalolizti, teititilizti, monitores ihuan sensores), huampo canah laboratorio (gravimetría, macahualiztli atómica, cromatografía) ihuan huamo canah amantecayotl informática (telemetría, hardware ihuan software, redes canah voz ihuan datos).

 

b) Tlachihualizti canah yacanaliztli ihuan aseguramiento canah on cuahlotl. Ica on yolehualiztli canah nozaloz on cuahlotl ipan on tlamchiztiliztli yehuan quixtiah on SIMAT, ihuan nochihchihuaceh on tlamanti cen tlachihualiztli canah toquiliztliihuan yacanaliztli canah on cuahlotl pampa cecen canah on tlachihchihualizti ihuicpa mecayotl. Amanticah amo ica cen laboratorio canah ihuan cequimeh toquilizti tlatzmolinti.

 

c) Cualpiyaliztli ihuan tlayecanaliztli ihuicpa site canah cómputo canah on Secretaría ihuicpa Medio Ambiente.

 

On Dirección canah Ixtlaloliztli Atmosférico amo on tlayecanaliztli ihuicpa site canah cómputo yehuan quehua cequimeh canah on tlachihualti prioritarias canah on SMA, quen ca on celiliztli canah datos ihuicpa ixtlaloliztli atmosférico, on mecayotl canah tlalataliztli vehicular (SIVEV), on tlayecanaliztli ihuicpa tlayehcohlli canah correo electrónico ihuan on tlayecanaliztli canah on página web.

 

d) Reforzamiento ihuicpa ixtlaloliztli canah partículas PM2.5. On tlaihtlacoalonimeh yehuan quihcuiloah on miyec tlapohuahli canah ipan on NOM ca on ozono ihuan on partículas macahtoqueh, cenquizticah on xelohlli PM2.5. ipan in ipan on chicahualiztli ihuan tequitiltiliztli canah on red canah ixtlaloliztli canah PM2.5.

 

e) Tlaliliztli o cualtequitiliztli canah pantallas huehhueyimeh pampa on ixpantiliztli ihuicpa índice público canah cuahlotl ihuicpa ahacatl. Ica on yolehualiztli canah npiyaz informada ipan on altepetl amo notlaliceh cen miyec canah pantallas canah ceceneca ohti canah on altepetl pampa dar ipan nixmatiz on ixmanti canah cuahlotl ihuicpa ahacatl.

 

f) Auditoría canah cualtequitiliztli canah on Red Automática canah Ixtlaloliztli Atmosférico ica on Agencia canah Protección ihuicpa Ambiente canah on EEUU. Ihtic canah on tlachihualti ihuicpa aseguramiento ihuan yacanaliztli canah on cuahlotl pampa on tlachihualiztlicanah on Red Automática canah Ixtlaloliztli Atmosférico amo notlatlatoceh on tequitqueh ihuan; on tlahtic ca ica on canah on red ihuan on externas amo llevan ipan cabo ica on apoyo ihuicpa Tequitl canah Auditorias canah on Agencia canah Protección ihuicpa Ambiente canah Tlahtocayomeh Unidos. Quizto canah on disponibilidad canah on tomin, yehuameh in amo tlalhuichihuah canah yuhqui cecen xipan.

 

g) Itlaliliz ihuicpa pronóstico canah ozono pehtoc canah ixiptlameh pohualti. Pampa nopohuaz ica cen mecayotl canah italiztli yehuan cahuli nochicahuaz on Tequitl canah Contingencias Nemiyanyoh Atmosféricas ihuan notzinquixtiz on tlaixpantihlli ipan ixmanti tlacpac canah tlaihtlacoliztli ipan on chanehqueh ihuicpa Distrito Federal, amo nixtlaloz nman notlaliz cen mecayotl canah pronóstico canah cuahlotl tzintoz canah ixiptlameh estadísticos canah cuahuti canah matiliztli.

 

h) Difusión canah on tlamchiztiliztli. Noteititihtiaz oicatona canah on tlamchiztiliztli canah cuahlotl ihuicpa ahacatl nochimeh on tonalti ihuicpa xihuitl ipan on icatoncanah Internet canah on SMA ihuan ica on envío canah correos electrónicos ihuan fax ipan on autoridades canah Educación, Salud ihuan Medio Ambiente canah on tlayecanqueh ihuicpa Distrito Federal, Estado canah México ihuan ihuicpa Federal, ihuan ipan on Tlahcuilolti ihuan electrónicos.

 

i) Nopehualticeh tlatehtemohuilizti pampa nochihchihuaz on pronóstico canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl ica partículas macahtoqueh. No ihqui queh on ozono, on partículas macahtoqueh zachica nopanextia ixmanti canah centlaliliztli tlacpac canah cequimeh tonalti ihuicpa xihuitl, ica on yehuan on SMA pehuaz ica on tehtemohuiliztli pampa notlaliz cen mecayotl canah pronóstico yehuan cahuli nihtoz ica antelación on ixmanti yehuan huelih nixpantiz canah in tlaihtlaconi.

 

j) Nochihuaz ipan cen tequitl piloto pampa on temachihualiztli canah caquiztli on infraestructura ihuicpa Mecayotl canah ixtlaloliztli atmosférico. Ipan on xihuitl 2006, on SMA on tlanahuatilmeh loconyehuan quitlalia on ixmanti canah caquiztli nemiyan, ica on yehuan ca imicatante iniciar ica cen tequitl piloto pampa on temachihualiztli ihuicpa zeno yehua.

 

k) Itzmolinaliztli ihuicpa Mecayotl canah ixtlaloliztli atmosférico canah on Ciudad canah México. ipan yuhcayotl zachica, on SMA hace on yencuiliztli ihuan yencuiliztli ihuicpa ihuicpa Mecayotl canah ixtlaloliztli atmosférico pampa hueliz nochihchihtiaz on temachihualiztli canah tlaihtlacoalonimeh canah yuhcayotl.

 

l) Chihchihualiztli canah cen red pampa on ixtlaloliztli canah hidrocarburos temictihqueh ihuan reactivos canah ahacatl nemiyan canah on ZMVM. Tlahtic canah on hidrocarburos oncahn miyequeh canah on tlaihtlacoalonimeh temictihqueh, ica on yehuan on SMA pehuaz ica on ixtlaloliztli canah on mismos, pampa nixmatiz on tlacentilizti yehuan mohmoztla amo quipiyah ipan on Ciudad canah México.

 

m) Notoca cen machtiliztli ixco cen ixiptli conceptuoncanah on dinámica ahacalizyoh ihuan on tlachihchihualiztli canah on tlaihtlacoalonimeh ahacameh ihuan partículas ipan on tlaxomohlli ahacalizyoh ihuicpa Valle canah México. On SMA quichihchihuaz in machtiliztli, ica onacuahlotl canah in tlamchiztiliztli quiohuihtia on tequitiltiliztli inamic canah on ixiptlameh fotoquímicos pampa nonehnequizon cuahlotl ihuicpa ahacatl ihuan ica yaica nitzmolinaltiz tequimeh yehuan contribuyan ipan cen miyec tzinquixtiliztli canah on tlapehualtihqueh canah in tlaihtlacoalonimeh.

 

n) Ixtlaloliztli ihuicpa impacto canah on tlaihtlacoliztli ihuicpa ahacatl ipan on s zonas boscosas urbanas ihuan yelizyotles ihuicpa Distrito Federal. On SMA realizará cen estudio canah ixtlaloliztli canah on repercusiones canah on tlaihtlacoalonimeh atmosféricos ipan on s especies vegetales yehuan oncahn ipan on s zonas urbanas ihuan rurales canah on Ciudad canah México.

 

o) Centiliztli canah amoxtis canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl. Pampa noueyiliz on difusión canah on tlachihualizti ihuan yecti ihuicpa cuectlaliliztli canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl, on SMA quichicahuaz cen serie canah cuadernos ica on yolehualiztli canah nochihchihuaz materiales canah yehuan ipan cen miyec sensibilidad ixco ahacatl on público infantil ihuan juvenil.

 

Naucannacazyeh 7.17. Tequitl canah ixtlaloliztli atmosférico

 

Chihchihualztli canah tlanauatilameh ihuan tlanahuatilmeh pampa nochicahuaz on tlahtlaniliztli nemilizyanyoh

 

Pampa alcanzar ixmanti canah cuahlotl ihuicpa ahacatl yehuan cumplan ica on tlanahuatilmeh nemiyanyoh, amo quipiya yehuan nochihchihuaz ihuan nochicahuazon legislación yencuic. Como achtoh tlachihualiztli normativa pampa lograrlo amo nonequi qupiyaz on hueliz ica cen Reglamento canah on Calidad ihuicpa Aire ihuan nochicahauz on marco jurídico ica yencuiqueh tlanahuatilmeh nemiyanyoh ihuicpa Distrito Federon(NADF).

 

a) Nochihchihuaz ihuan noquixtiz on Reglamento de Aire. On SMA quichicahuaz ihuan noquixtiz on Reglamento canah on Ley Ambientonihuicpa Distrito Federal canah tlamantli canah prevención ihuan yacanaliztli canah on tlaihtlacoliztli canah on ahacaliztli, yehuan englobe nochimeh on tipos canah tlaihtlacoalonimeh atmosféricos ihuan simplifique on mecanismos canah yacanaliztli ica itechpohui canah on tequihuanqueh.

 

b) Nomacahuaz on tlanahuatihlli loconpampa regular on tequitiltiliztli ihuan tlanehnemiltiliztli canah solventes. Tocahauh ica on datos yan oquitemacaqueh ica on tlatocatecpanaliztlicanah titlaniliztli canah tlachihchihti temictihqueh ihuan on tlaneneuiltihlli canah solventes 2004, itechcopa ipan on titlaniliztli canah tlachihchihti orgánicos volátiles, ca nonequi nitzmolinaltiz cen tlanahuatilmeh yehuan quinnehuilti on tlanehnemiltiliztli canah solventes canah on tlaliliztis yan onoqueh ipan on Distrito Federal. Esta tlanahuatihlli yez nonequi pampa nochihuaz tlinon nonequi ihuicpa tlachihualiztli pampa on tzinquixtiliztli canah COV canah quizcayomeh canah tlacauyan, yan yonihto ipan on tlaxelohlli 4.7.2.

 

c) Tehuanti ica on tlayecanqueh canah cualnemiliztli ipan on formulación canah tlanahuatilmeh nemiyanyoh canah cualnemiliztli pampa tlaihtlacoalonimeh temictihqueh ihuicpa ahacatl. On SMA teyolchicahuaz ixpan on Comisión Federonpampa on Prevención canah Riesgos Nemiyanyoh (COFEPRIS) on itzmolinaliztli canah on tlanahuatihlli canah tlamantli canah cuahlotl ihuicpa ahacatl pampa on tlachihchihti orgánicos volátiles. No ihqui yehuan ipan on punto achtopa, in tlachihualiztli yez tlaxitihqui ihuicpa tlachihualiztli yan yonihtoh ipan on tlaxelohlli 4.7.2.

 

d) Nitzmolinaltiz canah on tlanahuatihlli loconpampa on yacanaliztli canah titlaniliztli ipan on sector industrial. Existen cequimeh giros industriales quen on canah on industria alimenticia, on canah chihchihualiztli canah chantlateuimeh ihuan cequimeh subsectores canah on industria química, pampa on yehuan ca nonequi notlaliz on tlanahuatilmeh correspondiente pampa regular in titlaniliztli ipan on ahacaliztli.

 

e) Nochichihuaz on Tlanahuatihlli pampa on Ixtlaloliztli canah Motocicletas. Tehuanticah ica on autoridades federales pampa notlaliz ome tlanahuatilmeh yehuan permitan on tequitiltiliztli canah cen polotoco canah tlatlatalizti ipan on motocicletas ica on acitilizti canah abatir on titlaniliztli canah on motocicletas yehuan Nehnemin canah. ipan él tehuantih on teixpantianimeh canah on tlachihchihqueh, on SEMARNAT ihuan on SMA.

 

Naucannacazyeh 7.18. Chihchihualiztli canah tlanahutilmeh ihuan tlanahuatilmeh pampa nochicahuaz on tlahtlaniliztli nemilizyanyoh

 

 

Tequitl canah tlahpixtli continua canah quizcayomeh canah tlaihtlacoliztli nemilizyanyoh

 

Notaz yehuan on inspección ihuan on tlahpixtli nemiyanyotl cen tequitl prioritaria yehuan on SMA quipiya ihtic canah in huelitilizti, on Dirección Ejecutiva canah Vigilancia Ambiental (DEVA) notlaliz cen tlachihualiztli integroncon tehuantiliztli chaneh, ica ica canah nocualiztli canah chichihualiztli, yehuan matecahuili ma nochihua ipan on tlahpixtli continua zan quen canah quizcayomeh móviles quen canah quizcayomeh canah tlaihtlacoliztli nemilizyanyoh. in amo chiuaz ica on acitiliztli canah yehuan on DEVA ma onia canah yectilizti canah optimizar in tomin zan quen tlacameh quen tlamanti pampa monocti canah yuhcayotl cuahlli on tlahpixtli ihuan amo ma quizacan tlachihualizti tlaohuitihlli ipan on ixtlalolitli; niman ihqui tihueliceh cen miyec cobertura enfocada ipan on quizcayomeh canah tlaihtlacoliztli nemilizyanyoh.

 

Naucannacazyeh 7.19. Tequitl canah tlahpixtli quitoca canah quizcayomeh canah tlaihtlacoliztli nemilizyanyoh

 

 

Fortalecimiento canah on ohtequititliztli altepetl

 

On SMA, quitemacatiaceh ontlinon nonequi canah nochicahuaz onihua ica on tlamanti metropolitanos, ihuan on cuicaz, pampa ihuan ixtlaloliztli, ipan on Comisión Ambientonmetropolitana, ica on acitiliztli canah nopiyaz on quizalizti canah tequitiltiliztli canah yehuan.

 

Tzinquixtiliztli canah titlaniliztli ihuan, canah quiztli, ipan on cuectlaliliztli canah on cuahlotl ihuicpa ahacatl. On participantes ca on SMA ihuicpa Distrito federonihuan ihuicpa Estado canah México ihuan on SMARNAT.

 

Naucannacazyeh 7.20. Fortalecimiento canah on ohtequititliztli altepetl

 

 

 

8.1 Ixtlaloliztli, yaliztli niman ouihacitilizti

 

On Distrito Federal quixtia mohmoztla oc achi can 12 500 toneladas ihuicpa tlazohlli chicahuac, ihuicpa on cequi 60% hualehticah tlazohlli ihuicpa quizaliztli inorgánico niman 40% pampa orgánicos. On tlapanahihtoc pehualiztli tlaquixtiloni ihuicpa tlazohlli ca on calti ica 47%, niman quemah iaxca poxtecayotl ica 29%, on tlayehcolti ica 15%, niman on sequi 9% hualehticah pampa on intoca cececneca niman controlados.

 

On centiliztli ihuicpa on tlazohlli itechpohui ihuicpa on Delegaciones nochihua ica cen ahauiloyan vehicular ihuicpa oc achi ihuicpa 2 200 huehhueyimeh tepozpolocomeh, yehuan oc achi ihuicpa on tlahco quipiya cen huehuehtiliztli ihuicpa canah 10 niman 20 xiuti. On tlazohlli panoah ipampa itlah ihuicpa on 13 cayomeh ihuicpa titlaniliztli niman zan cen achihtzin tlaxelolti ihuicpa on ceno yameh ca maquixtia ipan on yei yectiloyan ihuicpa tlapehpenaliztli nozo ca titlani pampa on 12 yectiloyan ihuicpa composta ica yan quipiya on Distrito Federal. Itlamiyan, on hueyi cequi ihuicpa on tlazohlli ca tlatlalihlli ipan on tlatemitihlli tlaxiniloyan Bordo Poniente, yan chihualiztli ihuicpa tzactli oncah niciu pampa ica pehuaz.

 

Ica on quizaliztli ihuicpa on Tlanahuatihlli ihuicpa Tlazohlli Chicahuac ipan on 2003, on GDF opeu cen miyec ihuicpa tequimeh tlaohuihtihli pampa naxciz cen tlahtlaniliztli cenquizqui ihuicpa on tlazohlli. On ohtoquilizti, ipan nohuicalo niman acitilizti ica on tequitiltiliztli ca quichihchihuah ipan on Tlachihualiztli ihuicpa Tlahtlaniliztli Cenquizqui ihuicpa on Tlazohlli Chicahuac ica on Distrito Federal 2004-2008 (PGIRS), yan marca on pautas ica on iyectiliz ihuicpa tlachihualizti tendientes pampa achihtzintia on ahmantli.

 

Ipan on zacanochi xiuti, on Distrito Federal ye tlachihtli patlalizti ipan on política nemiyanyoh ipan tehuantiliztli ica on tequitiltiliztli ihuicpa on tlazohlli chicahuac, ihuicpa tal yuhquiyotl yan, ihuicpa cen zan centiliztli, ca yecana ihuicpa cen tlahtlaniliztli cenquizqui. On SMA ye tequititicah ihuan ica on 16 Delegaciones políticas niman on SOS ipan torno ichquichca tlachihualiztli ihuicpa xeloliztli ihuicpa on tlazohlli chicahuac; on tlachihualizti ihuicpa panextli niman tlaititihliztl ica on chanehqueh niman on tlacameh yan tequitqueh; on iyectiliz ihuicpa cen mecayotl ihuicpa tlamchiztilistli ihuicpa tlazohlli chicahuac niman on chihchihualiztli ihuicpa cen tlacentlalilamatl; niman on tequitiltiliztli ihuicpa tequimeh ihuicpa tequitiltiliztli ica huehhueyimeh tlachihchihuanimeh ihuicpa tlazohlli niman ihuicpa tequitiltiliztli hueixticah, tal quen qui quitlalia ipan on PGIRS 2004- 2008. Aman, ca ye ica ipan marcha on tlachihualiztli ihuicpa xeloliztli ihuicpa tlazohlli ipan 24% ihuicpa on rutas ihuicpa centiliztli iaxca Distrito Federal niman capacitado pampa oc achi ihuicpa 12 500 tequitqueh iaxca mecayotl ihuicpa tlapopohua.

 

Ichquichca finales iaxca 2004, on Secretaría quicelia on tequimeh ihuicpa tequitiltiliztli ihuicpa tlazohlli chicahuac niman, ipan particular, on tlahtlaniliztli ihuicpa on huehhueyimeh tlachihchihuanimeh ihuicpa tlazohlli nozo ihuicpa tlazohlli ihuicpa tequitiltiliztli hueixticah, yan ye tlacahuihlli on tlaliliztli exitosa ihuicpa tlamti económicos, generando tianquiztlis niman méchame productivas ihuicpa tlazohlli quen PET18, tlazohlli ihuicpa on chichihualiztli, cartuchos ihuicpa tinta niman tóner, cartón laminado, pilas, aceites lubricantes niman, recientemente, neumáticos ihuicpa tlazohlli.

 

Ipan tehuantiliztli ica on tlazohlli ihuicpa on chichihualiztli, pampa finales iaxca 2004 ca instaló on icce planta ihuicpa ocpatequitiltiliztli ihuicpa in quizaliztli ihuicpa tlazohlli, niman teh ihuicpa pohuaica cen nahuatihli yan quitlalia on xeloa niman especificaciones ihuicpa i tequitiltiliztli ica on acitiliztli ihuicpa yectilia i control, panextiz i tequitiltiliztli niman achihtzintia i cahualoyan tlamiyan. Ca obstante on tlachihualizti tlachihti, ichquichca on tonahlli ca oncah cen evidente achihtzintiliztli ipan on miyecyotl ihuicpa tlazohlli yan ca envían directamente pampa nahhuatihlli tlamiyan; ihuicpa neneuqui yuhquiyot, ca nonequi nochihuaz oc achi cuahlli on tequitiltiliztli ihuicpa on chicahuac, tehuan on cobertura niman cuahlotl iaxca tlayehcohlli ihuicpa centiliztli, on tequitiltiliztli controlado iaxca campa ihuicpa nahhuatihlli, on chicahualiztli institucional, ihcon quen on tequitiltiliztli financiero niman cobro ihuicpa tarifas, ica naxciz cen mecayotl tlamanahuihlli.

 

___________________

18 PET: Politereftalato ihuicpa etileno (material utilizado ica on chihchihualiztli ihuicpa envases ihuicpa bebidas).

 

Ipampa occe cequi, ica on Distrito Federal, on pohuaica cen campa ica on cuahlli nahhuatihlli ihuicpa tlazohlli chicahuac ca ihuicpa cenca quizaliztli ica mantener on operatividad ihuicpa on tlayehcolti públicos ipan on altepetl. Maqui, cuaxochti i nahhuatihlli tlamiyan pampa cen tlatemitihlli tlaxiniloyan ca poloz on imancayotlihuicpa tequitiltiliztli ihuicpa algunos tlazohlli, cenquizticah ihuicpa yehuameh on yan quipiyah cen tlacpac patiotl energético, directo nozo indirecto, quen ca on tlamantli ihuicpa on plásticos nozo on tlamantli orgánica, ihuicpa on cual ca hueli nopiyaz biogás nozo composta. Ipan in sentido, on Distrito Federal quipiya pohuaica cen tlahcotian cenquizqui ihuicpa yectiliztli nozo italiztli yan ma tecahuili on tlaliliztli ihuicpa cecenec tecnologías ica cuectlaliz sustancialmente i tequitiltiliztli. Ica naxciz avanzar ipan in dirección, ca quinequi on cooperación niman tehuantiliztli ihuicpa on chanehqueh, on tlatlaniliztli, on chopahcayotl niman on rendición ihuicpa tlapohuahlli iaxca sector público, ica yectilia on yohlotl ipampa cequi ihuicpa on consumidores niman yolehuaz on inversión iaxca sector privado.

 

8.2 Acitilizti

 

8.2.1 Acitiliztli hueyi

 

Notlaliz cen mecayotl cenquizqui ihuicpa tlazohlli chicahuac urbanos niman ihuicpa tequitiltiliztli hueixticah ipan on Distrito Federal.

 

8.2.2 Acitilizti pipitiqueh

 

• Notlalcahuiz on chichcihualiztli niman yolehuaz on tzinquizaliztli ihuicpa tlazohlli chicahuac urbanos niman ihuicpa tequitiltiliztli hueixticah.

 

• Noyencuiliz on tlanahuatiltlaliliztli vigente ipan tlamantli ihuicpa tlazohlli niman macahuaz yencuiqueh tlamti yan regulen on tequitiltiliztli cenquizqui ihuicpa on ceno yameh.

• Panextiz on tlamatilzyotl, machtiliztli niman tlaititihliztl nemiyanyoh, ihcon quen on tehuantiliztli ihuicpa nochimeh on tlacauyan ihuicpa on icniuyotl ica on tequitiltiliztli cenquizqui ihuicpa on tlazohlli chicahuac.

• Nochihuaz cuahlli on tequitiltiliztli actual ihuicpa on tlazohlli niman yolehuaz on uso niman iyectiliz ihuicpa tecnologías yan favorezcan i itlazohtlaliz, tzinquizaliztli niman cen nahhuatihlli tlamiyan cuahlli.

• Nochicahuaz on chichcihualiztli niman panextli ihuicpa tlamchiztilistli ipan on tequitiltiliztli ihuicpa tlazohlli chicahuac quen tequitiloni ica on toma ihuicpa decisiones.

 

8.3 Ohtoquilizti

 

8.3.1 Imancayot ihuicpa

 

Nochihchihuaz niman yolehuaz on imancayot ihuicpa tianquiztli ica nohueiliz on tequitiltiliztli ihuicpa on materiales reciclados.

 

8.3.2 Tzinquizaliztli niman tequitiltiliztli

 

Yolehuaz on iyectiliz niman on tlaliliztli ihuicpa tecnologías yencuiqueh nozo vigentes ica on tequitiltiliztli niman italiztli ihuicpa on tlazohlli chicahuac, minimizando i chichcihualiztli niman nahhuatihlli tlamiyan ipan on tlatemitihlli tlaxiniloyan.

 

8.3.3 Xeloliztli ipan pehualiztli

 

Nochicahuaz on tlachihualiztli ihuicpa xeloliztli niman centiliztli selectiva ihuicpa tlazohlli ichquichca i origen.

 

8.3.4 Neneucayotl nemiyanyoh

 

Noyencuiliz on tlanahuatiltlaliliztli existente niman macahuaz yencuiqueh tlamti regulatorios ica on achihtzintiliztli ihuicpa on chichcihualiztli ihuicpa tlazohlli chicahuac niman on tzinquizaliztli ipan on nahhuatihlli.

 

8.3.5 Tlahtolizlti niman tlaititihliztl ica on tequitiltiliztli ihuicpa tlazohlli

 

Nochicahuaz on tlachihualiztli ihuicpa machtiliztli, panextli niman tlaititihliztl ica yolehuaz cen tequitiltiliztli imaccopa oncah ihuicpa on tlazohlli, ica on tehuantiliztli ihuicpa nochimeh on tlacauyan ihuicpa on chanehqueh.

 

8.3.6 Cahualiztli calacoyan pampa on tlamchiztilistli

 

Nochicahuaz on mecayotl ihuicpa tlamchiztilistli niman i panextli ipan torno ichquichca tequitiltiliztli ihuicpa on tlazohlli chicahuac urbanos niman ihuicpa tequitiltiliztli hueixticah, yan sirva quen tequitiloni ica on toma ihuicpa decisiones, ihcon quen ica garantizar on cahualiztli calacoyan pampa on tlamchiztilistli ipampa cequi ihuicpa on chanehqueh.

 

8.4 Tlachihualizti

 

8.4.1 Tlachihualizti ihuan pohui ica on ohtoquiliztli ipan imancayot ihuicpa tianquiztli

 

Tequimeh ihuicpa tequitiltiliztli ica tlatqui ihuicpa consumo yan ca convierten ipan tlazohlli chicahuac ihuicpa tequitiltiliztli hueixticah

 

Cequi ihuicpa on tlazohlli generados ipampa on chanehqueh ca encuentran estrechamente relacionados ica on tlatqui ihuicpa consumo yan, cen vez terminada i vida útil, ca convierten ipan tlazohlli. Ica naxciz i tequitiltiliztli inamic niman panextiz on chihchihualiztli ihuicpa nichos ihuicpa tianquiztli, on SMA nochihua on tlahtlaniliztli melahquii ica on tlachihchihqueh, importadores nozo tlanemacaqueh ihuicpa dichos tlatqui, pampa ica ihuicpa tequimeh ihuicpa tequitiltiliztli, quen ipan on tlamantli ihuicpa PET, cartuchos ihuicpa tinta niman tóner, tlazohlli ihuicpa on chichihualiztli niman cartón laminado, canah occequimeh. On tlapehpenaliztli ihuicpa on tlazohlli pampa gestionar depende iaxca impacto nemiyanyoh yan generen niman ihuicpa on miyecyotl ihuicpa tquitqueh tehuameh ipan i tequitiltiliztli, canah occequimeh factores. Ca ipampa ello yan ca busca ampliar in tlachihualiztli pampa tlazohlli quen on ihuicpa on industria eléctrica niman electrónica, pahtli caducos nozo lodos residuales ihuicpa yectiloyan ihuicpa italiztli ihuicpa agua, canah occequimeh. Ca pretende concretar, ipampa qui menos, cinco tequimeh ihuicpa tequitiltiliztli durante on axcan tlayecanaliztli.

 

Ica on iyectiliz ihuicpa on tequimeh ihuicpa tequitiltiliztli ca nonequi nochihchihuaz cen ixtlaloliztli yan considere tlamchiztilistli axan ipan i producción, distribución, tequitiltiliztli, destino niman cenquiztoqueh tquitqueh. Niman teh ca nonequi plantear ohtoquilizti ica i centiliztli, italiztli, tequitiltiliztli niman tianquiztlis ambientales. Ipampa último, in tlachihualizti ca concretan pampa ica ihuicpa convenios ica on tquitqueh tehuameh quen asociaciones, cámaras industriales, empresas dedicadas ichquichca ocpatequitiltiliztli, centros comerciales, etcétera.

 

Naucannacazyeh 8.1. Tlachihualiztli ihuicpa tequimeh ihuicpa tequitiltiliztli ica tlatqui ihuicpa consumoyan ca convierten ipan tlazohlli chicahuac nozo ihuicpa tequitiltiliztli hueixticah

 

 

Medidas compensatorias ica empresas ambientalmente comprometidas yan contribuyan pampa on tzinquizaliztli ihuicpa tlazohlli chicahuac

 

On SMA ye diseñado niman aplicado tlamti económicos yan fomentan on cumplimiento nemiyanyoh oc achi allá ihuicpa qui requerido ipampa on tlanahuatiltlaliliztli. PAMPA ica ihuicpa i tlaliliztli, on empresas yan llevan pampa cabo tequimeh ihuicpa ocpatequitiltiliztli nozo yan ipan i operación reprocesen nozo reduzcan cequi ihuicpa inaxcan tlazohlli generados, quipiyah derecho pampa cen achihtzintiliztli ipan on impuesto ipan nóminas nozo predial. Oceppa, in tlamti ca ca suficientes ica impulsar cen política nemiyanyoh yan cuahtla on tzinquizaliztli ipan on chichcihualiztli ihuicpa tlazohlli, ca ipampa ello yan quipiya ampliarse on tzinco ihuicpa medidas compensatorias nozo incentivas yan incluyan cen hueyi variedad ihuicpa tlamti, ca solamente fiscales, sino ihuicpa tianquiztli.

 

Ica on tlahtlaniliztli institucional ihuicpa on incentivos ca nonequi nocalctiz ichquichca sector industrial ipan procesos ihuicpa auditoría nemiyanyoh niman solicitud ihuicpa incentivos fiscales, ihcon quen chihuaz investigación ipan incentivos ihuicpa tianquiztlis aplicables pampa proyectos ambientales ica i iyectiliz técnico niman financiero. Ipan in sentido, durante on axcan tlayecanaliztli ca buscarán aplicar quen mínimo dos tlamti económicos. On occequimeh secretarías involucradas ipan in tequitl ca on ihuicpa Finanzas niman Iyectiliz Económico.

 

Naucannacazyeh 8.2. Tlachihualiztli ihuicpa medidas compensatorias

 

 

8.4.2 Tlachihualizti ihuan pohui ica on ohtoquiliztli ica on tzinquizaliztli niman tequitiltiliztli

 

Tecnologías ica on tequitiltiliztli ihuicpa tlazohlli

 

pampa) Tequitiltiliztli niman nahhuatihlli ihuicpa lodos ipan on yectiloyan ihuicpa italiztli ihuicpa aguas residuales pertenecientes ichquichca mecayotl ihuicpa aguas ihuicpa on Altepetl ihuicpa México. On italiztli ihuicpa agua residual quixtia cen subproducto ihuicpa on obtención ihuicpa agua tratada yan ca on lodos residuales, on cequi ca consideran ihuicpa tequitiltiliztli hueixticah. PAMPA diferencia iaxca resto ihuicpa on tlazohlli ihuicpa on diferentes tequimeh ihuicpa transformación, on lodo ihuicpa on yectiloyan ihuicpa italiztli ca totalmente aprovechable ipan beneficio ihuicpa on propia naturaleza, siempre niman cuando sea sometido pampa cen chihualiztli ihuicpa estabilización niman deshidratación inamic. Ica ello, ipan on axcan tlayecanaliztli ca instrumentará on italiztli ihuicpa lodos ipan 21 yectiloyan iaxca mecayotl ihuicpa aguas ihuicpa on Altepetl ihuicpa México, niman ca hará oc achi cuahlli ipan on cuatro yectiloyan yan ya cuentan ica dicho mecayotl ihuicpa italiztli. In tequitl estará pampa itechpohui iaxca Mecayotl ihuicpa Atl

 

b) Tequitiltiliztli ihuicpa biogás ipan sitios ihuicpa nahhuatihlli tlamiyan. On tequimeh ihuicpa mitigación ihuicpa on emisiones ihuicpa gases ihuicpa efecto invernadero (GEI) dependen, ihuicpa manera crítica, ihuicpa on recursos yan ca obtengan ipampa on venta ihuicpa on reducciones ihuicpa emisiones, mediante on mecanismo ihuicpa iyectiliz limpio (MDL). Niman teh, on reconocimiento yan otorga on registro ihuicpa tequimeh ante on MDL iaxca Protocolo ihuicpa Kioto permite superar barreras sociales e institucionales yan ihuicpa occe manera serían insuperables. In tequitl consiste ipan on tequitiltiliztli niman captura ihuicpa biogás metano ipan on sitios ihuicpa nahhuatihlli tlamiyan iaxca Distrito Federal, utilizando dicho MDL. Ica ello, ca llevarán pampa inin on machitiliztli ihuicpa factibilidad ihuicpa cecen uno ihuicpa on sitios niman, ipan particular, ipan on tlamantli iaxca Tlatemitihlli Tlaxiniloyan Bordo Poniente, ca instalará cen mecayotl ihuicpa tequitiltiliztli ihuicpa biogás ica chichcihualiztli ihuicpa energía eléctrica. Ica in último, ca pretenden notzinquixtiz canah 1.2 millones ihuicpa toneladas ichquichca xihuitl ihuicpa CO2. On cenquiztoqueh tquitqueh ca on SMA niman SOS.

 

c) Iyectiliz ihuicpa cen Tlahcotian Cenquizqui ihuicpa Ocpatequitiltiliztli niman Energía. Aman, on tlatemitihlli tlaxiniloyan Bordo Poniente, zan campa ihuicpa nahhuatihlli tlamiyan ipan on Distrito Federal, yan quicelia mohmoztla oc achi ihuicpa 12 500 ton ihuicpa tlazohlli, ca encuentra ipan chihualiztli ihuicpa tzactli ipampa conclusión ihuicpa i vida útil. On inminente tzactli iaxca tlatemitihlli tlaxiniloyan conlleva pampa on búsqueda ihuicpa cen yencuic campa ihuicpa nahhuatihlli tlamiyan acorde ica on yencuiqueh políticas ihuicpa tzinquizaliztli, chichcihualiztli niman nahhuatihlli ihuicpa on tlazohlli. Ica ello ca desarrollará cen complejo ihuicpa italiztli, tequitiltiliztli niman nahhuatihlli tlamiyan ihuicpa tlazohlli orgánicos e inorgánicos yan utilice on tecnología oc achi apropiada.

 

On tequitl calactia, canah occequimeh cosas, cen tlahcotian ihuicpa ocpatequitiltiliztli niman itlazohtlaliz, ihcon quen on

obtención ihuicpa energía. On actor tlapanahihtoc ca on SOS ica on paleuiliztli ihuicpa on SMA.

 

Naucannacazyeh 8.3. Tlachihualiztli ihuicpa tzinquizaliztli niman tequitiltiliztli

 

 

8.4.3 Tlachihualizti ihuan pohui ica on ohtoquiliztli ica on xeloliztli ipan pehualiztli

 

Promoción ihuicpa on tehuantiliztli

 

Ichquichca tlamiyan ihuicpa in cayotl, ca chia naxciz cen hueyiliztli ipan on tehuantiliztli ihuicpa on tlachihchihuanimeh ica xeloa sus tlazohlli ichquichca on pehualiztli, ipan hueixticah on domiciliarios, ihcon quen cen mejora ipan on

cuahlotl ihuicpa on xeloliztli.

 

a) Atención domiciliaria. Ca incidirá directamente ipan on tlachihchihuanimeh ipan sus calti. Ca desarrollarán visitas cahlli ipampa cahlli, ica entrega ihuicpa materiales ihuicpa paleuiliztli, ihcon quen tlachihualizti ihuicpa utilización iaxca camión quen tlacauyan ihuicpa promoción niman panextli. Niman teh ihuicpa on SMA, tehuanti on SOS niman on 16 Delegaciones políticas iaxca Distrito Federal.

 

b) Tequitl manqui ihuicpa panextli ipan avances niman tentli ica on tlacameh. Ca desarrollarán on esquemas ihuicpa tlahtolizlti ica nocalctiz mensajes ipan on tehuantiliztli social ica on xeloliztli ihuicpa tlazohlli ipan ohtli masivos, pipitiqueh ohtli niman ica tlahtolizlti interpersonal, ihcon quen ipan festivales, ferias, tlachihualizti tlamatilzyotl quin niman recreativos. On tquitqueh tehuameh ca on SMA, SOS niman on 16 Delegaciones políticas iaxca Distrito Federal.

 

Naucannacazyeh 8.4. Tlachihualiztli ihuicpa promoción ihuicpa on tehuantiliztli

 

Ixtlaloliztli, tlatlataliztli niman tlahpiyaliztli

 

Ica on ohtoquiliztli ihuicpa xeloliztli ipan pehualiztli, ca quitlalia quen eje tlapanahihtoc on neneucayotl niman tlahpiyaliztli nemiyanyoh iaxca cumplimiento ihuicpa on ahuatihlitividad aplicable, mediante on tlachihualizti ihuicpa tlahpiyaliztli ica yan quipiya on Secretaría ipan on tlamantli iaxca tlahlli urbano; ca nochicahuazá, ihcon, on xeloliztli ipan pehualiztli pampa ica ihuicpa on pampa on denuncias ciudadanas ihuan yahu ica on tema.

 

Ipan in rubro, on Secretaría promoverá cen esquema ihuicpa yan ma tecahuili involucrar pampa on ihuicpa on ipan on xeloliztli ipan pehualiztli.

 

a) Cauiliztli Nemiyanyoh Única ica on Distrito Federal. Yan ipan i anexo C calactia

 

on mamahlli ihuicpa on ica ititia on quizaliztli ihuicpa tlazohlli chicahuac niman itonal, ca nochicahuazá on ixtlaloliztli niman toquiliztli pampa dicha tlamchiztilistli, ihcon quen on ihuicpa tlamchiztilistli ihuicpa vistas ihuicpa tlahpiyaliztli selectiva ica on casos oc achi importantes. Ipan in sentido, ca quichia, ipampa qui, ica 1 600 tequimeh ihuicpa tequitiltiliztli ica on 2012.

 

b) On 300 industrias oc achi titlani. On Secretaría cen tlahpiyaliztli nemiyanyoh ica on 300 oc achi tlatitlanih iaxca Distrito Federal; on criterios tzinco ica on tlapehpenaliztli ihuicpa on industrias yan participarán ipan in tlachihualiztli yeceh on ihuicpa chichcihualiztli ihuicpa tlazohlli ihcon quen on quizaliztli. Ichquichca on tonahlli, 160 ihuicpa ica intquiu, ipampa qui yan on meta ica on 2012 yeceh garantizar yan in pohuahllica ichquichca 100 ipampa.

 

c) On 500 tlaliliztli tlanemacayotl niman ihuicpa tlayehcolti oc achi tlatitlanih. Ica on tlamantli ihuicpa on ichquichca poxtecayotl niman on ihuicpa tlayehcolti, on tlahpiyaliztli nemiyanyoh ihuicpa titlantli ca ihuicpa cenquizti ipan on tlazohlli chicahuac; qui pampa yan on hueyi cequi ihuicpa on ea ipan on rubro. PAMPA ica iaxca tlachihualiztli ihuicpa tlahpiyaliztli ihuicpa on 500 tlanemacaloyanimeh niman ihuicpa tlayehcolti oc achi tlatitlanih, ca nochicahuaz on xeloliztli ipan pehualiztli, ihcon quen on ocpatequitiltiliztli. Ipan on aman, zan yocazxiti 220 canyotl, ipampa qui yan ca on iaxca 100% ica on 2012.

 

Naucannacazyeh 8.5. Tlachihualiztli ihuicpa ixtlaloliztli, tlatlataliztli niman tlahpiyaliztli

 

 

8.4.4 Tlachihualizti ihuan pohui ica on ohtoquiliztli ica on neneucayotl nemiyanyoh

 

Iyectiliz ihuicpa yencuiqueh tlamti regulatorios

 

Ichquichca tlamiyan ihuicpa on tlayecanaliztli vigente, in tlachihualiztli pretende pohuaica elementos ihuicpa neneucayotl yan permitan naxciz cen tlahtlaniliztli cenquizqui ihuicpa on tlazohlli chicahuac urbanos niman ihuicpa tequitiltiliztli hueixticah, niman teh ihuicpa nochicahuaz nozo respaldar on tlanahuatiltlaliliztli existente.

 

a) Tlanahuatihli ihuicpa on Tlanahuatihlli ihuicpa Tlazohlli Chicahuac iaxca Distrito Federal. Ica on ihuicpa on cuahlli tlaliliztli ihuicpa on Tlanahuatihlli niman pampa on iaxca Tlachihualiztli ihuicpa Tlahtlaniliztli. Cenquizqui ihuicpa on Tlazohlli Chicahuac, ca on iaxca Tlanahuatihli ihuicpa on Tlanahuatihlli ihuicpa Tlazohlli Chicahuac iaxca Distrito Federal. On tquitqueh tehuameh ca on SMA, SOS, niman on 16 Delegaciones políticas niman Asamblea Legislativa iaxca Distrito Federal.

 

b) Formulación ihuicpa cen yencuic marco jurídico ipan tlamantli ihuicpa tlahtlaniliztli cenquizqui ihuicpa tlazohlli chicahuac.

 

Niman teh ihuicpa on quizaliztli iaxca Tlanahuatihli ihuicpa on Tlanahuatihlli ihuicpa Tlazohlli Chicahuac iaxca DistritoFederal, ca importante on formulación ihuicpa occequimeh tlamti yan on ipan tlamantli ihuicpa tlazohlli. Aman ca quipiya ica on nahuatihli ihuicpa tlazohlli ihuicpa on chichihualiztli, tlaquixtihlli ipan on 2004. Mazqui eh, ca yencuiqueh tlamti jurídicos yan impulsen on ihuicpa on ihuicpa occequimeh tlazohlli chicahuac.

 

Ipan in, ca cen política iaxca yan on tlazohlli halehtoqueh ihuicpa envases niman embalajes quipiyah ipan on nemilizyan, enfocada pampa itititz cen tlamatilzyotl yan promueva i, on sustitución ipampa materiales ica cen on nemilizyan, niman on ocpatequitiltiliztli ihuicpa on ya existentes ipan on tianquiztli. On tquitqueh tehuameh ca SMA, SOS, niman on 16 Delegaciones políticas niman Asamblea Legislativa iaxca Distrito Federal.

 

Naucannacazyeh 8.6. Tlachihualiztli ihuicpa iyectiliz ihuicpa yencuiqueh tlamti regulatorios

 

 

Ixtlaloliztli niman yencuiliz ihuicpa on reglamentación existente

 

On acitiliztli tlamiyan ca pohuaica cen nahuatihlitividad actualizada ipan tlamantli ihuicpa tlazohlli pampa medida yan ca quipiyah, acitiliztli niman acitilizti acitoqueh ipan occequimeh tlachihualizti relacionados ica on tlahtlaniliztli cenquizqui ihuicpa tlazohlli chicahuac.

 

a) Yencuiliz iaxca Tlachihualiztli ihuicpa Tlahtlaniliztli Cenquizqui ihuicpa on Tlazohlli Chicahuac ica on Distrito Federal (2009-2013). On Tlachihualiztli ihuicpa Tlahtlaniliztli Cenquizqui ihuicpa on Tlazohlli Chicahuac ica on Distrito Federal 2004-2008”, tlaquixtihlli ipan octubre iaxca 2004, ca cen tlamantli pehpechtli ipan on Tlanahuatihlli ihuicpa

 

Tlazohlli Chicahuac yan quitema ca on ipan nohuicalo, tlachihualizti niman acitilizti ica on tlahtlaniliztli cenquizqui ihuicpa tlazohlli, niman yan ye tlayecohltihli ihuicpa tzinco ipan on zacanochi yei xiuti ica on tequitl tlachihuahlli ipan cecenec entidades ihuicpa tepachoh.

 

Ihcon, in tlachihualiztli quitlalia yan quipiya ca tlayencuihli ipan i totalidad cecen cinco xiuti, ipampa qui yan ca nonequi chihuaz cen ixtlaloliztli ihuicpa on quizti nopix ichquichca on tonahlli ica hueltiliztli notlaliz yencuiqueh ohtoquilizti ipan on yencuic tlachihualiztli. On tquitqueh tehuameh ca on SMA, SOS niman on 16 Delegaciones políticas iaxca Distrito Federal.

 

b) Xtlaloliztli niman patlaliztli pampa on Tlanahuatihlli ihuicpa Tlazohlli Chicahuac iaxca Distrito Federal. In Tlanahuatihlli, tlaquixtihlli ipan abril iaxca 2003, ye zan cen tlayencuihli pampa qui largo ihuicpa in xiuti; sin embargo, ipan vista ihuicpa on próxima yencuiliz niman quizaliztli ihuicpa occequimeh tlamti nahuatihlitivos ipan tlamantli ihuicpa tlazohlli, ca importante chihuaz cen xtlaloliztli hueyi ihuicpa on Tlanahuatihlli niman chihua on yan nonequi ica yan nochimeh in tlamti ca. On tquitqueh tehuameh ca on SMA, SOS niman on 16 Delegaciones políticas niman on Asamblea Legislativa iaxca Distrito Federal.

 

Naucannacazyeh 8.7. Tlachihualiztli ihuicpa ixtlaloliztli niman yencuiliz ihuicpa on nahuatilemeh

 

 

8.4.5 Tlachihualizti ihuan pohui ica on ohtoquiliztli ihuicpa tlahtolizlti niman tlaititihliztl ica on tequitiltiliztli ihuicpa tlazohlli

 

Machtiliztli nemiyanyoh

 

Ichquichca tlamiyan ihuicpa in cayotl, nochia hueliz cen sensibilización canah on chanehqueh estudiantil ipan on ahmantli nemiyanyoh ihuanpo ica on tequitiltiliztli actual ihuicpa on tlazohlli niman yolehuaz i tehuantiliztli ipan on tequitiltiliztli imamal ihuicpa on ceno yameh.

 

a) Italiztli pampa caltlamachtilmeh. On caltlamachtilmeh ca tlacauyanti zanoyeh nonequih ica tequimeh ihuicpa machtiliztli nemiyanyoh ihuan yahu ica on tequitiltiliztli inamic ihuicpa on tlazohlli chicahuac, ya yan garantizan on, ipan on calpanti. Ipan coordinación ica on Dirección ihuicpa Tlayehcolti Educativos niman on Delegaciones políticas, on SMA atiende in tequitl, ica on ca nochia naciz cen aciliz ihuicpa 73 600 tlacameh.

 

Naucannacazyeh 8.8. Tlachihualiztli ihuicpa machtiliztli nemiyanyoh

 

 

Tlahtolizlti tlamchtihlloh

 

Ichquichca tlamiyan iaxca cayotl ca logrará nohueiliz on tehuantiliztli activa ihuicpa on habitantes ihuicpa on Altepetl ihuicpa México, ica on acitiliztli ihuicpa achihtzintia on chichcihualiztli ihuicpa tlazohlli chicahuac, impulsar i xeloliztli, ocpatequitiltiliztli, itequititltiliz niman tequitiltiliztli imaccopa.

 

a) Mecayotl ihuicpa tlahtolizlti manqui ipan tequitiltiliztli imaccopa ihuicpa tlazohlli chicahuac. On tequitl ihuicpa tlahtolizlti ca cen tlachihchihtli yan ca dquitzmolinaltiz ihuicpa moztlatica niman pampa on ihuicpa on tlachihualizti ihuicpa machtiliztli niman tlaititihliztl.

 

Ca quihtoa ipan neneucayotl ica on tequitl ipan tequitiltiliztli imaccopa oncah ihuicpa tlazohlli chicahuac, neneucayotl ipampa on área ihuicpa Tlahtolizlti Social yazca GDF. On actoh punto pampa itzmolinaltia ca on chihualiztli ihuicpa on machitiliztli ihuicpa yan permitan ixmatiz cómo on chanehqueh concibe on ahmantli ihuicpa on tlazohlli chicahuac niman on situación ipan torno pampa on Tlanahuatihlli. On tlamchiztilistli tlapiyahlli pampa xoloz iaxca estudio proporcionará on tzinco ica on rediseño ihuicpa on tequitl, on cual quipiya notaz yei puntos: cen mecayotl ihuicpa tlahtolizlti masiva ipan on actitudes yan ca chia on chanehqueh lleve pampa (tlahtlaniliztli ipampa cequi iaxca tepehuah ica on centiliztli ) cen mecayotl ihuicpa tlahtolizlti focalizada ica tlamchiztilistli cenuizqui ipan on tlayehcohlli ihuicpa centiliztli, niman cen mecayotl yan propicie on tehuantiliztli manqui ihuicpa on ohtli masivos niman líderes ihuicpa opinión. On rediseño ihuicpa on tequitl calactia ohtli tlahcuilohloh niman electrónicos. On última cequi iaxca tequitl ca on diseño ihuicpa cen mecayotl ihuicpa ixtlaloliztli yan machiztiliztli ipan on acitiliztli ce xiuti iaxca ceno yehua.

 

Naucannacazyeh 8.9. Tlachihualiztli ihuicpa tlahtolizlti tlamchtihlloh

 

 

Tlaititihliztl

 

Ichquichca tlamiyan iaxca cayotl ca podrá pohuaica on tehuantiliztli imaccopa oncah niman ihuicpa tequitqueh ihuicpa cecenec, ihcon quen ihuicpa grupos ihuicpa multiplicadores yan tecahuiliz temacaz pampa onpehualizti yan ca iaxca tlachihualiztli ihuicpa tlazohlli.

 

a) Tlaititihliztl manqui iaxca tlacameh yan yan colabora ipan on tlachihualizti ihuicpa tlapopohua iaxca GDF. Ahueh mazqui on tlaititihliztl ca ca on tlatemachihli ica naxciz on involucramiento iaxca tlacameh yan ihuicpa tlapopohua, ca nonequi dirigir tlachihualizti ihuicpa tlaititihliztl ica cen tequitiltiliztli inamic ihuicpa on tlazohlli chicahuac. Ipan in ipan on axcan tlayecanaliztli ca impartirán 30 tlamanto ihuicpa tlaititihliztl, ica on cequi ca quinequi on tehuantiliztli ihuicpa on SMA, SOS niman on 16 Delegaciones políticas iaxca Distrito Federal.

 

b) Tlaititihliztl ica altepetequitqueh. Naxciz cen cualti ipan on tequitiltiliztli ihuicpa on tlazohlli chicahuac tlahtlaniliztli on toma ihuicpa ihtolizti yan impliquen on acihcamatiliztli iaxca ahmantli niman on aciliztli ihuicpa itequiu; ipampa qui yan ca notemacaz 30 cursos ihuicpa tlaititihliztl. In chihualiztli ipampa on SMA niman SOS niman tlayecantoz pampa on altepetequitqueh iaxca GDF niman on 16 Delegaciones políticas iaxca Distrito Federal.

 

c) Tlaititihliztl pampa temachtihqueh niman teitianimeh ihuicpa on tonemilizyan. Oncah tlacameh yan cenquizticah pampa on tlaititihliztl niman machtiliztli ipan on tequitiltiliztli cenquizqui ihuicpa tlazohlli chicahuac. In tlacameh yan quita mohmoztatica ichquichca público ipan hueyi niman funciona quen multiplicador, ihuicpa ompa on nequiliztli ihuicpa quincuepaceh ipan tehuameh iaxca tequitiltiliztli imaccopa oncah ihuicpa on tlazohlli. Ipan in sentido, ca quinequi quitemachtiz yexpa ihuicpa tlaititihliztl canah on 2007 niman on 2012.

 

Ca tlamamhlli melahquii ihuicpa on SMA niman SOS.

 

d) Tlaititihliztl pampa tlacameh yan ihuicpa empresas, centilizti, civiles niman temachtiloyanimeh. Onoqueh camp yan tecahuiliah ma nocuectalai on tlamachtihli yan ca, ipampa qui yan ca quinequi quiteitaz pampa yameh on cali yan hueliz quichicahuaceh on tlachihualizti ihuicpa tepachoh ica 30 ihuicpa ihuicpa tlaititihliztl ipan on occequi chicuacen xihuitl xiuti. Ipan in tlachihualiztli tenhuanticeh cenquizticah on SMA niman SOS.

 

Naucannacazyeh 8.10. Tlachihualiztli ihuicpa tlaititihliztl

 

 

8.4.6 Tlachihualizti ihuan pohui ica on ohtoquiliztli ica on cahualiztli calacoyan pampa on tlamchiztilistli

 

Ohtli tlahcuilolti

 

On acitiliztli pampa corto niman mediano plazos ca on quizaliztli ihuicpa ohtli ihuicpa tlamchiztilistli impresos yan tehuameh ihuicpa tlahtlaniliztli cenquizqui ihuicpa tlazohlli chicahuac, ica on acitiliztli ihuicpa yan, ichquichca tlamiyan ihuicpa on tlayecanaliztli, ca ica on ihuicpa amoxti iaxca tlacentlalilamatl tlaquixtihlli xihuitl ica xihuitl, quen qui machiotia on Tlanahuatihlli ihuicpa Tlazohlli Chicahuac iaxca Distrito Federal.

 

a) Chihchihualiztli niman quizaliztli iaxca tlacentlalilamatl ihuicpa tlazohlli chicahuac iaxca Distrito Federal. Cen ihuicpa on tequitl ica on SMA tlatlaihlli ipan on Tlanahuatihlli ihuicpa Tlazohlli Chicahuac ca nochihchihuaz niman noyencuiliz, ipampa qui menos bianualmente, cen tlacentlalilamatl ihuicpa tlazohlli chicahuac, cuya tlamchiztilistli hualehticah ihuicpa on quipya ipan on Mecayotl ihuicpa Tlamchiztilistli ihuicpa Tlazohlli Chicahuac (SIRS). Ca quita ihuicpa cen amatl ihuicpa tlamachiztilistli pública yan quicentilia tlamachiliztli ica on tlahtlaniliztli cenquizqui ihuicpa on tlazohlli chicahuac yan aman ipan in tonahlli ca nochihua ipan on Distrito Federal. On tquitqueh tehuameh ca on SMA, SOS niman on 16 Delegaciones políticas iaxca Distrito Federal.

 

Naucannacazyeh 8.11. Tlachihualiztli ihuicpa ohtli tlahcuilohlli

 

 

Ohtli electrónicos

 

On acitiliztli hueyi ichquichca tlamiyan ihuicpa on tlayecanaliztli ca nochicahuaz on SIRS ica yan sirva quen tequitiloni ipan on toma ihuicpa decisiones, ihcon quen cen calacoyan electrónico yan proporcione tlamchiztilistli útil ichquichca público ipan hueyi.

 

a) Yencuiliz niman renovación ihuicpa on tequitilonis informáticas ihuan yahu ica tlazohlli chicahuac.On axcan SIRS ca cen tequitiloni tlamatiliztli única ipan i quizaliztli yan tecahuilia on tequitiltiliztli, tlahtlaniliztli niman tlahpiyaliztli ihuicpa tlamachiztilistli. In mecayotl quinequi ca tlayencuihli niman tlatlacualtihli ipampa on cececan tlahpixcayan tlamchiztilistli útil ica mecayotl. Ihuicpa on ceno yehua, on página web ihuicpa tlazohlli chicahuac ihuicpa on SMA ca cen tlamantli ihuicpa hueliz titlahtlaniz, yan cenquiztoqueh tlamanti quinequi ihuicpa zachica noyencuiliz. On tquitqueh tehuameh ca on SMA, SOS niman on 16 Delegaciones iaxca Distrito Federal.

 

Naucannacazyeh 8.12. Tlachihualiztli ihuicpa ohtli electrónicos

 

9- MOIXPATLA IN TLATOTONOLIZTLI HUAN NOCHI ITLAMAN TLEYOTL

 

 

9.1 Tlein tiquixmatizque huan tlein ticchihuazque

 

9.1.1 Ihcuac moixpatla itlatotoniliz in totlalticpac huan cualli mozcaltiz totomin ipaltzinco nochi tlein techmaca totlaltzin quenameh atl, cuautla huan techiahuatl. Ipan siglo XX miac tlalmeh huan altepemeh oquichiuhque huan oquichayauhque ce neizcaltiliztli axcualli tlein oquicocolti totlalticpac. Ipan xihuitl 1988 in nechicolli tlein itoca Organización meteorológica Mundial huan in Programa de las Naciones Unidas para el Medio Ambiente oquichiuhque ce Grupo Intergubernamental de Expertos sobre el Cambio Climático(ica inglés19 momachiotia IPCC) ipan inon nechicolmeh miaqueh tlamatinimeh tlein hualehuah nepapan tlalmeh tlatlachixtoque nochi tlaixmatiliztli ipampa ineixpatlaliz totlalticpac.

 

Ipan in amatl tlein itoca Primer informe de evaluación del IPCC, oquixtihque ipan 199020, oquihtohque onca yectlamatiliztli tlein teixnextilia melahuac moixpatlatoc itlatotoniliz totlalticpac, ipampa motequipachohque cehce tlahtocayotl iaxca cehce tlalli tlein

 

______________________________________

19 20 IPCC: Intergovernnmental Panel on Climate Change

20 21 Nochi IPCC itlamatiliz hueliz ticahcizque ipan http://www.ipcc.ch/

 

monechicoah ipan Organizaciones de las Naciones Unidas (ONU) yehica oquichiuhque ce oloch itoca Comité Intergumernamental de Negociación, huan ipan xihuitl 1992 oquitzintihque in Convención Marco de las Naciones Unidas para el Cambio Climático (CMNUCC) huan cualli quicelizque cehce tlalnantzin ipan Cumbre para la Tierra tlein omochiuh ompa Río de Janeiro ipan metztli junio, xihuitl 1992.

 

In CMNCC oquiyecchiuh in Protocolo de Kioto (PK) ipan diciembre ipan xihuitl 1997, zan ihcuacon polihui mah quiihtocan cox cualli. In PK opeuh ipan tonalli16, metztli febrero, xihuitl 2005.

 

Itlatotoniliz totlalticpac huan nochi tlein quicahuili mah onca cehce tlaman yoliztli mochihua ipampa ahcopa in tlalticpac onca ce tlaman mixtli huan ayahuitl mantoc itlanipa ce mixtilmahtli itoca atmósfera, in mantoc tlanipa itoca tropósfera. Nochi tlaman mixtli huan ayahuitl tlein quichihuah in mixtilmahtli tropósfera huan occe tlein itoca estratosfera melahuac itech monequi ihcon ahmo huel tlatotonia nican huan ihcon cualli nemohua nican tlalticpac. Cehce mixtilmahtli quipia apoctli huan occe tlaman mixtli huan ayahuitl, yehhuan intoca nitrógeno(N2), oxígeno(O2), bióxido de carbono(CO2), metano(CH4) huan oxido nitroso(N2O). Yehhuan yeyiin (CO2, CH4, N2O) noihqui mocuitiah gases de efecto invernadero (GEI), noihqui onca clorofluorocarburos (CFC) macihui inin in tlacayotl quiquixtia.

 

Nochi in itlatotoniliz tlein tonatiuh techmaca, zan 70% hueli pano nican tlalticpac yehica tlatotonia, occe 30% ahmo hueli

calaqui nican tlalticpac, zan mocuepa quiahuac totlalticpac ihcuac tlatotonia, itlatotoniliz totlalticpac canicahcuin moxehxeloa, niman in tropósfera quimaltia inon tlatotoniliztli, ihcuac inon mochihua moihtoa efecto invernadero yeh melahuac totech monequi nican tlalticpac.

 

In tlamatinimeh quihtoah tlaa ahmo onyezquia inon mixtilmahtli hueliz tlaceceyaz quein -18oC. Ihcuac mopatla iquimica in tropósfera ipampa onca miac GEI tlein tehhuan titlacah tihquixtiah, ihcuacon oc cenca tlatotonia nican tlalticpac, huan moixpatla in xopantla in cecuizpa.

 

In amatl tlein itoca Cuarto Informe de Evaluación del IPCC tlein oquiz ipan xihuitl 2007 quihtoa tlaa ihcon

 

ticcentocahtihcocoltiah totlalticpac, tlaa quicentoca momiaquilia in GEI, oc cenca tlatotoniz, in teoatl oc tlehco iixco, oc moixpatlaz xopantla huan cecuizpa huan hueliz tlahyohuizque miacqueh tlacameh ipan nepapan tlalmeh, hueliz ayocmo momacaz tlayolli huan occe tlaman tlacualli, hueliz neciz yancuic cocoliztli, hueliz in atl quipoloz miac altepetl ompa atempa, hueliz ahmo quiahuiz, hueliz tlamiz cuautla huan oc patlahuaz in teotlalli, huan occe tlamantli hueliz mochihuaz.

 

9.1.2 Tlein titlahtlachiah ipan Mexihco Hueyaltepetl

 

Mexihco quiquixtia 1.5% inon axcualmixtli huan poctli tlein mocuitia GEI, totlalnan quipia ic mahtlaconome lugar tlein nochi totlalticpac21. Nican Mexihco in ZMUM quiquixtia 9% inon axcualmixtli, ipampa in xihuitl 2006 oquiz 58.9 millones ica toneladas in axcualmixtli huan poctli tlein itoca bióxido de carbono22.

 

Ihcuac titlahtlachiah quezqui GEI Tihquixtiah ipan Mexihco D.F, ihquin moxehxeloa: nochi tlaman tepoztehuiconi (43%), in callachihualoyan (22%), in chantli (13%), huan cehce tlaman cuitlatl (11%) nochi ininqueh quicenquixtiah 89% in axcualmixtli huan poctli23.

 

9.1.3 In Mexihco D.F quezqui techiahuatl quitlatia huan quezqui GEI quiquixtia

 

Ipampa itequiyo in tlacameh, quezqui techiahuatl motlatia huan in GEI tlein quihquiza zan ce necuelmololli yehica motzacuiliz tlaa titlacameh ticcentocah timomiaquiliah huan timoizcaltiah ica toaltepeuh, ica totomin huan ica toyancuictlamatiliz. Tlaa ihquin ticccentocah timomiacquiliah huan tictlatiah in techiahuatl huan tihquixtiah in axcualmixtli huan in poctli tlein quichihua in GEI, inin quiihtoznequi ipan xihuitl 2012 hueliz ahciz 25% oc achi miac, huan tlein omochiuh ipan xihuitl 200024 ahmo ihcon, ipampa in achto zan 342PJ25 huan zatepan hueliz ahciz 429PJ.

 

_____________________________________

21 SEMARNAT –INE, Inventario Nacional de Emisiones de Gases de Efecto Invernadero 1990-2002, octubre, 2006.

22 GDF/SMA, Estrategia Local de Acción Climática de la Ciudad de México, 2006.

23 Ïdem

24 GDF/ SMA, Estrategia Local de Acción Climática de la Ciudad de México, 2006

25 PJ: Peta Joule, unidad de energía.

 

Yeyi tlaman techiahuatl quiihtoznequi 90% tlein techiahuatl nozo chicahualiztli totech monequi, yehhuan intoca: gasolina (62%), GLP (17%) huan diesel (11%). In tepoztehuiconimeh nozo tepozhuilanah oc achi miac techiahuatl quicuih huan quitlatiah, zatepan quitoca callanchihualoyan huan noihqui cehce chantli. Yehhuan yeyin quicuih huan quitlatiah 92% in nochi techiahuatl huan occe tlaman energia ipan Mexihco D.F.

 

9.1.4 Quein moixpatla in cahuitl ipan Mexihco D.F.

 

Ihcuac Titlahtlachiah tlein pano iniqueh yancuiqueh xiuhmeh, technextiliah melahuac tetlahyohuiah huan moixpatla nican Anahuac ipampa oc cenca tlatotonia, oc cenca tlaquiahui niozo zan tlahuaqui. In Mexihco Hueyaltepetl ipampa yeh ce huehhueyi itech minequi mah timotzontemolican huan mah titlanemiliah quein ticchihuazque ic tihcualtizque huan ihcon cualli tiquiixnamiquizque in necuelmololli itoca cambio climatico, yehica in altepehuah ahmo tlahyohuizque tlaa mochihuaz cequin axcualli ipan tohueyaltepeuh ipampa moixpatla in cahuitl.

 

Occequin altepemeh huan tlalmeh noihqui hueliz tlahyohuizque ihcuac moixpatla in cahuitl ipampa momiaquiliah, tlantoc nochi tlein techmaca totlalnan huan oc momiaquiliah in icnotlacameh. Nochi tlachihualiztli tlein quipalehuia mah mani in tepetla huan nochi tlein techmaca ihcon ahmo tihcocoltizque totlaltzin huan nochtin icnotlacameh cualli nemizque, nochi inon tlachihualiztli hueliz techpalehuaiz ic tihcualtizque toaltepeuh huan ahmo titlahyohuizque ihcuac techahciz inecuelmolol in neixpatlaliztli itoca cambio climatico.

 

Tlaa ticnehnehuilizque ica inon neixpatlaliztli ihcuac titlanemilizque quein mozcaltiz toaltepeuh hueliz ticahcizque ce cualli neizcaltiliztli ihcon cualli tiquiixnamiquizque zan tlein necuelmololli.

 

9.1.5 In tlein ticahcizque

 

Ipampa toaltepeuh quiquixtia in axcualmixtli itoca gases de efecto invernadero, noihqui ipampa yeh ce hueyi altepetl nel motelnequi ipampa miac tlacameh tequitini ica tonelhuayo, ica tlahtocayotl nozo zan quihualahcih tomin, yehica itech monequi ticnehnehuilizque ihcuac ti titlanemiliah quein ticchihuazque ic tictzacuiltizque inecuelmolol in totlalticpac.

 

In tlein quichihua Mexihco D.F. ic quiixnamiquiz inecuelmolo in tlalticpactlatotoniliz, ipan xihuitl 206 omochiuh in Estrategia Local de Acción Climática, yehhuatl cualli quipalehuia ihcuac titlanemiliah quein ticchihuazque ic tictzacuiltizque inecuelmolol in itlatotoniliz totlalticpac. Inon ticchihuah ipampa itech monequi mah ayocmo quiquixtican oc achi GEI ipan nochi tlalticpac yehica ihcon quichihua cehce tlalli huan cehce pilaltepetzitzin noihqui quiyeccelizque nochi cuallotl quein quihtoa PK huan occequin tlachihualizmeh tlein quichiuhtoque ipan nochi tlalticpac, quenameh pohui in CMNUCC.

 

In Mexihco D.F. ica SMA tlein iaxca cualli otlanemili huan ye opeuh itlachihualiz ic ahmo quiquixtiz oc huan quitzacuili in GEI. Inon tlachihualiztli noihqui quichihuaz mah quinamiquican huan mah cualli quicuican nochi tlein techmaca totlalnantzin, tlein itoca recursos naturales; mah yectequiuhtican nochi tlaman equipo, mah quipatlacan techiahuatl ica occe oc achi cualli huan mah quinehnehuilican catlein occe tlaman techiahuatl hueliz quitequiuhtizque; mah quicuican occe yancuic tlamatiliztli huan mah quitemocan occe tlein hueliz quicuizque quein techiahuatl, quichihuazque tlein itech monequi ic quiahcizque carbono huan occequin tlachihualiztli itech monequi ihuicpa aquimeh achi quiquixtiah inn axcualmixtli quein quihtoa in altepetl iahmox ica GEI.

 

Itech monequi mah ticmatican nican Mexihco D.F. miaqueh altepehuah ahmo tomineh, ahmo noquiahcih tepahtiliztli, ahmo quipiah atl, ahmo momachtiah, ahmo quipiah inchan nion intequiuh hua miac intech polihui. Yehica in tohueyaltepeuh itomin tlein ahmo miac, motequitiuhtia ic quicualtizque nochi nee necuelmololmeh tlein quicocoltiah toaltepeuh, yeh ica in tlamantli nel motelnequi quein ticcehuizque in axcualmixtli ahmo impan tlahtlachiah huan occe tlaman nel motelnequi ahmo ihcon. Ic ticcehuizque in GEI zan hueliz mochihuaz ica tomin tlein quiceliah ihcuac quinemacah itechiauh ica MDL.

 

Nochi tlachihualiztli tlein ixquichca axcan omochiuh quein Corredor de Transporte Metrobús – Insrgentes, tlein opeuh ipan metztli julio, ipan xihuitl 2005, occe itoca Norma para el Aprovechamiento de la Energía Solar, tlein oquiz ipan metztli abril, ipan xihuitl 2006, huan Lineamientos de Compras Verdes para el GDF, tlein oquiz iamauh ipan metztli mayo, ipan xihuitl 2007, yehhuan technextiliah ica miac chicahualiztli hueliz titequitizque ic ticahcizque tlein ticnequih, zayoh ica hueliz moteltiliz tlaa ahmo oncaz miac tomin tlein itech mnequi ic ticcentocazque ticchihuazque nochi inon, inon tomin zan hueliz quizaz tlaa quinemacazque in reducción de emisiones. Noihqui totech monequi mah ticahcican in registro iixpan MDL – PK, yehhua techcahuiliz ticchihuazque nochi tlein ixquichca axcan ahmo hueli ticchihuah.

 

Tlein nel motelnequi nican Mexihco D.F. mah ticchihuilican toaltepeuh yeh oc achi cualli ticentequitizque ic mocehuiz in GEI huan occequin altepemeh ahmo ihcon, noihqui quimaltiz carbono huan mah quimatini tlein quichihuaz iixpan in neixpatlatiliztli, yehica titlanemiliah huan ticnehnehuiliah ticchihuazque ce Plan de Acción Climática, ihcon hueliz titlahtlachiazque ica: techiahuatl nozo occe tlaman energía, ica atl, tepoztehuiconi, miac tlaman cuitlayotl, noihqui tlachihualiztli ica tlanohnotzaliztli, tlamachtiliztli huan nochi tlein itech monequi ic tiquiixnamiquizque in itlaixpatlaliz totlaltzin.Yehica itech monequi mah zan yuhquin titequitican.

 

9.2 Tlein ticchihuazque

 

9.2.1 Tlein tinochtin ticchihuazque

 

Ticcehuizque in GEI ipan Mexihco D.F ic tictzacuilizque itlatotoniliz totlalticpac huan ihcon ahmo quicentoca tlatotonia, noihqui ticchihuazque nochi tlein itech monequi ihcon timoihmatizque ihcuac moixpatla in xopantla in cecuizpa ipan Mexihco D.F.

 

9.2.2 Cehce tlachihualiztli

 

• Ticchayahuazque in tlanahuatilli tlein quihtoa quein ticcehuizque huan quein ticmaltizque in GEI.

• Oc achi chicahuac ticyectlalizque in tlanahuatilli ic tihcualtizque tonemiliz ihcuac moixpatla in xopantla in cecuizpa.

• Ticchihuazque nochi tlein itech monequi ic oc achi cualli titlanemilizque hua ticchihuazque cehce ic tihcualtizque Mexihco D.F.

• Tiquixpehpenazque tlein tlachihualiztli hueliz techpalehuiz ticahcizque tomin ic ticcehuizque in GEI huan mah techcahuili ticchihuazque tlein itech monequi.

• Ticchayahuazque in yancuic tecnologia nozo tlamatiliztli tlein techpalehuiz tiquixnamiquizque inecuelmolol totlalnantzin.

• Tlayacapan tictlalizque in Mexihco D.F. huan itlahtocayo ipampa yehhuan chicahualiztica tequitizque nican totlalnatzin huan iixpan nochi totlalticpac ic motzinintiz GEI ipahmopa ihcon omotencauh Mexihco totlalnantzin iixpan CMNUCC.

• Titemachtizque huan titeixnextilizque quein hueliz ticpalehuiz totlalticpac, tipehuazque ipan toaltepeuh huan ticcentocazque ipan nochi Mexihco totlalnatzin.

 

9.3 Quein titequitizque

 

9.3.1 Ticchihuazque huan ticyectlalizque in Plan de Acción Climática ipan Mexhico Hueyaltepetl

 

Tlayacapan motecpanaznequi Mexihco D.F. ipampa yeh ,melahuac tequiti ic quicehui in GEI, quimalti in carbono huan quimati tlein quichihuaz iixpan inecuelmolol totlalticpac, yehica oticnehnehuilihque ticchihuazque ce Plan de Acción Climática , ce amatl tlein quihtoa quein hueliz ticchihuazque GEI huan quein ticchihuazque iixpan occequin necuelmololmeh quein: nochi tlaman techiahuatl, atl, tepoztehuiconi, nochi tlaman cuitlayotl, noihqui ica tenohnotzaliztli huan tlamachtiliztli, huan occequin tlachihualiztli itech monequi ticchihuazque. Inic nochi inin ticchihuazque totech monequi in tinochtin tialtepehuah huan totlahtocayo mah ticentequitican.

 

Ica inin Plan de Acción Climática ticnequih mah ticentequitican mah timonechicocan huan mah ticoatequitican ipan Mexihco D.F. ic ahmo titlahyohuizque quenameh tialtepehuah nion ipal tomin, ihcuac techahciz in totlalixpatlaliz, noihqui ticchayahuazque nochi tlachihualiztli ica tlein ticcehuizque in GEI.

 

9.4 Nochi tlaman tlachihualiztli

 

9.4.1 Nochi tlaman tlachihualiztli pohui ihcuac ticchihuazque huan tictlalizque in Plan de Acción Climática ipan Mexihco Hueyaltepetl.

 

Tlein ticchihuazque ic tictzinintizque in GEI, tlein quihtoznequi in axcualmixtli huan poctli tlein quichihua cenca tlatotonia.

 

Ica inin tlachihualiztli titlahtlachiazque atl, nochi tlaman techiahuatl, tepoztehuiconi, huan nochi tlaman cuitlatl, ic toaltepeuh D.F. ahmo quiquixtiz oc achi GEI. Ticnequih ticcehuizque quenameh 7 millones in toneladas ica bióxido de carbono axcan ixquichca chicoace xihuitl zatepah (tlaa ticnehuilizque quenameh 1.2 millones in toneladas xixiuhtica, inon quiihtoznequi quenameh 3% tlein 36.2 millones in toneladas tlein oquiz ipan xihuitl 2006). In totlachihualiz quiahciz nahui tlamantli, yehhuan: nochi tlaman techiahuatl, atl, tepoztehuiconi huan nochi tlaman cuitlatl.

 

Nochi tlaman techiahuatl

 

Inin tlamantli itech monequi ipan tlachiazque nochtin aquimeh quicuih huan quitequiuhtiah nochi tlaman techiahuatl nican Mexihco D.F. Occequintin tlachihualizmeh pohui ica energía hueliz ticnextilizque ihcuac tiquihtozque ica tepoztehuiconi huan nochi tlaman cuitlatl.

 

a) Quein ticnamiquizque huan cualli tihcuizque techiahuatl nozo chicahualiztli. Ticchihuazque nochi tlein itech monequi ihcon ahmo tictlahzochihuazque oc huan tictemozque quein hueliz tihcualtizque nochi tlaman techiahuatl. Cequin tlachihualiztli hueliz ticchihuazque in ticnehnehuilizque quein mocehuiz GEI, huan noihqui hueliz tlaa titlanemilizque in MDL, hueliz melahuac yez in Programa Edificio y Vivienda Limpia, tlein quihtoa in amatlaxelolton 4.4.1 (Yeyecolitinis asociados con la estrategia de ordenadores), tiquelnamiquizque intlein nochi tlachihualizmeh tlein ticchihuazque hueliz quitzinintiz quezqui techiahuatl tictlatiah ic mocehuiz in axcualmixtli GEI.

 

b) Tictequiuhtiah in techiahuatl tlein moyancuicchihchihua. Ticchayahuazque mah tihcuican in yancuic tecnología tlein hueliz quipatla in techiahuatl huan cehce chicahualiztli quenameh tonalteoyotl, ateotl, ehecateotl huan occequin tlaman chicahualiztli tlein hueliz tihcuizque.

 

Atl

 

Ihcuac tiatlacuih, tiazacah, ihcuac tihhuicah, ticxehxeloah huan tictequitiuhtiah atzin totech monequi tictlatiah maic techiahuatl huan tihquixtiah miac poctli GEI tlein xixiuhtica momiaquiliah ipampa tehhuan noihqui timomiaquiliah, ipampa noihqui motzinintia atl iatilmaihtic in Mexihco hueyaltepetl, noihqui ipampa ayocmo cualli motequiuhtia intlein totech monequi huan noo ipampain altepehuah ahmo quimatih quein quicuih huan quein quiihxotitiah in atzintli.

 

a) Quein ticnamiquizque huan cualli tihcuizque atl. Ticchayahuazque tlanahuatilmeh ic ahmo tictlahzochihuazque atl huan achi cualli tictequiuhtizque huan ahmo tiatlacuizque tlaa melahuac totech monequi. Ce in tlachihualiztli tlein neci ipan amatlaxelolli 5 ipan inin agenda amatl, yeh quihtoa mah ticnamiquican huan mah cualli tihcuican atl; zayoh ica tlaa ticnehnehuilizque quezqui chicahualiztli itech monequi ic ahci atl pehua Cotzamallan itlamian nican Mexihco hueyaltepetl, melahuac itech monequi miac chicahualiztli huan miac tomin, yehica tlaa ticnamiquizque atl, tictzinintizque chicahualiztli tlein motequiuhtia noihqui ahmo tlatlaz techiahuatl huan ahmo quizaz poctli GEI. Tlein nel motelnequi ica inin tlachihualiztli yeh noihqui tiyecahcizquein inemaca in tlatzinintiliztli tlein GEI quein tlanahuatia MDL huan ticchihuazque nochi tlein totech monequi ica inin tlapalehuiliztli.

 

b) Mah cualli tictequiuhtican atl. Titemachtizque quein hueliz atlacuizque, azacazque, quihualhuicazque, quixehxelozque huan quitequiuhtizque atl noihqui quein hueliz quitzacuiltizque, quitequiuhtizque huan quiyeccualtizque nochi tlaman cuitlatl huan occe tlaman zoquitl, ihcon cualli tictzinintizque in poctli GEI.

 

Tepoztehuiconi

 

Ticchihuazque miac tlaman tlachihualiztli ic ticcehuizque in GEI pehua ica ce hueyi tlanahuatilli tlein nochtin quiyolceliah quenameh tenextilia ompa Plan Verde, in Programa para Mejorar la Calidad del Aire en la ZMVM 2002-2010, in Programa Integral de Transporte y Vialidad, y la Estrategia Local de de Acción Climática. Nochi tlein ticchihuazque tlein pohui tepoztehuiconi noihqui pohui ica occequin tlachihualizmeh quein quihtoa amatlaxelolli 6 quein tihcualtizque ohtli ihcon iciuhca motlaloz tepoztehuiconi huan noihqui tiyeccualtizque nochi tlaman tepozhuilana pohui toaltepeuh. Ipan tlachihualiztli tlein itoca “movilidad urbana” ticchihuazque tlein monequi ic tictzinintizque in poctli GEI, inon hueliz mochihuaz tlaa titlanahuatizque mah cehce tlamachtiloyan quipiacan huan quicuicanimintepoztehuiconi zan iminaxca,. Ihquin in tlachihualiztli tlein quitzinintia ipoc in tepoztehuiconi, tlein quihtoznequi ahmo tlatla oc achi tlein nican quicentoca:

 

a) Itepoztehuiconi toaltepeuh. Ticchayahuazque mah coatequitican in cehce tlayacanqui huan altepetequihuah tlein pohui iizcal toaltepeuh, tepoztehuiconi huan in cuautla in tepetla, yehhuan tlahtlachiazque quein mochihua ica tepoztehuiconi tlein quitlahzochihchihua in ehecatl in toihiyo ipan toaltepeuh.

 

b) Oc achi tihcualtizque in tepoztehuiconi. Ticchihuazque nochi tlein itech monequi ic melahuac mocualtiz in tepoztehuiconi, tiquittazque quein tictequiuhtizque in techiahuatl huan quein tictzinintizque in poctli GEI tlein quiquixtiah nochtin tepoztehuiconimeh tlaa iaxca toaltepeuh nozo ahmo ihcon. Ipan nochi in amatlaxelolli 6 canin quihtoa ica tepoztehuiconi, tenextilia in tlachihualiztli ica “Ticchihuazque occequintin iohhui in tepozcoatl Metrobús” Ipampa ihcuac oticchiuhque in achto iohhui ye oticnehnehuilihque mah motzininti in poctli ic mocualtiz in ehecatl, in ihhiyotl.

 

c) Ticyectlalizque cehce cuepohtli. Ticchayahuazque mah quichihuacan tlanahuatilmeh huan occequin tlamantli ihcon in altepetequihuah techpalehuizque mah cualli tictequiuhtican iohhui toaltepeuh.

 

d) Tictequiuhtizque yancuic chicahualiztli, ic quioliniz tepoztehuiconi. Ticchayahuazque mah quicuican yancuic tecnología tlein melahuac mocualtia quein chicahualiztli, mah quicuican techiahuatl chipahuac huan occequin tlaman chicahualiztli.

 

e) Tepoztehuiconi tlein ahmo monequi techiahuatl. Ticchihuazque nochi tlein itech monequi ic ticyectlalizque huan tihcualtizque iohhui toaltepeuh ic cualli nehnemiz han motlaloz in tepoztehuiconi tlein ahmo itech monequi techiahuatl, tiquinchayahuazque huan tiquihtozque melahuaz motequiuhtia. Ica inin tenonotzalli noihqui ticchihuazque yancuic ohtli campa hueliz motlalozque bicicletas in altepepan, huan ticchihuazque 300 km iohhui tlein itoca ciclovias quein quihtoa amatlaxelolli 4, amatlaxelolton 4.4.2. Noihqui ipan amatlaxelolli 6 campa quihtoa tepoztehuiconi, teixnextilia tlachihualiztli pohui tepoztehuiconi tlein ahmo itech monequi techiahuatl quein “Programa de corredores de movilidad no motorizada”, “Plan estratégico para la creación de una red de ciclovías en la ciudad de México”, noihqui in tlanehnehuiliztli inic ticchihuazque iohhui in bicicletas.Tictemozque mah cualli mochihuaz ica MDL.

 

Cuitlatl

 

Nochtin yancuiqueh altepemeh quichihchihua miac tlaman tlahzolli cuitlatl huan zoquitl, inon quichihua in momiaquiliah in GEI huan noihqui itech monequi miac tomin huan miac chicahualiztli ic quicentlalizque, quipehpenazque huan quiyecualtizque in tlahzolli. In cuitlatl huan tlahzolli quipalehuiah mah onca 11% oc achi miac pGEI ipan Mexihco hueyaltepetl, huan inauhcan ipan tecpanalli tlein pohui in axcualmixtli.

 

a) Titlahtlachuiazque ic ahmo cenca titlahzochihchihuazque. Ticchayahuazque mah titlahtlachiacan ic ahmo cenca titlahzochihchihuazque techpalehuia ic ahmo onyez miac tlahzolli huan ahmo onyez oc achi miac poctli GEI.

 

b) Quein occepa tictequiuhtizque nochi tlaman cuitlatl. Tlaa ticchayahuazque mah occepa tictequiuhtican nochi tlaman cuitlatl inon tlapalehuiz quitzinintiz in poctli GEI, ica inin tlamantli quein quihtoa amatlaxelolli 8, tlein melahauc techpalñehuia ic quitzinintiz huan quicehuiz in poctli GEI yeh “tictequiuhtizque in yancuic techiahuatl campa ihcon tetlanahuatia”.

 

Naunacazco 9.1 Tlachihualiztli tlein quitzinintiz in poctli huan mixtli tlein mocuepah gases de efecto invernadero.

 

 

Quein ticmaltizque in carbono

 

Ihcuac ticmaltizque in carbono quihtoznequi momiaquiliz huan mopializ in carbono campa itlapialoyan huan tihquixtizque bióxido de carbono ne ilhuicatilmahtli. Nochi tlein ticahcizque ica inin tlachihualiztli techpalehuiz mah quitzinintiz ipan nochi tlalticpac yuhquin chicome millones in toneladas ica bióxido in carbono ipan chicoace xihuitl. Nochi tlein ticchihuazque:

 

a) Tlalli tlein ticmocuitlahuizque. Ticchayahuazque miac tlachihualiztli quenameh ticmocuitlahuizque, ticyectlalizque huan cualli tictequiuhtizque in cuautla noihqui tictzinintizquer nochi tlein itech monequi ihcon ticpializque totlal, cualli tictequiuhtizque nochi tlein techmaca totlalnan, ticmocuitlahuizque tepetla, tictzinintizque in cuauteco, ticpalehuizque in cuautla in tepetla han oc achi miac

 

ticchihuazque. Cequin tlachihualiztli tlein quihtoa amatlaxelolli 3, pohui in SC ipan inin Agenda amatl, yeh techpalehuia mah motzinintiz in poctli GEI, ipampa quimaltia in carbono, yeh ce tlamantli itoca “Reforestación en los ecosistemas del suelo de conservación” inin quihtoznequi “Ticuautocazque huan tiyeccualtizque in cuautla tlein ticmocuitlahuiah”

 

b) In cuautla huan xochimilli ipan toaltepeuh. Tlaa ticnequizque ticmaltizque in carbono huan ticnehnehuilizque ica cambio climático itech monequi ticchihuazque miac tlachihualiztli ipan cuautla huan xochimilpan quen itlapalehuiz nochi totlachihualiz. Ce tlachihualiztli ipan amatlaxelolli 4 noihqui quihtoa titlatocazque ipan 30 000m2 / xixiuhtica icalcuapan cehce itecpan in GDF, tlaa ticnehnehuilizque in ticmaltizque in carbono inin occe nel hueyi tlachihualiztli tlein ticchihuazque ic tiquixnamiquizque itlaixpatlaliz in xopantla in cecuizpa.

 

Naunacazco 9.2 Ticmaltizque in carbono

 

 

Tlein ticchihuazque ihcuac moixpatla in xopantla in cecuizpa

 

Inin tlachihualiztli quichayahuaz nochi tlein itech monequi mah ticchihuacan axcan huan zatepah ic ahmo ticpiazque necuelmololli ica toaltepeuh nion ica tomin iixpan itlaixpatlaliz totlalticpac. Quichayahuaz mah moihmati huan mah mochicahua toaltepeuh ic ahmo tlahyohuiz huan ticmatizque tlein ticchihuazque ihcuac ahmo cualli mochihuaz. Ce in necuelmolollli melahuac tiquixmatizque ipan Mexihco Hueyaltepetl hueliz tiquihtozque in quiahuitl tlein zan huelihui ahcitihuetzi tlein hueliz quiatemitiz toaltepeuh, cenca tlaehecaz, tlatecihuiz, tlayahuiz nozo cenca tlaceceyaz, tlahuaquiz nozo tlahuel tlatotoniz.

 

Ihcuac moatemi huan aahtli Mexihco Hueyaltepetl zatepah ce mixtepequiahuitl, yeh melahuac techcocoltia. Cehce xihuitl oc achi mahuiztic panohua, in mixtepequiahuitl huan in tetzauhcaquiahuitl oc achi chicahuac xixiuhtica. In quein quihtoa intlamatiliz in tlaloqueh, tlaa oc cenca tlatotonia noihqui oc cenca mocentilia mixtli ahcopa ilhuicac huan ihcon oc achi chicahuac tlaquiahuiz. Noihqui hueliz tiquihtozque in tlein ahmo cualli tictequiuhtequitia itlal in Mexihco Anahuac ye macuilpohualxiuhtica yehica hueliz oc cenca tlatotonia, ihcon oc cenca tlamixtemi huan oc cenca tlaquiahui huan ye noihqui tetzauhcaquiahui 7. Nican motecpana tlein ticchihuazque: a) Tiquixmatizque in necuelmololli tlein techcocoltia. Nican onca nochi tlamatiliztli tlein techpalehuia ticahcicamatih huan titlahtlachiah tlein ticchihuazque ipan Mexihco toaltepeuh ihcuac cenca tlaquiahuiz nozo cenca tlatotoniz.

 

b) Ticcentilizque nochi huan cehce intlamatiliz in altepetequihuah ihcon oc achi cualli timochicahuazque. Nepapan itlaxelol totlahtocayo (Medio Ambiente, Protección Civil, Salud, Desarrollo Rural huan Sistemas de Aguas) nochtin quipiah imintequiuh, huan intech monequi tlein quichihuazque iixpan ce necuelmololli techixnamiquiz.

 

Inin tlanahuatilli quinequi mochihuaz ce hueyi coatequitl ic cualli ticmocuitlahuizque nochtin altepechanehque.

 

c)Tlein ticchihuazque ic timoihmatizque. Inin quihtoznequi nochi tlein ticchihuazque inic ticpatlazque quein ticahcih (atl, huan ohtli), quein mochihchihua, quein mocualtia toaltepeuh, huan quein tictocazque nepapan tlaman tlatoctli huan cuahuitl ic tictzinintizque in poctli tlein techcocoltia ipahmopa inon quichihua quemanian cenca tlatotonia huan quemanian cenca tlaceceya.

 

Ce tlachihualiztli tlein tlapalehuiz mah ahmo tlatla tepetla, in quein quihtoa amatlaxelolli 3 ipan inin Agenda amatl, yehhuatl ce tlachihualiztli tlein timoihmatizque ticchihuazque inic tiquiixnamiquizque in tlaixpatlaliztli, ticmocuitlahuizque in tepetla mah ahmo tlatla, ihcon ahmo momiaquiliz in axcualmixtli huan poctli GEI. Ipampa quemanian zan niman cenca quiahui huan quemanian ahmo ihcon, hueliz titlahyohuizque tlaa tetzauhcaquiahuiz yehica ticchihuazque nochi tlein itech monequi ic ticmocuitlahuizque in tlacameh mochantiah atlauhtenco huan ticyecualtizque cehce cuitlaapantli.

 

Naunacazco 9.3 Tlein ticchihuazque ihcuac cenca tlaquiahui nozo cenca tlatotonia

 

Titenohnotzazque huan titemachtizque quein quichihuazque iixpan necuelmololmeh.

 

Nican quihtoa nochi tlachihualiztli tlein itech monequi ic tictzinintizque in poctli GEI huan quein ticmaltizque in carbono huan quein ticchihuazque iixpan necuelmololmeh ihcuac cenca tlaquiahui nozo cenca tlaceceya, huan occequin tlachihualiztli tlein techpalehuiz tiquixmatizque tlein panohua huan ticchayahuazque in PACCM. Tlaa oc achi tiquixmatizque itlaixpatlaliz totlalticpac, tleica cenca tlaquiahui huan cenca tlatotonia, ihcon oc achi ticmatizque tlein ticchihuazque ihcuac ihconon mohihuaz huan ticmatizque quein tiztzinintizque in poctli GEI, noihqui timoihmatizque ica inin tlaixpatlaliztli, ihcon ahmo nel titlahyohuizque iixpan.

 

Quein titemachtizque, quein ticchihuazque inic cehce Mexihco Hueyaltepetl ichanehuan techpalehuizque ticenixnamiquizque in necuelmololmeh, inic quimatizque tlein quichihuazque achto monequi momachtizque, quiahcicamatizque huan ihcon hueliz techpalehuizque iixpan necuelmololmeh.

 

Nochi tlachihualiztli ica titenohnotzazque huan titemachtizque quein quichihuazque iixpan necuelmololmeh nican quihtoa:

 

a) Tiquihtozque huan ticchayahuazque itlamatiliz tlaixpatlaliztli. Inin quihtoznequi titeilhuizque tleica cenca tlatotonia, cenca tlaquiahui nozo cenca tlaceceya, tleica ihcon panohua huan quein hueliz ticchihuazque tinochtin, noihqui titeixnextilizque in PACCM, ticchayahuazque teixpan in altepetequihuah in GDF nochi tlein ticchihuazque; ticyectlalizque huan ticchicahuazque nochi tlachihualiztli ica nepapan tlamatiliztli tlein totech monequi, titenohnotazque huan titemachtizque quein hueliz ticpalehuiz totlalticpac, noihqui nochi tlein pohui ica melahuac tlamatiliztli, noihqui in tlachihualiztli ica tiquihtozque quein hueliz tlahyohuiz toaltepeuh, nochi inon techpalehuiz ic ahmo huel titlahyohuizque ihcuac cenca tlaquiahuiz, cenca tlatotoniz nozo cenca tlaceceyaz.

 

Β) Timomachtizque huan ticmatizque tlein ticchihuazque. Ticchihuazque huan tictlalizque cequin tlamachtilmeh tlein pohui in PACCM ipampa inon tlapalehuiz mah momachtican huan quimatican tlein quichihuazque nochtin in altepetequihuah tlein pohui GDF. Nochi ticnehnehuilizque quein titenohnotzazque nochtin altepechanehque ica radio huan television ipan Mexihco Hueyaltepetl, ica inon tiquihtozque tlein titlanemiliah huan tlein ticchihuah, noihqui tlein hueliz quichihuaz cehce altepechane ic tictzinintizque in poctli GEI, huan quein timoihmatizque ica ininyancuic tonemiliz.

 

Naunacazco 9.4 Titenohnotzazque huan titemachtizque quein quichihuazque ixpan necuelmololmeh

 

 

10 TLACHIHUALIZTCI TLEIN NEL MOTELNEQUI

 

 

10.1 Ihquin pehua

 

Onca ce ahmoxtli tlein quihtoa nochi tlachihualiztli quein tlanahuatia hihuan techcahuilia in SMA quein quintoa

 

itlanahuatil,noihqui onca occequin tlachihualiztli tlein nel moteltequi quichihuazque nochtin in altepetequihihuan, quein quiyecchihuazque hihuan quiyectlalizque. In tlachihualizme melac motelnequi hueliz moihtoa in tlanehnehuiliztli. Inin techpalehuia tictecpanazque tlein quichihuazque cehce altepetequihua,ticmatizque tlein quichihuazque in tlacameh, tlein totech monequi hihuan ticmatizque quezqui tomin quipia in Secretaria, nochi inon ticyecchihuazque hihuan ticyectlalizque, tiyecnehnehuiliztli tlein ticchihuazque axcan hihuan ticcentocazque miac xihuitl zatepan zan ihcon hueliz ticahcizque nochi tlein ticnequi ic mocualtiz toaltepeuh.

 

Occe tlein nel motelnequi yeh ticyeccualtizque in tepetla hihuan in ehecatl tlein timoihyotiah inon tenextilia ica tlanahuatilmeh, tlachihualiztli tlein tlatlachia hihuan in tlein quichihuazque oc chipahuac; miac tomin inic. ticyectlalizque in cuautla tepetla hihuan occequin tlachihualiztli tlein itech monequi ic ticmocuitlahuizque in cuautla in tepetla hihuan in ehecatl tlein timoihyotiah.Tlein ticnehnehuilizque melahuac nel motelnequi iipampa timochantiah ipan ce huehhueyi altepetl iipampa nican Mexihco hueyaltepetl, tlaa melahuac ticnequih ticchihuazque tlein quipalehuiz ic mozcaltiz toaltepeuh.

 

Zayoh ica nochi totlachihualiz hihuan totlanahuatil ahmo melahuac techtequiuhtizque tlaa ahmo titlahtlachiazque in cuautla in tepetla. Yehica ininqueh tlachihualizmeh nel motelnequi ipan toamaox Tlapohualiztequiyotl Yoliztli tlein itech monequi in altepetequihua hihuan altepechanehque mah mopalehuican.

 

Ica occe tlaman, inin altepetlahtocayotl ce tlamantli ticnequih ticchihuazque yeh timoihmatizque ica tonemiliz ihihuan in cuautla in tepetla. Tlaa ahmo onyez inon tlanemiliztli ahmo hueliz ticchihuazque nochi tlein ticnequih ticchihuazque ahmo ticahcizque tlein tiquihtoah hihuan ahmo hueliz ticchihchihuazque nochi tlein itech monequi,nion ticahcizque tomin, nion ticchiazque inic altepetechanehque coatequitizque inhihuan in altepetequihuah ic quicualtizque inecuelmololhihuan toaltepeuh.

 

Ic tlami,nochi tlein timotzontemoliah hihuan nochi tlamatiliztli tlein techpalehuiah ticyeccualtizque hihuan ticmocuitlahuizque in cuautla in tepetla,yeh noihqui ticchihuazque quein nel motelnequi ipan SMA, pehua nican ticchayahuazque inin mah noihqui quichihuacan ipan occe instituciones tlein inin itequiuh, yehuatl ce tlein itoca Instituto in Ciencia y Tecnología, yeh zan yancuic oquichiuh in GDF inic quichicahuaz nochi tlaman tlachihualiztli hihuan tlamatiliztli ipan cehce itequih in altepetequihuah.

 

10.2 Ticnehnehuiliah tlein ticchihuazque.

 

10.2.1 Tiquixmatizque in necuelmololli

 

In ticnehnehuiliah tlein ticchihuazque melahuac itech monequi ipan nochtin institucion tlein quinequi yectequitiz. Zayoh ica nochi inon tlachihualiztli ye quichiuhtoca in SMA, maci ye inon quichiuhtoya iihtic cehce altepetequicalco ahmo oncaya aquin zan inon itequiuh hihuan zan yehhuatl quinehnehuiliz hihuan quimotzontemoliz quichihuaz in oc achi cualli tequitiz. Yehica in tequitl hihuan tlachihualiztli ipan instituciones zan moxehxeloa hihuan zan aquin quichihuah ihcon ahmo hueliz tequipanoa in Secretaria ic cualli quiahcicamati tlein panohua ihcuac moixpatla hihuan tlahyohuia totlalticpac. Iipampa ticnequih tihcualtizque nochi inin yehica totlahtocayo quinehnehuiliah itech monequi ticchihuazque ce areea nozo ce yanhuic tequitl campa hueliz quinehnehuilizque hihuan tlahtlachiazque nochi tlachihualiztli ic techpalehuiz quein tictlalizque cehce tlamantli, quein tiquixmatizque, quein ticcentocazque hihuan quein titlayehyecozque nochi tlein ticchihuazque ic ahmo ticzoquitizque totlalticpac hihuan ticmocuitlahuizque nochi tle techmaca totlaltzin ipan México D.F. hihuan nochi tlein itech monequi mah ticchihuacan ic ticcualtizque nochi tlaman yoliztli hihuan nemiliztli.

 

Ihcuac titlanemizque tlein ticchihuazque noihqui inon tequitl quipia cehce area tlein pohuin in Secretaria hihuan noihqui pohui nochtin altepechanehque. Inic ticahcizque nochi thein tiquihtoa ticnequih mah techpalehuican hihuan motencahuacan in tlacameh hihuan nochtin aquimeh ipan inin tlamantli tequitihticate ihcon cualli ticahcizque nochi tlein ticnequih, noihqui inic ticchihuazque ce sistema administrativo campa tlanemilizque hihuan tlahtlachiazque nochi tlein monequi nican altepepan. Ihquinin nochi tlein ticchihuazque ticnequih mah tictequitican tinochtin iipampa ticnehnehuiliah itech monequi techpalehhuican in tlacamech.

 

Yehica in Secretaria in Yolcemanahuayo quichayahuaz inin tlachihualiztli ica itequiyo hueliz tlaihtic nozo quiahuac itequicallan tlein tequitihtica nican altepetl, cehce tlaxelolcalpan nozo ipan nochi totlalnantzin hihuan noihqui hueliz mopatlahuaz ipan occe tlalli ipan nochi cemanahuac. Nochi inin hueliz mochiuaz tlaa ticchicahuazque totlanahuatil hihuan totlachihualiz ipan cehce institución ica inin itequiyo, nican totlalnan hihuan occequin tlalnan in tlein ticchihuazque hihuan ticahcizque nochi tlein otimotencauhque ihcon oticnehnehuilizque hihuan nochi tlein ticchihuazque ic tiquixnamiquizque in necuelmololmeh hihuan quein ticmocuitlahuizque in cuautla in tepetla hihuan nochi tlein techmaca totlanantzin.

 

10.2.2 Tlein ticchihuazque

 

Tlein nochtin ticchihuazque

 

Ticchihuazque hihuan ticyectlalizque nochi tlamantli tlein quichihuazque, quein quichihuazque, hihuan nochi occequin itlachihualiz tlein pohui in SMA, ic titlahtlachiazque ihihuan ipan titlachiazque quein tequitiz cox cualli tetlayecoltia hihuan quitequitiuhtia ica nochi tlein itech monequi quichihua cehce institución.

 

Cehce tlachihualiztli

 

• Ticcenchihuazque ihihuan cehce altepetequihua nochi tlachihualiztli tlein pohui in cuautla in tepetla iaxca inin tlahtocayotl quein quihtoa in tlanahuatilli oquitlali in plan General in Desarrollo in Mexihco Tenochtitlan.

• Ticchihuazque hihuan tictequiuhtizque ce in tequiyotl ic titlapohuazque, ticcentocazque hihuan titlahtlachiazque nochi tlachihualiztli tlein quitlalia hihuan quichihua in SMA.

• Ticcenchihuazque ihihuan cehee tlanahuatihque hihuan tiquittazque cox cualli moxehxeloa hihuan cox cualli motequiuhtia nochi tomin tlein monequi ic quichihuazque intequiyo quein tlanahuatia in Secretaria.

• Ticchihuazque hihuan ipan titlachiazque nochi tlein pohui in cuautla in tepetla ihcon tiquittazque tlein Secretaria quichihua.

• Tiquinyolehuazque in altepechanehque mah quihtocan tlein hihuan quein quichihuaz in SMA.

• Titenextilizque quein motlayecoltia iipampa tiquihtozque quezqui tomin mocuitia ipan cehce tequitl tlein ticchihuazque.

• Ticchayahuazque nochi tlaman tlachihualiztli ica ce coatequiyotl totequicalihtic hihuan ticentequitizque ihihuan occe tlalnan.

 

10.2.3 Quein ticchihuazque

 

Tictlalizque ica tlein ticnehnehuilizque

 

Inin tlein ticchihuazque quihtoznequi tictecpanazque itequiyo in Secretaria ica cequin tlachihualizmen tlein mopalehuiah ihihuan imintequiyo.

 

Ticcentocazque hihuan ipan titlachiazque cehce tlachihualiztli

 

Inin tlein ticchihuazque quihtoa hihuan tenextlia nochi tlein itech monequi ic tichihuazque totequiuh, quein ticnehnehulizque, quein ticchihuazque, quein titlahtlachiazque cehce itequiyo in Secretaria, noihqui quezqui tomin itech monequi, nochi techpalehuiz mah ticentequitican, ticmatizque cox cualli titequitiuhtica hihuan ticmatizque tlein polihui oc.

 

Titetlahtlanizque

 

Inin in altepechanehque techpalehuizque achto monequi ticnehnehuilizque tlein ticchihuazque ic titetlahtlanizque ihcon ticmatizque tlein polihui hihuan tlein ticchihuazque ipan Mexihco hueyaltepetl ica in cuautla in tepetla .

 

Tiquihtozque quezqui tomin monehnequi.

 

Ipampa ticnequi mah quimatican quezqui tomin monehnequi yehica tiquihtozque inon tlamatiliztli, iipampa ticnequi cualli titequitizque, ticchayahuazque mah nochtin quimatican quezqui tomin monehnequi. Ica inin tlamantli in Secretaria quicentoca quihtoa tlein quichihua ica tenonotzalamatl tlein pohui hihuan quitlalia itlanahuatil Mexihco D.F. toltepeuh. No ihcon tictemozque quein oc achi cualli tiquihtozque nochi tlein ticchihuah ihconon nochtin quixmatizque totequih, hihuan quimatizque tlein tlachihualizmeh intequiyo in altepetequihuah.

 

Tictequipanaltiah tomin hihuan tlalquitl

 

Ican inin tlachihualiztli tictemozque quein hueliz tictequipanoltizque in tomin hihuan in tlatquitl tlein hueliz quiceliz in Secretaria, cualli tictequiuhtizque inin tomin ic cualli ticchihuazque totequiuh.

 

Ticentequitizque tlaihtic hihuan callan tonechicol

 

Inin in quein ticchihuazque quitemoa quitlaliz in SMA iihtic in totlahtocayo nican altepepan hihuan noihqui callan occe altepemeh campa noihqui zan ihcui tequitiah cox cehce tlalxexelolli nozo ipan nochi totlalnantzin itlahtocayo, ic motlaliz in Tlapohualiztequiyotl Yoliztli quein iyolo nochi totlachihualiz ihcon tiyehcualtizque itlanemiliz toaltepeuh.

 

Itlapalehuiz occe tlalnan

 

Ican inin tlein ticchihuazque ticnequih ticchicahuazque totlachihualiz ica itlapalehuiliz oceoquin tlalnan campa zan yuhquin tequitih hueliz techpalehuizque ica intlanhuatilhihuan ic ticmocuitlahuizque in cuautla in tepetla hihuan nochi tlein techmaca.

 

10.2.4 Nochi tequiyotl tlein pohui ica tlachihualiztli itech monequi ihcon ticnehnehuilizque tlein ica titequitizque

 

Quein ticentequitizque ica Xoxopan Tlachihualiztli ipan Mexihco Hueyaltepetl tlein quihtoznequi Plan Verin in la Altepetl in México

 

Inin tlachihualiztli in tlayacanqui ipan Mexihco hueyaltepetl oteixpantili ipan metztli diciembre ipan xihuitl 2007. Yeh oquichihchiuh in SMA, yehuatl ce hueyi tequiyotl tlein oquichiuhque in altepetequihuah ica tlein quichihuazque zan niman hihuan zatepan tlein hueliz quipalehuiz Mexihco toaltepeuh ic mozcaltiz (xiquitta amatlaxelolton 2.2) Noihqui inic titlahtlachihuazque quein hihuan quezqui tequitihtica in altepehuah ticnequih tictlalizzque ce oloch tlein tlahtlachiaz nochi tlein otimotencauhque, inon moihtoz zatepan ipan amatiaxelolton 10.2.5

 

Quein ticentequitizque ica Tlapohualiztequiyotl Yoliztli in la Altepetl in México.

 

In quein tlanahuatia in Ley in Planeacion in desarrollo in Mexihco Tenochtitlan hihuan noihqui quein quihtoa in Programa General in Desarrollo 2007-2012, oticentequitihque hihuan oticchiuhque inin Tlapohualiztequiyotl ahmoxtli, yehuatl quihtoa tlein ticchihuazque quein hihuan ica tequitiz in SMA. Mah nochtin quimatican, zan nimantica titlahtlachiah inin tlanahuatilli hihuan ticcentocah ticpatlazque tlaa inon itech monequi inin ahmoxtli, nochi ica inin moihtoz zatepan ipan amatlaxelolton 10.2.5.

 

Tiquintecpanah tlanemiliztli hihuan tlachihualiztli

 

Ipampa ininqueh noihqui totequiuh ticnequih tiquintecpanazque cehce tlanemiliztli hihuan tlachihualiztli tlein nepapan tequiyotl tlein quichihuazque cehce altepetequihuah ipan Secretaria, quein quihtoa in ahmoxtli Tlapohualiztequiyotl Yoliztli ihihuan in Plan Verin. Ihcon tequitiz in PACCM, in Programa para la Gestion Integral in los Residuos Solidos Urbanos, in Programa para mejorar la calidad in aire tlein pohui ZMVM hihuan Programa in anejo sustentable in agua para la Altepetl in México, hihuan occequin tlein quichihuaz inin tlahtocayotl.

 

10.2.5 Nochi tlein ticchihuazque ic ipan titlachiazque hihuan titlahtlachiazque itequiuh inin tlahtocayotl.

 

Quein motlaliz hihuan quein tequitiz in oloch tlein quinehnehuliz hihuan quichiuah nochi tlaman tlachihualiztli hihuan quezqui tomin itech monequi

 

Tictzintizque in Comité in planeacion y ecahualiztli in tlaixyehyecoliztin, yeyecolitinis y presupuestos (COPLA) inin ce oloch iihtic ce hueyi nechicolli tlein quinahuatia in SMA ompa monechicoa miaqueh altepetequihuah tlein tequitihtica ipan inon hueynechicolli.

 

Nican moihtoa nochi tlein quichihuah in COPLAN:

 

• Quipalehuiz in tlayacanqui pohui Secretaria ic ocachi cualli tlahtlachiazque nochi imintequiyo.

• Quitecpanaz cehce tlachihualiztli tlein xixiuhtica quichihuazque quein tiquihtohque ticchihuazque ica Plan General in Desarrollo in Mexihco Tenochtitlan. ica Tlapohualiztequiyotl Yoliztli hihuan occequin tlachihualiztli tlein hueliz neciz (Plan Verin)

• Cualli ticnanquilizque in tlachihualiztli xixiuhtica

• Cualli ticnanquilizque itomin in tlachihualiztli tlein nel motelnequi

• Ticcentocazque titlahtlachiazque quezqui tomin monehnequi hihuan itech monequi.

 

Yehica in COPLAN zan nimantzitica monechicoz ic cualli tlayecoltiz nochi tlachihualizmeh tlein melahuac totech monequi quihtoz in Secretaria. Ihuac monechicoz in COPLAN tenextiliz quezqui tomin itech monequi ihihuan quichihuazque nochi tlachihualiztli ipan cehce xihuitl, hihuan noihqui nochi occe tomin tlein quinanquilihque cualli quichihuazque.

 

Noihqui ihtic in COPLAN teixnextilizque nochi yancuic tlachihualiztli hihuan tequiyotl ic quittazque quezqui tomin itech monequi inic quimacazque inon tomin inic mochihuaz, achto ipan tlachiazque cox melahual motelnequi hihuan quein cuallotl ticahcizque ica inon tlachihualiztli cox melahuac quipalehuiz in cuautla in tepetla nochi inin tlachihualiztli. Tiquitlazque hihuan ticnamatizque inic nochtin in aquimeh tlayacanah cehce oloch, nechicolli hihuan in aquimeh quichihuazque cehce tequiyotl mah quipiacan tomin, tlatquitl hihuan nochi tlein itech monequi ic cualli tequitizque hihuan cualli tetlayecoltizque noihqui titlahtlachiazque cox oc polihui cequin tlamantli nozo ahmo cualli mozcaltia nochi tlein ticnequih ticahcizque.

 

Ic tlami, in COPLAN quiyequittaz quein mochihchihua cehce tlachihualiztli hihuan quezqui tomin monehnequi xixiuhtica, ihcon oc achi cualli ticnehnehuilizque tlein hihuan quein ticchihuazque occe yancuic xihuitl.

 

Ticpohuazque, ticmocuitlahuizque hihuan ticyehyecozque in tlachihualizmeh

 

Ipampa ticnequih oc achi cualli hihuan oc achi ahmo ohui mozcaltiz cehce itlachihualiz in Secretaria noihqui iipampa tequiyotl itech monequi, tehhihuan ticnequih ticmocuitlahuizque nochi inon tlachihualiztli melac motelnequi ic ticahuazque nochi tlein ticnequih. Ihquin ihcuac cualli quinanquilizque ce tlachihualiztli ipan COPLAN quenameh inon melahuah itech monequi mah mochihua nican tiquihcuilozque ipan ce amaixico itecpanal niman ticchayahuazque in quiahcizque in tomin tlein itech monequi inic ihcon quichihuazque, ic tlamian tiquittazque cox melahuac quipalehuiz in cuautla in tepetla nochi totlachihualiz.

 

Ce tlamantli tlein techilhuiz tlein panohua.

 

Occe tlamantli tlein ticchihuazque quein in cuautla in tepetla itequiyo yeh ticchihuazque ce tlein techilhuiz hihuan techpalehuiz quein titlahtlachiazque oc achi ic ticmatizque cox melahuac techtlayecoltia nochi in tlachihualiztli tlein ticchihuah ihcon ticmatizque quein occe ticchihuazque hihuan quein tlaman ticnehnehuilizque inin.

 

Ipampa ticmatih in Secretaria quinequi quichihuaz nochi tlein itech monequi ic quimocuitlahuiz hihuan quiyectlaliz in cuautla hihuan noihqui quiyeccualtiz in xochimilli hihuan tepetla ipan Mexihco hueyaltepetl iipampa melahuac ihconon itech monequi mah ticmatican tlein pano ica cuautla hihuan tepetla ihcon ticmatizque tlein hihuan ticchihuazque ic tictzacuilizque itlaixpoloz totlaltipac hihuan noihqui ahmo mah quitlahzoltizque totlalnan. Ican inin tlamantli ticnequi ticchihuazque ce tlamantli ica inon ticmatizque tlein panohua ica in cuautla in tepetla ipan toaltepeuh hihuan noihqui ticmatizque cox melahuac tlapalehuia nochi in tlachihuliztli tlein ticchiuhticate ic ticpalehuiznequih in cuautla in tepetla. Inin tlein ticchihuazque ic ticmatizque quein titequitihtoque axcan moxehxeloz: tiquittazque quezqui titequitih, cox melahuac ticpalehuiah in cuautla in tepetla, hihuan tlaa itech monequi ticcentocazque, ininqueh nican tiquixmatizque:

 

• Tiquittazque quein titequitih. Inin tlachihualiztli mochihua ic quichicahuaz itequiyo in Secretaria ic cualli quitequiuhtiz in tomin, noihqui tlahtlachiaz quezqui tomin monehnequi inic cualli quiahxiltiz nochi tlein quinequi quichihuaz in quein quihtoa ipan Tlapohualiztequiyotl amatl. In tlachihualiztli tlein ica tetlayecoltiah xixiuhtica (ica caxtillan moihcuiloa POA iipampa quihtoz nequi Programa Operativo Anual) Yeh tlapalehuiz ic cualli quimatizque nochi tlein pohui ica tomin.

 

• Tiquittazque cox melahuac ticpalehuiah in cuautla in tepetla. Noihqui mochihuaz occe ticchihualiztli ic tiquittazque cox melahual ticpaleuiah in cuautla in tepetla ic ticyehyecozque quein titequitihtoque inic ticahcizque nochi tlein ticnequih ica nochi itlachihualiz in SMA tlein quichihuaz zan nimantzin ihihuan zatepah. Nochi inin techilhuizque hihuan ticmatizque cox cualli titequitihtoque, cox cualli ticpalehuiliz ic mocualtiz in cuautla in tepetla nochi ica quein quihtoa in tlamatiliztli ica totequiuh teixnextiliah ipan inin amatl. Ica in Comite in Control y Auditoria (COMCA) quipalehuizque nochi in tlachihualiztli tlein mochihua inic ticahcizque nochi tlein ticnequih, inon ticchihuazque ica ticmocuitlahuizque, titlahtlachiazque tiyeccualtizque hihuan cualli tictequipanoltizque cehce tlachihualiztli tlein techixtopehuaz ic ticahxiltizque nochi tlein pohui in Tlapohualiztequiyotl Yoliztli . Noihqui in Tablero in Mando Integral(TMI) ica in cuadro Critico in Indicadores(CCI) techcahuiliz ic cualli ticmatizque quein moahxiltia in Programa General in Desarrollo in Tlatocayotl in Mexihco Tenochtitlan.

 

• Tiquittazque tlaa itech monequi ticcentozcazque ihcon. Ic tlami titlanemiliah itech monequi ticpiazque ce tlamantli tlein techilhuiz tlaa cualli ticchiuhtoque hihuan cox ihcon ticcentocazque ipan Mexihco Hueyaltepetl inon mah techpalehui

 

tiquittazque tlaa melahual motequiuhtia nochi totlachihualiz hihuan tlein ica occe totech monequi ic ticcualtlalizque toaltepetzin quenameh in Plan verin ipan México hueyaltepetl.

 

Iipampa ticnequih inin nochi tlein ticchihuazque cualli techtlayecoltizque ihcuac mochihchihuaz tinochtin in altepetequihuah tichihuazque ipan GDF iipampa yehhua inin inintequiuh quipiah hihuan ihcon hueliz ica inon tequitizque ic mozcaltiz totlachihualiz ipan nochi totlalnan. Noihqui hueliz tiquinotzazque nochtin huey nechicolmeh hihuan tlamachtiloyan ipan totlalnan iipampa ticnequih tiquincentilizque in tlamatinimeh tlaa inon itech monequi hihuan noihqui iipampa titlahtlachiazque quezqui ipatiuh totequiyo cox cualli motequiuhtia inon ticmatizque tlaa tiquittazque quein tequitihtoque occequin altepehuah campa quipiah zan ihcui necuelmololmeh quenameh Mexihco tohueyaltepetl inin tlachihualiztli quicuiz nochi tlamatiliztli tlein itech monequi ic mochihuaz quenameh quein tequitihtoque occequin tlamatinimeh occeco tlein ipan nochi inin quimatih .

 

Ticyehyecozque hihuan ticyancuichihuazque in Tlapohualiztequiyotl Yoliztli in la Altepetl in Mexihco

 

Ipampa ticnequih ticahxiltizque tlein quihtoa amatlaxelolli 33 ica Ley in Planeacion in Desarrollo in Mexihco Tenochtitlan itech monequi ticyehyecozque hihuan ticyancuichihuazque inin Tlapohualiztequiyotl Yoliztli ipan in achto inepantla xihuitl 2010. Inic ticyehyecozque inin amatl hihuan nochi tlein ticahxiltizque titlahtlachiazque achto hihuan tiquittazque quein motequipanoltia nochi tlein achtopa omochiuh hihuan nochi ocee tlachihualiztli tlein pohui ica tlahqui ica tlein in POA in achto xiuhmeh. Ica nochi inin tlamatiliztli hueliz ticpatlazque inin amatl hihuan ihconon cualli ticyancuichihuazque nozo noihqui hueliz ticpatlazque in POA ipan ocee yancuiqueh xiuhmeh hihuan tiquittazque tlein oc achi monequi zan ihconon cualli ticahcizque nochi tlein totech monequi ticahcizque ic tlami ihihuan titequitizque ic ticpatlazque in Tlapohualiztequiyotl Yoliztli tiquittazque hihuan tictequiuhtizque nochi tlachihualiztli tlein momoztla hueliz quichihuaz in Secretaria hihuan nochi quein tlahtlachixtoque in occequin tlacameh cox tequitiah nozo ahmo tequitian ipan altepecoatequiyotl. Mah quimaticah inic in yancuic amatl occepa tlahtlachiaz in COPLAN hihuan yeh quittaz cox ye cualli nozo catlein oc polihui ihcuac quiyehyecozque.

 

Xixiuhtica monechicozque ic tlahtlachiazque totlachihualiz hihuan tlein occe ticchihuazque ipan SMA.

 

Xixiuhtica monechicozque in altepetequihuah tlein pohui in Secretaria campa tlanohotzazque hihuan quittazque tlein ic quichihuazque ica in tlachihualizmeh tlein ica tequitihtoque, hihuan nochi tlein ipan quitequiteuhtia ic quipalehuizque hihuan quimachtizque in tequitinimeh tlein hihuan quein hueliz quicentocazque tequitizque.

 

Titlahtlachiazque hihuan ticyancuicchihchihuazque itequiyo in Secretaria

 

Inic melac ticmatizque in tlein nochi itequiyo in Secretaria oc pohui in tlein yeh monequi quichihuaz hihuan noihqui tlein hueli quichiuaz ihcon itech monequi zan nimantica ipan titlachiazque hihuan tiyehyecozque hihuan tlaa itech monequi mopatlazquia hueliz tiquixpatlazque. Nochi inin oc achi yolica moihtia ipan amatlayelolton 11.5.

 

10.2.6 Nochi tlein itech monequi ic titetlahtlanizque.

 

Ticchihuazque hihuan tictequipanoltizque in Consejo para la Seguridad y Evaluacion in Plan Verde en la Ciudad de México.

 

Ipampa ticnequih tiquixpiazque mah moahxilti nochi tlachihualizmeh quein quihtoa ipan Plan Verin in la Altepetl in México, tictlalizque hihuan ticchihuazque ce oloch tlein quixpiaz hihuan tlahtlachiaz hihuan ompa tequitizque occequintin tlacameh tlein ahmo pohui in Secretaria campa moixpiaz cox nochi cualli panohtoc nozo tlein occe polihui hihuan nochi tlein tlanemiliah tlacameh ica inon tlamantli.

 

Ticchihuazque hihuan tictequipanaltizque in Consejo Consultivo in Yolcemanahuayo

 

Ica tlein ticchihuazque hihuan tictequipanoltizque in Consejo Consultivo in Yolcemanahuayo. ompa monechicozque in altepeoloch hihuan altepenechicolli tlein ica cuautla in tepetla iaxca toaltepeuh tictamazque tlananquiliztli iipampa titetlahtlanizque ica itlachihualiz in Secretaria tlein yeh quichihuaz ic tiyecmatizque tlein hihuan quein ticchihuazque.

 

Ticchihuazque hihuan tictequipanoltizque in Comité Técnico asesor iaxca in SMA.

 

Noihqui ticnequih ticchihuazque hihuan tictequipanoltizque ce Comité Técnico Asesor iaxca in SMA yeh ahmo tequitiz yuhquin Consejo Consultivo in Yolcemanahuayo itequiuh yez ce oloch tlein tetlahtlaniz iipampa yehhihuan tlamatinimeh tlein pohui altepenechicolmeh tlein ica in cuautla in tepetla tequitiah yehhihuan quiyehyecozque in tequiyotl hihuan cehce tlachihualiztli tlein ica motequiuhtia.

 

Tictequipanoltizque in tetlahtlaniliztli

 

Tequipanoltiz nochi tlaman tlahtlaniliztli tlein techpalehuiz ticmatizque tlein quinehnehuiliah in altepechanehque ica ce tlachihualiztli tlein ica tequitia in SMA ic ticchayahuazque mah tequitican nozo coatequitican in altepechanelizque.

 

Tlein ica titetlahtlanizque hueliz ica amatl mah quihcuilocan itlaelehuiliz, ica tepozmecatlahtocaconi, ica Internet nozo occe itla tlein techpalehuiz ticmatizque tlein quihtoa in altepehuah .

 

Mah xicmatican, zan tlein ica titetlahtlanizque melahuac titlacaquizque hihuan titetlacamatizque tlein quihtozque in altepechanehque ipan inin totlahtocayo.

 

Ticcchihuazque ce tlachialoyan ica tlein oc achi cualli titetlayecoltizque

 

Ticcchihuazque el amaixco iihtic computadora ica tlein timonohnotzaque in altepehihuan hihuan tohihuan titequitiah ipan SMA, iipampa ticnequih ticyectlalizque hihuan ticualtizque nochi totlachihual ihcon oc achi cualli titetlayecoltizque.

 

Ticchihuazque in Contraloría Yoliztli Altepetlana

 

Tictemozque quein hueliz tohihuan tequitizque in altepehuah ic oc achi cualli ticentequitizque inic ticcualtizque in cuautla in ehecatl. Yehica onyez cequin tlaaztli tlein quincahuiliz in altepehuah mah quixpiacan hihuan ipan tlachiacac quein mochiuhtoc cehce totequiyo. Noihqui tiquinmachtizque in tlacameh nozo nechicolmeh quein hueliz tlahtlanizque mah tohihuan centequitican ipan itequiyo in Contraloría Altepetlana Yoliztli.

 

Ticchicahuazque in Sistema in Información Yoliztli tlein pohui SMA

 

Ipampa ticnequih mah nochtin quiyecmatican tlein ica cuautla hihuan ehecatl titequitih Mexihco D.F. hueyaltepepan

 

ticchihuazque ce Sistema in Información Yoliztli in canin mocentiliah tlamatiliztli ica quein titequitih quein yetoc totlal, tlamatiliztil tlein tlaixpohualli hihuan nochi occequin tlamatiliztli itech mah nochtin quimatican ic oc achi tohihuan centequitizque in altepehuah, inin tlachihualiztli quiahxiltiz ica iyecamaixco in SMA tlein nimantzin moihtoz hihuan noihqui inon quihtoa in Centro in Información y Documentación Yoliztli tlein tenextilian ipan amatlaxelolton 11.4.4

 

10.2.7 Nochi tlein ticchihuazque ic tiquihtozque quezqui tomin monehnequi

 

Quein titenehmachtizque ipan Secretaria in Yolcemanahuayo

 

Ipampa ticnaquih ticahxiltizque tlein quihtoa ipan amatlaxelolli 67, amatlaxelolton XXll ipan amatl Estatuto in Tlatocayotl in Mexihco Tenochtitlan icacopa amatlaxelolli 10, amatlaxelolton XX ipan amatl Ley Orgánica, no ihcon amatlaxelolli 147, hihuan 150 ipan amatl Reglamento para el Tlatocayotl Interior inon omeh pohui in Asamblea Legislativa in Mexihco Tenochtitlan quichiuhque in tetlanehmachtiliztli ica xixiuhtica intequiyo in SMA, inon quintoa nochi tlaman tlachihualiztli ican tlein tequitl itech monequi ic tiquixnamiquizque in necuelmololmeh in ihuicopa in cuautla in ehecatl ipan Mexihco Hueyaltepetl. Noihqui ihcuac tlami in cahuitl tlein titlahtocayotia ipan inin hueyaltepetl teixipan tiquihtozque tlein oticchiuhque ipan inin chicoace xihuitl tlein oticahcihque hihuan tlein oc polihui ticchihuazque oce chicoace yancuic xihuitl. Ic tlami inic cualli teixpan tiquihtozque nochi totlachihualiz hihuan cualli ticmacazque nochi in tlamatiliztli tlein oticchiuhque ipan cehce xihuitl hihuan ipan inin chicoace xihuitl itech monequi xixiuhtica titeilhuizque quein titequitihticate.

 

Tiyancuichihchihuazque in amaixco web iaxca in SMA

 

In Internet amaixco iaxca inin Secretaria yeh melahuac ce hueyi tlaaztli ic techcahuilia titenohnotzazque inin ticmacazque nochi tlamatiliztli tlein pohui quezqui tomin menehqui quein quihtoa in Ley in Transparencia in Mexihco Tenochtitlan, inic titeilhuizque nochi tlein itech monequi mah nochtin quimatican yuhquin in IMECA hihuan noihqui inin ahmo ohui quitepanoltizque in amatl. Yehica itech monequi nochi tlein tiquihcuilozque ipan amaixico zan nimantzitica titlahtlachiazque hihuan ticyancuicchihchihuazque. Inin tequitl quein otiquihtohque ipan amatlaxelolton 7.4.3 hueliz mochihuaz ica itlaixpialli in tequiyotl Monitoreo Atmosférico, inin tequitl yehhuatl quitepanoltiz inin amaixco.

 

Quein ticchihuazque in ahmoxtontli Boletín Informativo iaxca in SMA

 

Ipampa ticpiazque ce amatl ica tlein zan niman titeilhuizque tlein ticchihutoque inic altepehuah hihuan noihqui inin itequitihcahihuan in SMA ica Computadora ticchihuazque hihuan ticxehxelozque inome amaixco tlein xixiuhtica titeilhuizque totequiuh inin pehua ipan xihuitl 2008. Inon ahmoxtin nozo amaixco quihtoz nochi tlachihualiztli nel motelnequi, necentiliztli, tlanahuatilli, canin techahcizque, nochi tlaman yancuic hihuan nochi tlein itech monequi mah ticmatican ica in cuautla in ehecatl.

 

10.2.8 Tlachihualizmeh tlein pohuih ica quein tictequipanoltizque tlein mocuitia Administración in Fondos y Fiinicomisos

 

Quein moyec-huica hihuan quein motequitiuhtia in Fondo Yoliztli Público in Mexihco Tenochtitlan

 

Quein moyechuica hihuan quein motequitiuhtia in Fondo Yoliztli Público in Mexihco Tenochtitlan yuhquin tlachihualiztli nel motelnequi ic oc achi cualli ticahcizque tomin ihconon cualli ticchihuazque totequiyo ic hueliz ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl ticyectlalizque nochi tlein pohui in tepetla, tictlaxtlahuizque in tepetlapixque hihuan nochi occe tequiyotl tlein itech monequi. Ticnequih tictequitiltizque nochi tomin tlein techmacazque inic totequiuh.

 

Tiquittazque quein mochihchihuaz cehce itequiyo in Secretaria ica tomin tlein quimaca in Fondo Metropolitano in Yeyecolitinis in Impacto Yoliztli

 

Tictemozque quein centequitizque cehce ialtepetequihuacan hihuan occe oloch iihtic in Secretaria ic quicenihtozque tlein tlachihualiztli oc achi motelnequi hihuan tequitizque ipan in tequitl tlein quiyequittaz in Fondo Metropolitano in Yeyecolitinis in Impacto Yoliztli ipan Mexihco Anahuac tlein quichihuaz in SMA. Ticnequih ticchihuazque nochi tequiyotl tlein quiyequittazque hihuan ipan techmacazque tomin.

 

Tiquittazque quein tictequipanoltizque hihuan titlahtlachiazque itlachihualiz in SMA tlein mochihchihuaz ica tomin tlein iaxca in Fiinicomiso 1490 yoliztli.

 

Ipampa centequitizque cehce altepetiquihuah hihuan cehce oloch iihtic in Secretaria tiquittazque quein hueliz ticchihuazque ic ticahcizque tomin tlein ica titequitizque hihuan tiquittazque quein tiquixpiazque in tequiyotl tlein hueliz quichihuaz in SMA. Ticnequih ticchihuazque nochi tequiyotl tlein quiyequittazque hihuan ipan techmacazque tomin.

 

Tictequipanoltizque in tequitl tlein mochihuaz ica itomin totlalnan hihuan occequin tlalnan.

 

Tiquittazque quein tictequipanoltizque in itlachihualiz in Secretaría tlein mochihuaz ic tomin tlein techmacazque in inechicolhihuan in huehca tlalmeh, itlahtocayo in chontalmeh, ioloch occe tlalnan, nozo tlein techmacazque zan tlein tlacatl, hihuan nochi zan quein quihtoa occe amatl ipan amatlaxelolton 11.4.3 Ticnequih ticchihuazque nochi tequiyotl tlein quiyequittazque hualehua ipal techmacazque tomin.

 

10.2.9 Nochi tlein itech monequi ticchihuazque ic ticentequitizque iihtic hihuan callan tonechicol.

 

Tictequipanoltizque hihuan titlahtlachiazque cehce tequitl quiahuizco tonechicol.

 

Ipampa inin itequiuh in Secretaría hueliz quitequipanoltiz hihuan tlahtlachiaz nochi tlein omotencauhque quichihuazque cehce inechicol in GDF, yuhquin in Gabinete in Nuevo Orinn Urbano y Desarrollo Sustentable, occequin nechicol yuhquin Procuraduría General in Justicia, in Secretaría in Educación, in Secretaría in Seguridad Pública, in Procuraduría Social, in Autoridad in Centro Histórico, in Instituto in la Vivienda, in Instituto in Ciencia y Tecnología, in Procuraduría Yoliztli y in Orinnamiento Territorial, in Inegaciones hihuan in tlanahuatilchiuhque tlein toaltepeuh, occequin altepemeh tlein pohuih totlalnan, noihqui ticentequitizque inhihuan in hueycalmecah, tlamachtiloyan, occequin altepenechicolmeh hihuan ihcon in cehce calpan. Ticchiah ticahxiltizque nochi tlein timonohnotzazque ticchihuazque.

 

Tictequipanoltizque hihuan titlahtlachiazque cehce tequitl iihtic tonechicol

 

Occe tlachihualiztli nel motenequi ticchihuazque yezqui tictequipanoltizque hihuan titlahtlachiazque mah moahxilti tlein in Secretaría quintecahuiliz in itequihuah totlalnan hihuan itlayacanque occe tlalxelolmeh, ica in nechicol tlein itoca CAM, in Conferencia Nacional in Gobernadores (CONACO) hihuan in Asociación Nacional in Autoridains Yoliztlies Estatales (ANAAE) hihuan occcequin.

 

Ihconon ticchiah ticahxiltizque nochi tlein timonohnotzazque ticchihuazque. Noihqui tictemozque ticchihuazque ce ahmoxtli itoca Tlapohualiztequiyotl Yoliztli nican altepepan ica in CAM canin quihtoz nochi tlein ticchihuazque ic ticpalehuizque in cuautla in ehecatl ipan Anahuac, quein ticchihuazque hihuan quezqui tomin tihcuitizque.

 

10.2.10 Nochi tlein ticchihuazque ic techpalehuizque in huehca tlalnantzin.

 

Techpalehuizque in huehca tlalnantzin

 

Ipampa ticnequih tiquixnamiquizque in necuelmololmeh pohui inin cahuitl, totech monequi inic techpalehuizque in huehca tlalnantzin ica tlamatiliztli hihuan nochi tlein itech monequi ic tihcualtizque in cuautla in ehecatl, tictemozque quein ticentequitizque inhihuan in oloch hihuan nechicol ahmo pohuih tetlayacanque in huehca tlalnantzitzin; ticcentocazque tequitizque ipan Mexihco Hueyaltepetl teixpan huehca tlalmeh, ipan titlachiazque hihuan ticmocuitlahuizque nochi tequiyotl tlein techtlahtlanizque in ONU, in Banco Mundial, in BID hihuan occequintin. Noihqui in yancuic tlamatiliztli, tlahueliliztli hihuan tomin, ica itlapalehuiliz in huehca nechicolmeh hihuan occequin tlachihualiztica itech monequi.

 

Noihqui ticchihuazque nochi tlaman tlanahuatilli tlein nel motelnequi hihuan itech monequi in Secretaría hihuan in GDF teixpan tlanahuatilmeh, nechicolmeh hihuan iixpan nochtin in cuautla in ehecatl pohui totlaticpac tequitihtoque.

 

10.3 Ticyectlalizque in cuautla in ehecatl

 

10.3.1 Tiquixmatizque in necuelmololli.

 

Nochi tlein ticchihuah ic ticyectlalizque in cuautla in ehecatl ipan toaltepeuh, ipan callachihualoyan hihuan in SC tlein mochiuhtoc ipan Mexihco Hueyaltepetl, inon iipampa ticnequih ticahxiltizque inecuitlahuiliz in cuautla in ehecatl, itlaixpializ nochi tlein techmaca totlaltzin hihuan iyectlaliz in tepetla ipan Mexihco Mexihco Tenochtitlan. Inic inon ticchihuazque ticpiah cequin tlanahuatilmeh ic tlapalehuiz ahmo mah mococolti in tepetla, in quein titlahtlachiazque hihuan ticyehyecozque in necuelmololmeh, inon tlachihualizmeh quenameh in amatl tlein itoca Licencia Yoliztli Única, quein titlanahuatizque hihuan quein tictequipanoltizque; yolcualaltepehuah in tlapalehuiliz oloch hihuan tlanahuatiloloch, in tlein pohui tomin quein altepetomin hihuan in ticchayahuazque tlamatiliztli, quein tiquiixpiazque hihuan tiquihcuilohuilizque in poctli tlein techcocoltia.

 

In altepetlanahuatihque, ica in cuautla in ehecatl hueliz quimacaz in tlamatiliztli hihuan quicahuiliz mah quiixmatican in tequiyotl ipan nochi toaltepeuh, in ticchihuazque ticyancuicchihuazque hihuan ticchihuazque ahmo ohui quitequipanoltizque in amatl itech monequi ic mocualtiz in cuautla in ehecatl hihuan ihconon oc achi cualli tihcualtizque inemiliz in Mexihco ialtepehuah.

 

Inecuelmololhihuan in cuautla in ehecatl

 

In tlayehyecoliztli ica inecuelmololhihuan in cuautla in ehecatl yeh ce tlamantli tlein tcichihuazque ipan toaltepeuh ic ticchihuazque cehce tequitl mah cualli mochihua hihuan ahmo quicocoltiz in cuautla in ehecatl nion tepitzin, ic tictzacuiltizque in yancuic necuelmololmeh hihuan ticchayahuazque mah cualli tictequiuhtican nochi tlein techmaca totlaltzin.

 

Mach xixiuhtica ticnehnehuiliah ticchihuah omtzontli hihuan mahtlacpohualli tequitl ic ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl;  zayoh ica ahmo onca miac tomin inic ticcentocazque totequiuh hihuan inic tiquixpiazque totequiuh. Noihqui in tequitinimeh ahmo hueli tetlayecoltiah, oc polihui tlamatiliztli. Noihqui in tlayehyecoliztli itech monequi ce tlanahuatilli ic moyancuicchihuaz ihconon oc achi cualli techtlayecoltiz inon tlayehyecoliztli hihuan ic hueli tictzacuiltizque nochi tlaman necuelmololmeh tlein quicocoltiz in cuautla in ehecatl.

 

In tlanahuatilli hihuan in cuautla in ehecatl

 

Tonalti 10, metztli febrero ipan xihuitl 2004 otzinti in Licencia Yoliztli Unica para el Mexihco Tenochtitlan, ompa quihtoa chicoeyi tlanahuatilmehtlein itech monequi mah quiahxilti cehce callachihualoyan, tlanemacoyan hihuan occe tlaman tianquiztli ipan Mexihco Hueyaltepetl. Ixquichca axcan quenameh 4 800 callachihualoyan hihuan tlanemacoyan ye cualli quiahxiltiah inon tlanahuatilmeh, hihuan xixiuhtica oc moihcuilohuiliah quein 3 000 yancuiqueh ipan in tecpanalli iipampa tlahtlanih inon tlanahuatilmeh.

 

Ica in tlein ticchihuazque, in RETC moixmati quein ce tlamantli nel motelnequi ic ticchihuzque nochi tlein itech monequi inic ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl hihuan inic titemacazque in tlaixmatiliztli ica yeh quixmatizque totequiuh in hueyaltepetl.

 

Axcan inin tonalmeh, ticchiuhtoque quein acto titeixpantilizque totequiuh ipan RETC.

 

Tlein pohui in cuautla itlanahuatil, ica in Comité in Normalización Yoliztli in Mexihco Tenochtitlan, oticchiuhque mahtlactli tlanahuatilimeh ipan toaltepeuh. Iipampa ticnequih ticahxiltizque nochi tlein ticchiuhticateh itech monequi ticcentocazque ticchihuazque occequin tlanahuatilmeh tlein pohui in cuautla in ehecatl.

 

Nochi tlein pohui ica tomin

 

Totech monequi ica in Administración Pública mah quipia ce tecpanalli ica in yolcualmeh tlein quinpalehuizque in nechicolmeh ic quicencualtizque in cuautla in ehecatl ipan Mexihco D.F, hihuan inic cualli titequitizque mah quipiacan intomin tlein itech monequi, ic quiahxiltizque intlaelehuiliz. Intlapalehuiliz in yolcualmeh quihtoznequi ce tequiyotl tlein pohui Auditoría Yoliztli, tlein opeuh ipan xihuitl 1997; zayoh ica ahmo miaqueh quiixmatih, iipampa in tlachihihuanimeh hihuan tlanamacanimeh axquiceliah ce hueyi tlapalehuiliztli yehica ayocmo quinequih tetlapalehuizque.

 

Ic occe tlamantli hueliz ticchihuazque ic titlapalehuizque ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl yeh quein ticahcizque tomin, ica tlein hueliz ahmo miac tlaxtlahuazque in tlanamacanimeh, ihcon ticchayahuazque mah techpalehuican ticmocuitlahuizque in Cuautla in ehecatl hihuan yehhihuan quicualtizque imincallachihualoyan, zayoh ica axcan ahmo hueliz tiquinpalehuizque miacqueh, zan achitzin quinchihuiliah techpalehuizque, zan ihcui pano ica hueyi nozo tziquitzin callachihualoyan.

 

10.3.2 Tlein ticchihuazque

 

Tlachihualiztli

 

Ticchihuazque in tlanahuatilmeh iipampa ticnequih tiquixpiazque in cuautla in ehecatl ipan Mexihco Hueyaltepetl, ticmocuitlahuizque ihuicpa nochtin necuelmololmeh tlein hualehua ipal in altepehuah hihuan intequiuh, yehica ticchihuzque miac tequitl hihuan tlachihualiztli, hihuan noihqui ticchihuiltizque inintlanahuatil tlein intech quiahxiltizque.

 

Cehce tlachihualiztli

 

• Inecuelmololhihuan in cuautla in ehecatl: ticchihuilizque mah centequitican ipan cehce tequitl, ye ihcuac pehua, nochi tlein ticchihuazque ic ahmo mococoz in cuautla in ehecatl, ihquin tictzacuiltizque in yancuic necuelmololmeh tlein hueliz hualaz hihuan quein hueliz tictequiuhtizque nochi tlein techmaca totlal. Inon hueliz tenextiliz ihcuac cualli tictequiuhtizque in nochi tlaman chicahualiztli hihuan tlamantli oc achi cualli hihuan ahmo cenca patiyoh, ic ahmo quizoquitizque nozo quitlahzolhuizque in atl, in ehecatl, in tlalli nion totlachializ, noihqui oc achi cualli ticnehnehuilizque quein titequitizque ihcon inon hueliz tlapalehuiz mah cualli mozcalti toaltepeuh.

 

• In tlanahuatilli hihuan in cuautla in ehecatl: ticpiazque in tlanahuatilli hihuan tlachihualiztli tlein melahuac cualli techpalehuizque, ipan tinochtin ticentequitizque quenameh tlein pohui callachihualoyan, tianquizco hihuan nochi tlaman tlanamacoyan, tlein motencahuazque quimocuitlahuizque in cuautla in ehecatl hihuan nochi tlein techmaca totlaltzin.

 

• Nochi tlein pohui ica tomin: ticchayahuazque mah monechicocan ipan nechicolmeh hihuan ihcon yezque tequitinimeh hihuan tlapalehuihque tlein quicualtizque imintequiuh hihuan ihcon quitzinintizque in poctli hihuan ic quiyectlalizque innemiliz nochtin altepechanehque nican Mexihco D.F.

 

10.3.3 Quein titequitizque

 

Ticcenyectlalizque nochi tlein pohui tlanahuatilli, ticchihuazque oc achi ahmo ohui in amatequipanolli hihuan

 

ticyancuicchihuazque nochi tlaman tetlayecoltilli ihcuac titlahtlachiah hihuan ahmo tictzacuiltizque in nechicolmeh, in tlanahuatilli tlein pohui tomin hihuan ooce tlein itech monequi ic tiquihtozque nican ce “Chipahuac Altepetl”.

 

Inecuelmololhihuan in cuautla in ehecatl

 

Ticyancuicchihuazque hihuan ticchihuazque oc ahmo ohui itlayehyecoliz in cuautla in ehecatl ihcon ticmatizque quezqui inecuelmololhihuan, inon ticahcizque ica ticyancuicchihuazque in tlanahuatilmeh tlein ica pohuiin tlachihualiztli hihuan tequitl tlein techcahuilih titlahtlachiazque, hihuan noihqui occequin tlamantli tlein itech monequi ic ticcentocazque titequitizque hihuan titlahtlachiazque totequiuh ihcon cualli ticahcizque in tlein ticnequih. Noihqui ticyeccualtizque itamatiliz hihuan itlahueliliz in altepetequihuah iaxca in cuautla in ehecatl.

 

In tlanahuatilli hihuan in cuautla in ehecatl

 

Tictlalizque in Licencia Yoliztli Unica quein ce tlanahuatilli nel motelnequi tlein quipiazque ompa callachihualoyan, tianquizco hihuan occequin tlanamacoyan ic tlapalehuiz in cuautla in ehecatl nican toaltepeuh, inic ticchayahuazque in tlachihualiztli ic momiaquiliz nochi tlein pohui ica tlanahuatilli, oc achi ahmo ohui moamatequipanoltizque, ticchihuazque hihuan titeixnextilizque in RETC.

 

Ticahxiltizque in tlanahuatilli itech monequi ipan Mexihco D.F, yehica ticchihuazque in Programa in Normas Yoliztlies para el Mexihco Tenochtitlan hihuan ticchicahuazque nochi tlein itech monequi ic ticmatizque hihuan ticyehyecozque cox moahxiltia in tlanahuatilmeh tlein pohui in cuautla in ehecatl.

 

Nochi tlein pohui ica tomin

 

Ticchicahuazque nochi tlein pohui in cuautla in ehecatl hihuan ticchihuazque nochi tlein itech monequi ic nochi tlein iaxca cualli yequittazque, quihuelittazque inic in altepehuah, in pochtecah hihuan occequintin hueliz tlapalehuizque ipan nochi inin tlachihualiztli ihcon oc achi cualli ticyectlalizque in cuautla in ehecatl. Noihqui ticchihuazque oc achi ahmo ohui quiahcizque in tlatquitl hihuan tomin quein tianquizco, ahmo ohui moamatequipanoltizque hihuan hueliz quiahcizque tomin ompa tominpixcalco, hihuan occequin tlamantli itech monequi ticchihuazque.

 

10.3.4 Tlachihualizmeh hihuan tequiyotl tlein pohui ihuicpa inecuelmololhihuan in cuautla in ehecatl

 

Ticyanccuicchihuazue in tlamantli tlein pohui in cuautla in ehecatl

 

Ticyancuicchihuazque quein ticyehyecozque inecuelmololhihuan in cuautla in ehecatl, ic ticyancuicchihuazque in tlanahuatilmeh itech pohui, tictemozque ic nochi tlein itech monequi in altepehuah cualli quiahcizque, oc achi ahmo ohui titlahtlachiazque ihcuac titlayehcoltizque hihuan tiyecmatizque inon mochihuaz ica tlein itech monequi ic cualli quiahxiltizque hihuan quichihuazque nochi tlein pohui in tlanahuatilmeh ic moizcaltiz in tlachihualiztli hihuan tequitl tlein itech monequi. Ticnequih ticchihuazque inin tlachihualiztli hihuan tequitl ipan xihuitl 2008, hihuan ticnequih nochipa yezqui, yehica ticnequih ticchihuazque 6 000 amatequipanolli ipan inin tlahtocayotl.

 

Ticchihuazque oc achi ahmo ohui tlein in cuautla in ehecatl

 

a) Ticyancuicchihuazque in amatequipanolli. Ticyectlalizque in tlachihualiztli itech monequi ic tiquixmatizque nochi tlein pohui in cuautla in ehecatl, ihcon cualli titlhtlachiazque hihuan titlayehyecozque, tiquittazque tlein oc polihui hihuan ticcahuili mah mochihua nochi tequitl tlein pohui in cuautla in ehecatl, ica inin tlamantli ticnequih hueliz ticahxiltizque inin tlachihualiztli ihcuac tlamiz xihuitl 2009

 

b) Ipan tecpanalli tiquinihcuilohuilizque in tequitinimeh tlein in cuautla in ehecatl, pohui inecuelmololhihuan. Tiecnequih ticpehualtizque ipan in achto chicoace metztli ipan xihuitl 2008. In tlanahuatilmeh tlein ticchihuazuqe hueliz nochipa yezqui hihuan quincahuili in tequitinimeh mah cualli tetlayecoltican.

 

c) Quein tictequipanoltizque. Ipan xihuitl 2008, ticchihuazque nochi tlein itech monequi ic centequitizque in SEDUVI hihuan in SMA inic ticyehyecozque inecuelmololhihuan toaltepeuh, ic ticpalehuizque mah oc achi ahmo ohui mochihuaz in tequitl hihuan occequin tlachihualizmeh.

 

d) Zan nimantzintica tiquinmachtizque in altepetequihuah. Inin tlachihualiztli tlein ticchihuzaque ic ticyancuicchihuazque totequiuh, hueliz yezqui iipampa zan nimantzintica tiquinmachtizque 30 altepetequihuah tlein tlahtlachiazque, quiixpiazque hihuan tequitizque ihcon quiyectlalizque in cuautla in ehecatl.

 

In tlanahuatilli hihuan in cuautla in tepetla

 

Ticcentocazque inon omeh tlachihualizmeh inic titlanahuatizque, ipan xihuitl 2007-2012 ticchihuazque inin nepapan tequitl.

 

a) Tlachihualiztli tlein itoca Licencia Yoliztli Unica

 

• Ticchicahuzque hihuan ihcon cualli motequiuhtizque in tlachihualiztli tlein itoca Licencia Yoliztli Unica, tlein hueliz techtlayecoltiz ica internet pehua ipan xihuitl 2008. Noihqui ticnequih ticpatlazque inin tlachihualiztli hihuan momiaquiliz quein 50%, ticmati ixquichca axcan ye iixpan tlanahuatilli tequitihtoque 4 900 tlanamacoyan. Noihquui ticchiah titemacazque licencia nochi tlein itech monequi quein tlanahuatia Ley Yoliztli in Mexihco Tenochtitlan.

• Ticchayahuazque mah centequitican in Huey Tlahtocayotl ihcon chipahuac tequitizque pehua in hueytlahtocayotl inic nican Mexihco D.F, tlein pohui ica itlanahuatil in tlahtocayotl hihuan nochi tlaman cuitlatl cenca axcualli, hihuan nochi tictequipanoltizque ica in tlanahuatilli tlein inon pohui.

• Mocentiliz in RETCipan Mexihco D.F, ipan xihuitl 2008 iipampa ticnequih titeixnextizque pehua 2009 hihuan 2010 ixquichca nochipa, ticchayahuazque in ZMVM ihihuan in Tlatocayotl in Esatdo in México hihuan hueytlahtocayotl;

• Tictequiuhtizque in tlanahuatilli licencia quein tlaixmatiliztli inic titlapalehuizque mah quinehnehuilican in tlachihualiztli, mah quitemocan quein tetlayecoltizque hihuan mah quichihuacan nochi tlein itech monequiic ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl.

 

b) Itlanahuatil in cuautla in ehecatl ipan Mexihco D.F.

 

• Ticchihuazque yeyi tlamantli tlein techpalehuiz ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl ihcon ticahxiltizque in tlanahuatilli tlein inon pohui hihuan ticchayahuazque mah quiahxiltican inon tlanahuatilli.

• Tictlalizque hihuan titequitizque ipan Programa in Normalización 2007-2012 ipan Mexihco Mexihco Tenochtitlan, ica inin tlachihualiztli ticchihuazque chicoace tlanahuatilmeh ipan inin tlahtocayotl.

• Ticchihuazque mah tetlaneltocalo in tlayehyecocalli campa tlahtlachiah hihuan tlayehyecoah nochi tlein pohui inecuelmolol in cuautla in ehecatl ipan Mexihco Hueyaltepetl.

 

Tlein pohui ica tlanahuatilli hihuan tomin

 

a) Ipal in cuautla in ehecatl mah monechicocan

 

• Ticchihuazque in Reglamento in Auditorías Yoliztlies, ica inon tictlalizque hihuan tiquihtozque quein ticchihuazque hihuan quein titlayehyecozque inon tlamantli. Tiquinyolehuazque mah quichihuacan inon tlachihualiztli ipan xihuitl 2007 ixquichca in achto chicoace metztli ipan xihuitl 2008.

• Ihcuac pehuaz occequin chicoace metztli ipan xihuitl 2008, ticchayahuazque hihuan titetlayecoltizque nochi tlein pohui in cuautla in tepetla yeceh tictemozque mah achto tlapalehuican, hihuan ticchihuazque mah tlaa achi tepitzin zan mahtlactli callachihualoyan hihuan tlanamacoyantlapalehuizque xixiuhtica, iipampa inon huel tlatlahzolhuiah. Ica inin ticpohuazquiah 93 nechicolmeh tlein tlapalehuizque ipan inin tlachihualiztli ihcuac tlamiz inin tlahtocayotl, ixquichca axcan ye tiquixpohuah 43 nechicolmeh.

 

b) Nochi tlein pohui ica tomin

 

• Tiyequixmatizque in tlapalehuiliztli hihuan tlachihualiztli tlein pohui ica tomin hueliz techpalehuiz ic titlanahuatizque ica in cuautla in ehecatl, tlaa inon tequitl hueliz ticchihuazque zan niman (ipan chicoace metztli), totech monequi ce ome xihuitl, iipampa nochtin nechicolmeh hihuan tlacameh ipan inon tequitizque intech monequi quiyectlalizque imintlachihualiz, imintequiuh ihcon hueliz ipan inin tequitizque. Yehica ipan inin tlachihualiztli hueliz mochihuaz ixquichca quiahxiltiz tlein motelnequi, macihui zan ce tlein pohui tlanamacoyan hihuan occe tlein pohui amatequipanolli tlein cuautla hihuan titlahtlachiazque cox hueyi inon tlein tlahtlani.

• Xixiuhtica ticyancuicchihuazque in amatequipanolli tlein pohui in Código Financiero in Mexihco Tenochtitlan tlein quiyequihtoz tlein itech monequi in quiahcizque in altepetomin tlein achto tequitizque hihuan in ye ahcopa otenehualo.

 

c) Ticyequittazque cequin cualcalli. Ticchayahuazque ica tomin hual totlapalehuiz ic hueliz quichihchihuazque in calli tlein tlapalehuiz mah mani in cuautla in ehecatl hihuan mah moyectlali tonemiliz, inon tlachihualiztli yeh calcuapan titlatocazque, ticpializque quiahuiatl, ticnamiquizque tlahuilli hihuan chipahuaatl, ticyectequipanoltizque nochi tlaman cuitlatl hihuan noihqui tictequiuhtizque in tonalteotl. Ipan xihuitl 2012 ticchiah onyezque yuhquin mahtlactli inin tlaman yancuic calli.

 

10.4 Tlaixpializtli

 

10.4.1 Tiquixmatizque in necuelmololmeh

 

Ica in tlanahuatilamatl Ley Yoliztli in Mexihco Tenochtitlan tlein oquiz ipan xihuitl 2006, in SMA ye quipia melauhcayotl inic tlahtlachiaz hihuan tlaixpiaz ic cualli moahxiltia nochi tlein pohui in cuautla in ehecatl quein ihcuac quitlahzolhuiah, cuitlayotl, ihcuac tlacalania hihuan tlapepetoca, tlein pohui tlahuilli, nochi tlaman ihyac, tlein quicuitlatia total, ihcuac quiquixtiah cuitlaatl,, noihqui ihcuac cualli tequitiuhtia in tepetla, quimocuitlahuizque hihuan quitzacuilizque inecuelmolol total, ihcuac quiza hihuan mopoloa in techiahuatl nozo occe tlaman axcualli tlein hueliz techcocoltiz, hihuan noihqui tlaixpia cox moahxiltia nochi inin tlanahuatilli. Noihqui hueliz quichihua occequin tlachihualiztli tlein itech monequi ic ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl, tlein acah hueliz quichihuaz hihuan titlahtlachiazque cox cualli moahxiltia inin tequiyotl, in Secretaría quipia occe tlaman tequitl tlein hueliz tlaixpiaz intlaa cualli quitequiuhtiz nochi inin tlachihualiztli.

 

Ica in tlaixpializtli, ye tlahtlachixtoya hihuan ye tlaixpiah in cuautla in ehecatl ipan cehce tequitlaxelolli, ica cehce tlaman, ica onin itlachihualiz hihuan itlaelehuiliz tlein zan pohui in Secretaría, zayoh ica inon ahmo tlapalehuiaya ic cualli quicentocah in tlaixpializtli.

 

Inic ticyectlalizque totequiuh hihuan quein ticchihuah, ipan septiembre, xihuitl 2002, otzinti iixpan in Acuerdo in Tlatoani in Tlatocayotl, in tlachihualiztli itoca Sistema in Verificación, Inspección y Vigilancia Yoliztli in Mexihco Tenochtitlan (SVIVA), inon omotlali quein ce oloch tlein centequitiz ihihuan occequin oloch tlein tequitiah ia in cuautla in ehecatl, ihcon cualli centlaixpiazque ipan cehce callachihualoyan, ipan tlanamacoyan hihuan occe tlaman tianquizco ica yeyi tlamantli: in axcualmixtli tlein quipoctia ilhuicac, tla quimahuiltiah atl (in cuitlaapantli) hihuan tlein pohui tlalli.

 

Ipan inin tlahtocayotl, in SMA oquiyectlali in tlaixpializtli hihuan oquitzinti in Dirección Ejecutiva in Vigilancia Yoliztli, ipan zan cehco omocentlali in tlaixpializtli tlein pohui in Xoxoctic hihuan Nextic iahmox Tlapohualiztequiyotl in toaltepeuh. Hihuan noihqui oquiyectlali in tequitl hihuan tlachihualiztli, ticnequih tinochtin ticcenixpiazque in cuautla in ehecatl, ica inon hueliz techpalehuizque in altepechanehque, ihcon o cachi cualli ticahxiltizque totequiuh, tlaa ticentequitizque in altepetequihuah inhihuan nochtin tlacameh ic timocuitlahuizque in cuautla in ehecatl.

 

10.4.2 Tlein ticchihuazque

 

Tlachihualiztli

 

Ticchihuazque in tlaixpializtli cualli techpalehuiz ic oc achi cualli hihuan zan huelihui ticahxiltizque tlien ticchiah ica totlanahuatil, noihqui zan huelihui titlananquilizque in tlein techtlahtlaniz in altepehuah in tlein pohui in cuautla in ehecatl ica inin tlachihualiztli

 

Cehce tlachihualiztli

 

• Tlalli tlein necuitlahuilo: titlahtlachiazque hihuan titlaixpiazque ipan SC, ticentequitizque ihihuan Inegaciones, ic tictzacuilizque mah patlahua in hueyaltepetl, ticmocuitlahuizque in tepetla ic ahmo zan quitequizque cuahuitl, hihuan mah ahmo quitlahzolhuizque in tlalli (ica tepalcatl hihuan xancahualo) ihcon ahmo tihcocoltizque totlal hihuan ticmocuitlahuizque in cuautla in tepetla tlein necuitlahuilo.

• Hueyaltepexolalmeh: tictlahtlachiazque hihuan tictzacuilizque mah ahmo quitlahzolhuican in cuautla in ehecatl, hihuan titlaixpiazque mah moahxilti in tlanahuatilli tlein pohui in ehecatl, in atl hihuanin tlalli, noihqui mah ahmo tlacalani hihuan mah ahmo tlapepetoca ipan toaltepeuh, nochipa tictemozque mah moahxilti in tlanahuatilli ihcuac titequitizque ihcon cualli timochantizque ipan hueyaltepetl.

• Itlapalehuiliz in altepechane. Ticchihuazque mah ticcenixpiazque ihihuan in “Altepetlano voluntariado in protección yoliztli” ihcon ticahcizque itlapalehuiliz in altepechane, ihcon nochtin techpalehuizque ic ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl, hihuan ticennochtin oc achi cualli titlaixpiazque in tepetla ipan Mexihco Mexihco Tenochtitlan, hihuan oc achi cualli techpalehuizque in ichpocameh, in telpocameh hihuan cihuameh.

 

10.4.3 Quein ticchihuazque

 

Ticnequih ticcentilizque nochi tlaman tlaixpializtli ipan zan ce tequitl hihuan tictequiuhtizque quein ce tlamantli nel motelnequi ic oc achi cualli tiquintequipanoltizque in tlaixpixque tlein tlahtlachiah hihuan quimocuitlahuiah in cuautla in tepetla, hihuan ticyeccualtizque totlachihualiz ica yeyi tlaman:

 

Tlalli tlein necuitlahuilo

 

Nochi tlein ticchihuazque ic tiquixpiazque in cuautla tlein pohui SC, iipampa ticnequih oc achi cualli tetlayecoltizque ipan altepetl, quein atemi in ameyalco. Ica inin tlamantli nel motelnequi mah ticentequitican in altepetequihuah hihuan altepechanehque ic oc achi cualli ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl, yehica in tlahtocayotl quichihua mah centequitican, in tlayacanque inhihuan tlacameh, hihuan ticnequih in calpan, in pilaltepetzin, in cuentla hihuan nochtin miltequitinimeh mah tlaixpiacan hihuan mah quimocuitlahuican in cuautla in tepetla tlein pohui imintlal, yehica itech monequi mah monechicocan hihuan mah mocuepacan in tlaixpixque hihuan in tlacehuianimeh.

 

Hueyaltepexolalmeh

 

Ipan hueyaltepeihtic, ticnequih titlaixpiazque ipan ome tlamantli nel motelnequi: in achto pohui ica tictzacuilizque inic in callachihualoyan hihuan cehce tlaman tlanamacoyan ahmo mah tlatlahzolhuican hihuan ahmo mah tlamahuiltican, ic oupa ticchayahuazque mah motzinti in poctli tlein quiquixtia in tepoztehuiconi ic tictzacuilizque hihuan ihcon ahmo quimahualtizque in ehecatl, noihqui titlahtlachiazque hihuan tiquixpiazque cehce centro in verificaión ipan Mexihco Mexihco Tenochtitlan, mah quiahxiltican in tlanahuatilli.

 

Altepecoatequitl hihuan altepenecuelmololli

 

Iipampa ticnequih mah nochtin techpalehuican ic ticmocuitlahuizque toaltepeuh, ticchihuazque nochi tlein itech monequi ic zan huelihui tiquixnamiquizque in altepenecuelmololli, achi iciuhca ihcuac patzmiquih iipampa cenca tlacalania hihuan cenca tlapepetoca, nozo ihcuac cuauteco hihuan xochiteco ipan cuautla, tepetla hihuan xochimilpan nican tohueyaltepeuh.

 

10.4.4 Tlachihualizmeh

 

Tlalli tlein necuitlahuilo

 

Nochi tlachihualiztli ica tlein ticmocuitlahuizque in cuautla ipan SC, mochihuaz ihcon tiquixnamiquizque inecuelmololhihuan ica inin tequiyotl:

 

a) Ihcuac ahmo huel netequipanolo in tepalcatl hihuan xancahualo. Quein ce itlachihualiz tlein tiquixpiazque ipan SC, tictzacuiliz ic ahmo mah zan quicahuacan in tepalcatl, xamitl hihuan nochi tlaman tlahzolli tlein mocahuaz ihcuac calchihuah iipampa inon ce hueyi tlahtlacolli tlein quichihuah ihcuac tlanemiliah quipatlazque quein quitequiuhtizque in xolalli iipampa ica inon tepalcatl hihuan xancahualo quitemitiah in huacalco inic quimelahuaznequi in ixtlahuatl. Yehica ipan xihuitl 2012 ticchiah mah ahmo quitequipanoltican macihui omtzontli hihuan mahtlacpohualli metros ica teepalcatl hihuan xancahualo ipan SC.

 

b) Ihcuac mopatlah quein quitequitiuhtiah in xolalmeh. Iipampa ticnequih tiquixpiazque mah cualli atemi in ameyalco, iipampa miac tlein pohui ica inin tlamantli mochiuhtoc ipan SC, ticchihuazque miac tlachihualiztli inic titlaixpiazque mah ahmo patlahua toaltepeuh, Yehica ipan inin chicoace xihuitl tlein huitz ticchihuazque macihui 3 000 tlaixpializtli, ic ticnequih occepa titoaxcatizque in SC tlein axcan iminaxca in callan ahmo ica melauhcayotl.

 

c) Ticmocuitlahuizque nochi tlein techmaca totlaltzin. Inic tictzacuilizque in cuauteco ipan altepemeh inahuac in SC, ticchihuazque 4 500 tlaixpializmeh ic tiquintemozque hihuan tiquinmaltizque aquimeh huel cuautequih, noihqui ica tlanahuatilli ticchihuazque nochi tlei itech monequi ic tictzacuazque nochi in axcualli cuauximaloyan. Inic ticmocuitlahuizque in cuautla in tepetla tlein pohui cehce pilaltepetzin hihuan calpan itech monequi timonechicozque hihuan tiquittazque quein hueliz ticentequitizque inhihuan nochtin miltequitinimeh nican Mexihco hueyaltepepan inic techpalehuizque quein hueliz ticmocuitlahuizque in cuautla in tepetla tlein onca iihtic iminxolal. Tlein ticchihuazque ic ticchicahuazque totequiuh noihqui itech monequi tiquinyolehuazque in telpocameh hihuan in ichpocameh mah techpalehuican ic tinochtin ticmocuitlahuizque in cuautla in tepetla. Noihqui inic oc achi cualli titequitizque ic tiquixpiazque in tlalli tlein necuitlahuilo tiquinyolehuazque in altepehuah mah quicentilican tomin ica tlein ticchihuazque in cuaupixqui hihuantlacehuiani inechicol.

 

Hueyaltepexolalli

 

In tlachihualiztli tlein ticchihuazque ic tiquixpiazque in hueyaltepexolalli mochihuaz ica ome tequiyotl, in achto titlahtlachiazque nochi tlei pohui in callachihualoyan tlein tlatlahzolhuiah hihuan tlamahualtiah, hihuan ic ome tiquixpiazque in tepoztehuiconi tlein momoztla nehnemi in altepepan.

 

a) Callachihualoyan. Inic tictzacuilizque in tlamahualtiliztli tlein ehua in callachihualoyan, ticchihuazque macihui 3 000 tlaixpializtli ipan nee tlachihualoyan ic titlahtlachiazque mah quiahxiltican in tlanahuatilli hihuan ahmo mah quimahuiltican atl hihuan tlalli, ahmo mah quiquixtican poctli, hihuan mah quipehpenacan in tlahzolli, noihqui ahmo mah quizoquitican hihuan quicuitlatican tlalixco hihuan tlalihtic. Cequin tomin tlein pohui in Secretaría ica in tlaixpializtli tictequiuhtizque inic titlahtlachiazque mah moahxilti tlanahuatilli ipan callachihualoyan, tlanamacoyan hihuan occequin tlaman tianquiztli, noihqui ticnequih ticchihuazque:

 

• Tiquixpehpenazque hihuan tiquixpiazque 300 tlachihualoyan tlein tlatlahzolhuiah ipan Mexihco hueyaltepetl inhihuan in DGRA hihuan in DGGA.

• Tiquinpehpenazque hihuan tiquinixpiazque 500 in oloch tlein tetlayecoltiah in tlein oc achi tlatlahzolhuaih hihuan tlamahualtiah in altepepan, inhuah DGRA hihuan DGGCA ticentequitizque.

• Oc achi chiacahuac tiquinixpiazque in 300 techahihuanamacoyan iihtic tohueyaltepeuh, noihqui ticentequitizque inhihuan DGRA, DGGCA, in Procuraduría Yoliztli y in Orinnamiento in Territorio (PAOT) hihuan in PROFEPA.

• Noihqui titlahtlachiazque tictzacuilizque hihuan ihcon ahmo tlacalaniz nion tlapepetocaz ihcuac tlachihuah nozo tlanamacah, inon ticchihuazque ihihuan cehce Inegación, in PAOT hihuan noihqui totech monequiz itlapalehuiliz in altepechane.

• Ticchicahuilizque totlaixpializ ipan centro in verificación, macihui yeyeitica metztli tiquinittatiu inon hihuan ticmatizque cox cualli tetlayecoltiah.

 

b) Tepoztehuiconi. In tlein ticchihuazque inic in tepoztehuiconimeh ahmo mah quitlamahualtiz in ehecatl, tiquintemozque, tiquinixpiazque hihuan tiquitlahtlacoltizque in tepoztehuiconimeh tlein nel tlamahualtiah, noihqui tiquixpiazque in Centro in Verificación Ambientla hihuan in tequitiloyan PIREC.

 

Iipampa tictemoa mah cualli tetlayecoltiah, inin ticchihuazque:

 

Tictzinintizque quezqui tlapoctia in tepoztehuiconi, ica ticchicahuazque totlachihualiz inic tictemozque, tiquixpiazque hihuan tictlahtlacoltiazque in tepoztehuiconi cenca tlapoctia. Ticnequih ticchihuazque 200 000 tlaixpializtli tlein pohui tepoztehuiconi ipan xihuit 2007-2012 (inin tlachihualiztli noihqui neci ipan amatlaxelolton 7.4.1 iipampa inin noihqui pohui ica ehecatl tlein timoihiyotiah).

 

Quein tohuan coatequizque in altepehuah huan tlein intech monequi

 

Ica telin intecj monequi in altepehuah, titlanemiliah in axcan ixquichca chicoace xihuitl zatepah, titlananquilizque 2 500 tlein pohui innecuelmololhuan in altepehuah, yehica intech monequi ticchihuazque totequiuh ic titequitizque ihcuac ahcitihuetzizque, ihcuac quicocoltizque totlal nozo ihcuac quipatlazque quein quitequiuhtiah in xolalli ipan SC, tlein pohui tepoztehuiconi, ihcuac tlacalania, ihcuac tlapepetoca, ihcuac tlapotehui noihqui ihcuac quitequih cuahuitl ipampa quininixtopehuah. Inin tequitl ticchihuazque:

 

• Ticchicahuazque inhuan in teyacancahuan in Delegaciones huan in PAOT, in oc achi cualli titlahtlachiazque huan tiquixpiazque in cuautla ipan toaltepeuh, ihcon ahmo zan cuautequizque ipampa quininixtopehuah in cuaumeh ihcuac ahmo moitta nepapan tlaman hueyianuncios, ihcon tinochtin ticahxiltizque in altepetlanahuatilmeh tlein pohui in cuautla in ehecatl.

• Ticyectlalizque totequiuh ic oc achi cualli titetlayecoltizque huan titetlacaquizque ic ticmatizque tlein in tlacameh intech monequi.

• Titonohnotzazque inhuan in telpocameh huan ichpocameh ic techpalehizque huan ihcon ticcenixpiazque in cuautla in tepetla nican altepepan.

• Zan huelihuiz titlachihuazque ihcuac techtlahtlanizque totlapalehiliz ipampa techilhuizque in acah cuautequi, tlamaxima nozo tlatzinlonquehtehua ipampa quicalchihua nozo zan quitzatzacuilia.

 

Hueyaltepetlayacanaliztli

 

Ipampa ticnequih ticchihazque han ticyectlalizque in tlanahuatilli tlein techcahuiliz tiquixpiazque mah ahmo momahualti toaltepeuh, huan noihqui nochi tlein itech monequi ticchihuazque ic tiquincahuilizque nochtin in mochantiah in ZMVM mah cualli nemican, noihqui titlahtolnamiquizque inhuan occequintin tlayacanqueh tlein pohuih altepemeh huan tlalxelolmeh tlein techyahualohua.

 

10.5 Ihcuac tictlazohtlah in cuautla in ehecatl

 

10.5.1 Tiquixmatizque in necuelmololmeh

 

Ihcuac tictlazohtla in cuautla in ehecatl ipan Mexihco Hueyaltepetl, nel cuacualtzin inon ipampa techixnextiliah nepapan tonemiliz han totlamachtiliz, tlein pohih nepapan tlacah aquimeh moxehxeloa ipan caxtolonce Delegaciones huan noihqui cennemih inhuan altepemeh tlein quiyahualohuan toaltepeuh. In tepeixmatiliztli otzinti ipan in melahuac tlamatiliztli, ipan tonelhuayo huan ipan totlacayo huan inon tlamatiliztli momoztla mozcaltia. In axcan ipan totlamatiliz huan tonemiliz zan tictemoa tomin, tlein titlacemanah yehica ticpiah miac necuelmololmeh tlein pohi in cuautla in ehecatl. Inin necuelmololli nochtin techtlahyohuitia. Tiquelehuia occepa cualli timochantizque cuaunahuac huan tepenahuac huan inahauc nochi tlaman yoliztli itech monequi ticchayahuazque ce yancuic nemiliztli zan ihcon cualli timochantizque ihuan in cuautla in ehecatl, yehica timomachtizque huan tictequiuhtizque ce yancuic tlaixmatiliztli. Tehhuan ticchiah mah cehce huan nochtin altepechanehque techpalehuican ic ticoatequitizque inhuan in altepetlanahautihque ic ticyeccualtizque toaltepeuh.

 

Nochi tequitl tlein ticchihuah ic ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl huan ic tiquinpializque in tepetla huan yolcameh, nochi inin ticchihuah ipampa ticnequih mah nochtin momachtican quein hueliz quimocuitlahuizque in cuautla in tepetla huan nochi tlein techmaca totlaltzin, huan ihcon cualli teixnextilizque inin yancuic tlaman tonemiliz huan inin tlaman quein hueliz tictlazohtlazque toaltepeuh, nochi inin momachtizque ipampa momachilizque huan quiquitzquizque inin tlaman tonemiliz, huan noihqui ticchihuazque occe tlaman tlachihualiztli.

 

10.5.2 Tlein Ticchihuazque

 

Tlachihualiztli

 

Ticchayahuazque ce yancuic tlaman tonemiliz tlein quichihuaz mah moyolnohnotzacan in altepehuah mah quinehnehuilican ica tonecuelmololhuan huan quezqui techtlahyohuiltia tehhuan haun topilhuan, yehica mah nochtin momachtican quein hueliz techpalehuizque inic ticchihuazque in Agenda ambiental, tlein quichia quiyeccualtiz inin tohueyaltepeuh.

 

Cehce tlachihualiztli

 

• Titemachtizque quein hueliz quimocuitlahuizque in cuautla in ehecatl huan titenohnotzazque ica in Agenda ambiental tlein oquichiuh in SMA.

• Ticchicahuilizque imintlahueliliz in altepetequihuah ipan Secretaría huan iminaxca in altepechanehque.

• Ticchihuazque nochi tlein itech monequi ic titemachtizque, titenohnotzazque huan titeilhuizque nochi tlaman tlaixmatiliztli ic quinyolnohnotzazque

 

10.5.3 Quein titequitizque

 

Nochi inin ticchihuazque ipampa ticnequih mah quitlazohtlacan in cuautla in ehecatl, ticchihuazque in altepetl itlahueliliz huan titemachtizque in tlein pohui iyoliliz toaltepeuh, nochi inin hueliz cehce quichihuaz nozo tinochtin ticentequitizque ipan SMA.

 

Tlamatiliztli ica in cuautla in ehecatl

 

Nochi tlein pohui ica in cuautla in ehecatl hueliz ticchihuazque nee tlamachtilcalco (in cuautla in ehecatl itlamachtilcal, yolcapialoyan, altepetlatquipialoyan, xochimilpan tlein necuitlahuilo, altepetlalli, cuautla huan cequin tepetla nel motelnequi) huan canicahcuin campa hueliz titemachtizque ipan toaltepeuh.

 

Tlamachtiliztli

 

Inin tlamachtiliztli tnein pohui in cuautla in ehecatl quitemoa mah moyolnohnotzacan, mah quitlazohtlacan huan mah quiixpiacan in cuautla in ehecatl ic quiyecualtizque nochi tlaman yoliztli, ihcon oc achi cualli quitequiuhtizque nochi tepetlamantli huan in tlein ica inin tetlayecoltiah, yehica nel motelnequi mah momachtican, noihqui itech monequi moyeccualtizque imintlachihualizhuan, ticchayahuazque mah quixmatican totequiuh, nochi inin huan occequin tequiyotl ticchihuazque inhuan tlayacanqueh huan iixpan tlnahuatilli.

 

Tenohnotzazque

 

Ihcuac titenohnotzazque huan titemachtizque ticnequih titemacazque miac tlaman tlaixmatiliztli, ihcon cualli quimatizque huan quiyolcelizque itequiuh tlein quichihua in Secretaría, huan quein tetlayecoltiz in altepepan ica itlachayahualiz totequiuh, nechicol, oloch, necentiliztli, ahmoxtin huan ica occequin tlaman titenohnotzazque.

 

10.5.4 Tequitl huan tlachihualiztli

 

Tlamachtiliztli ica in cuautla in ehecatl

 

Ica itlamachtiliz huan itlaixpializ in cuahutla in ehecatl in altepepan, in Secretaría quichayahuaz inin yancuic tlaman quein tinemizque, in nemahuiltiliztli ipan xohimilla, ihcon ticchayahuazque mah coatequitican ic quiyectlalizque toaoltepeuh, ipan inin tecpanalli tiquihtoah tlein ticchihuazque:

 

• Ticchihuazque ahmoxtli ica in cuautla tlein moxehxeloz campa tlamachtiloyan, tlein temaca in Secretaría de Educación del GDF.

• Ticchayahuazque mah tetlamachtican ica in cuautla in ehectal ica ahmoxtli, tlein moxehxeloa ipan cehce tlamachtiloyan.

• Tictlayecoltizque nochi tlein pohui in cuautla in tepetla aquin techpaxaloa nican hueyaltepetl.

• Tictemachtizque ica in cuautla in ehecatl ipan tlamachtiloyan 8titemachtizque quein hueliz quitequipanoltizque in tlahzolli huan cuitlatl, noihqui ica inon titetlayecoltizque).

• Ihuan altepechanehque ticoatequitizque ipan yeyi tlamachtiloyan (neixcuitiloyan, ahmoxcalco haun inechicolhuan, neahuiltiloyan huan laberinto Eshentani).

• Ticentequitizque ihuan miac nechicolmeh ica tlachihualiztli “Unámonos” tlein quihtoznequi “Mah timocentilican”.

• Ica inin tlamantli tiquinmachtizque in tetlayecoltihque.

• Ticchihchihuazque ce Sistema de administración ambiental, ica inon tiquinmachtizque in altepetequihuah quein hueliz quitequipanoltizque in tlahzolli iihtic hueyaltepepan.

• Ticchayahuazque mah quiixmatican huan quitlazohtlacan in cuautla in ehecatl ompa Chapoltepec xochimilpan.

• Ticchihuazque in Centro Educativo de la dirección General de Zoológicos y Vida silvestre (Chapoltepec Yolcapialoyan).

• Ticentilizque in tlamachtilmeh, tlein oncah ipan chicoacen ahmoxtin tlein pohui curso de varano, tlein quihtoznequi xapantlamachtiliztli inic DGZVS.

• Mah momachtican ipan yolcapialoyan.

• Tonemiliz tlein pohui ica in cuautla in ehecatl (quicuautocazque, in cuautla in ehecatl iilhui, necentiliztli, tequitiloyan, huan in ichpocameh huan in telpocameh itlachihualiz).

• Tiquintlayecoltizque in momachtianimeh.

• Tictequiuhtizque cequin tlaman tlamachtiliztli iohhui.

• “Noohui, nochipa xoxopanmilla”

• Tequitl ic ticpalehuizque in cuautla in ehecatl yuhquin in tlachihualiztli itoca “Xicmotequiuhti mobici”, tlein chihchicoeytica mochihua ipan cequin altepeohtli.

• Tihhuicazque in tlatquipialoyan campa tlamahuiztilizque yuhquin in San Juan de Aragón icuautla.

• Tequitiloyan ipan Faro de Oriente.

• Ticchayahuazque in cuautla in ehecatl itlazohtlaliz ipan ANP.

• Nochi tlein pohui in cuautla in ehecatl titemachtizque ompa Pahxochimilpan iihtic in Chapoltepetla.

 

Tlachihualiztli

 

Oc achi chicahuac titemachtizque ipan tlamachtilcalco tlein pohui in cuautla in ehecatl, yehica nochi inin ticchihuazque:

 

• Ticchayahuazque in altepetlayecoltihque tlein pohui in cuautla in ehecatl.

• Tlamachtilmeh tlein pohui ica atl, ehecatl, tlalli, in nepapan yoliztli, nochi tlein techtlayocoltia in totlal, huan quein hueliz tictequiuhtizque in amantecatl, altepexochimilpan, xoxopancalcuaitl, huan huel momachtizque in tetlayecoltihque tlein pohui in cuautla in ehecatl.

• Ticchayahuazque mah quichihuacan in xochimilli huan xoxopancalcuaitl.

• Ichpocameh huan in telpocameh hueliz tlahyohuizque.

• Ticchicahuazque aquin tetlayacanah.

• Tlamachtiliztli huan tlahueliliztli inic itequiuhuah in Area de la DGZVS.

• Titemachtizque quein cualli tlamaximazque huan cuautequizque.

• Ticchihuazque uan titequitizque ipan tequitiloyan ic moyolnohnotzazque nochi tlein ica in cuautla in ehecatl, tlein pohui tetlayacanque itlahtocayo in GDF.

• Noihqui titemachtizque nochtin itequihuacan in SMA tlein tetlayecoltiah.

• Timonechicozque inhuan in tlatocanimeh huan miltequitinimeh ipan Chapinco Hueytlamachtiloyan ic ticchayahuzque mah tlatocacan ahmo ica quimico ipan SC.

• Noihqui tetemachtizque ipan nechicolmeh ica in cuautla in ehecatl.

 

Quein ica tlamachtiliztli titenohnotzazque

 

Ticchayahuazque nochi tlaman tlachihalizmeh tlein quichihua in Secretaría, ticnehnehuiliah ica inin tequitl tlein nican motecpana:

 

• Quein cualli tictequipanoltizque in tlahzolli huan in cuitlatl.

• Ticchayahuazque mah quinamiquican in atl in tlahuilli.

• Zan cualli tictequiuhtizque inetetlayocolil totlaltzin.

• Moixpatla in xopantla in cecuizpa.

• Ahmoxtli ica quein ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl.

• Mah moyolnohnotzacan ic cualli cennemizque ica yolcameh.

• Ticchayahuazque tlaixmatiliztli ica ahmoaxtli, necentiliztli huan neixcuitilli.

• Ce amaton ica hueliliz tlein quipia in altepetlayecoltini.

 

10.6 Tlaixmatiliztli huan netzontemoliztli

 

10.6.1 Tiquixmatizque in necuelmololli

 

Miacpa in tetlayecoltihque ica in cuautla in tetepla ahmo ipan tlachiah in tlamatiliztli huan netzontemoliliztli tlein pohui intequiuh. Zayoh ica titlanemiliah hueliz mochihuaz huan mozcaltiz nochi tlaman netzontemoliliztli tlein intech monequi huan tequiyotl tlein ticchihuazque ihuan cequin nechicol huan oloch. Axacan inin tonal, inhuan occequin nechicolmeh ticentequitih ic achi cualli tiquixmatizque huan tomotzontemolizque ica in yancuic Instituto de Ciencia y Tecnologia de l GDF. Yehica cualli oticchicauhque in tequitl huan tlachihualiztli tlein quichihua in SMA.

 

10.6.2 Tlein ticchihuazque

 

Tlachihualiztli

 

Oc achi titequitizque ic ticchihuazque in melahuac netzontemoliliztli ipan totlalnan, ic cehce ica itequiuh ticchicahuazque nochi tlachihualiztli tlein pohui in cuautla in ehecatl, ic ticmatizque tlein ticchihuazque ica yancuic tlanemiliztli huan ticchihuazque tonecentiliz inhuan occequin nechicolmeh.

 

Cehce tlachihualiztli

 

• ticchayahuazque in tlaixmatiliztli tlein mochihua iihtic Secretaría.

• Tictlahtlanizque itlapalehuzliz occequintin tlalnantzitzin.

 

10.6.3 Quein ticchihuazque

 

Nochi inin tlachihualizmeh tiquinahxiltizque ica:

 

Ticchayahuazque in netzontemoliliztli in tlaihtic huan itlachihualiz in Secretaría

Ticchayahuazque aquin motozntemolia in tlaihtic huan nochi tlein quichihua in Secretaría.

 

Oc achi ticchicahuazque tonecentiliz ihuan cehce cechicol tlein motzontemolia.

 

Inin tlachihualiztli mochihuaz ipampa titemachtizque quein hueliz motzontemolizque huan quiahcizque tlamatiliztli, quein ticentequitizque inhuan in huey calmecac ic achi cualli momachtizque in tlamatinimeh, noihqui titlanemiliah tlein oc achi ticchihuazque tlaihtic, huan quein ticahcizque tomin ic titequitizque.

 

10.6.4 Tequitl huan tlachihualiztli

 

Ticchayahuazque tlaixmatiliztli tlaihtic huan titlapalehuizque ihcuac tequitiz in Secretaría.

 

Cequin tlachihualiztli tlein quichihua in Secretaría, ic motzontemolia ica tlaixmatiliztli tlein tlapalehuia ic ticmocuitlahuizque in tepetla, nican quihtoa:

 

• ticchihuazque intequiuh in tlamatinimeh ica yolcapialoyan huan yolcaixmatiliztli ipan Mexihco Hueyaltepetl.

• Tictzintizque nechicolmeh tlein tlaixpiah yolcapialoyan huan tlaixpiah in DGZVS.

• Cehce tlaman yoliztli ipan Xochimilco: mah cenca momiacquili in axolotl ipan axolopialoyan tlein itoca “Axolotl”, tlein pohui in Centro de Educación Ambiental (CEA) Acuexcomatl.

• Ticyectlalizque huan ticmocuitlahuizque in ANP campa yetoyah in tlamachtilcalli tlein pohui in cuautla in ehecatl, ica ticuautocazque, huan tiquizcaltizque nepapan yolcameh.

• Tiquixpiazque huan ticpializque nepapan xinachtli, tictocazque huan ticmiaquilizque in ahhuatl huan occequin cuahuitl ipan CEA Ecoguardas.

• Tictocazque cuahuitl huan tiquizcaltizque yolcatl tlein yolih ipan Santa Catarina Tepetla, tlein hueliz moixpolozque, huan itech monequi cenca tiquinmocuitlahuizque ipampa ohui momiaquiliah ipan CEA Yautlica.

• Tiquinpohuazque in hormonas esteroides ic tiquinixmatizque huan ticmatizque quein hueliz momiaquilizque in tepeyolcameh huan tleica tlahyohuiah.

• Tictlatquitizque in laboratorio campa momiaquiliah nepapan yoliztli huan ce yolizpialoyan nozo biobanco campa mopialia ehuayotl huan germoplasma.

• Tlaixmatiliztli inic tinochtin : tiquixpiazque in tototl, in papalotl huan cuahuitl.

• Tiquiixpiazque inemiliz in tototl.

• Nochi tlein pohui ica Totlalnanzazayolpialoyan tlein itoca “Dr. Alfredo Barrera Marín”.

• Tiquixnamiquizque in axcualli zazayolin huan ocuilin tlein quicocoltiah in eucaliptocuahuitl ipan xochimilla huan cuautla in altepepan.

 

Ticchicahuazque totequiuh inhuan nechicolmeh campa motzontemiliah

 

Nican motecpana itequiuh huan itlachihualiz tlein quichihuaz in Secretaría inhuan in nechicolmeh campa motzontemoliah.

 

a) Tlaixmatiliztli huan netzontemoliliztli ic titlaixpiazque

 

• Tichayahuazque tlapalehuiliztli ica tomin tlein hualehua nican totlalnan nozo occe huehca tlalnan ic tiquizcaltizque in tlachihualiztli inic motzontemolizque ica itlanahuatli in DGZVS.

• Tictlalizque in tlamantli huan tlaixmatiliztli tlein hueyi huan nel motelnequi tlein moihtoa in nivel posgrado (tlein pohui in tlamatinimeh).

• Tlachihualiztli Globe.

• Ticchihuazque Programas Institucionales de Conservación por Especie (PICE).

• Tictemozque quein hueliz ticentequitizque inhuan nechicolmeh tlein quimocuitlahuiah in tepetla nican totlalnan huan ompa huehca tlalmeh.

• Ticentequitizque inhuan cehce tequiyotl iaxca in DGZVS ic cualli ticahxiltizque nochi tlaman tlachihualiztli.

• Ticoatequitizque ihuan in comisión Interdependencial para la Consrvación del Patrimonio cultural iaxca Milpa Alta, Tlahuac huan xochimilco (ipan CEA Acuexcomatl, ticpiah inon tequiyotl tlein otiquihtohque, huan nahuatlahtolcopa itoca Altepeoloch ica tlein “Ticmaquixtizque in altepenelhuayo ipan Xochimilco, Tlahuac huan Malacahtepec Momoxco”).

• Ticoatequitizque ihuan in comisión de Areas Naturales Protegidas (Tequitl: CECoP “Centro de Educación y Conciliación para el Público-Centro Regional CECoP acuexcomatl”).

• Tlachihualiztli ica tlein ticmocuitlahuizque altepexochimilpan.

• Quein cualli tictequipanoltizque in zan tlein xihuitl momaca cuaucuapan.

 

b) Tlaixmatiliztli ica tlein ticnamiquizque in ehecatltlamahualtiliztli

 

Ce in tlamantli tinochtin timomachiliah ipampa moihtlacouhtoc in ehecatl yeh ihcuac mococoa in cequin altepehuah. Ipampa ticnequih oc achi tiquixmatizque inin necuelmololli ticchihuazque:

 

• Titlahtlachiazque quezqui techtlahyohuiltia in ehecatl tlein moihtlacouhtoc nican Mexihco Hueyaltepepan: timotzontemolizque huan tictemozque quein hueliz tiquixnamiquizque inin necuelmololli zatepah.

• Titlahtlachiazque ipan in axcualmixtli huan poctli tlein quicocoltia in pilconetzitzin ipan Mexihco Hueyaltepetl, inon ticchihuazque ica tiquixmatizque huan tiquixpiazque iminezzo.

• Noihqui ica itequiuh huan itlachihualiz tlein quipia in SIMAT, zan nimantica quipalehuia in tlachihualiztli ic momachtihtoque huan motzontemolihtoque ipan huey calmecac tlein itoca Universidad Autónoma de México, in Instituto Politécnico Nacional huan in Universidad Autónoma Metropolitana.

 

11 QUEIN TEQUITIZQUE IN ALTEPETEQUIHUAH

 

 

11.1 Nican pehua

 

In tlein tequitizque in altepetequihuah ipan SMA nel motelnequi inon tlachihualiztli tlein tlapalehuia huan quichicahua itlahueliliz huan itequiuh in oloch, ic quitemozque quiyeccualtizque in cuautla in ehecatl huan noihqui quiyectlalizque iminnemiliz in altepechanehque. In tequitl tlein quichihua in secretaría, quinehnehuilia ce cualli ohtli inic timoizcaltizque, yehica inon ticcentocazque ticchihuazque axcan huan zatepah. Inic inon ticahcizque itech monequi mah ticentequitican, zan ihcon hueliz ticahxiltizque nochi tlein tictemoa ipan Secretaría, quitlahtlachia tlein itech monequi inic quiahxiltiz itlaelehiliz.

 

Yehica itech monequi mah quipia ce tlanemiliztli ica quein hueliz mozcaltiz, tlein pohui ica ichicahualiz, itlahueliliz huan itequiuh, quein cualli tetlayecoltiah itequiticahuan, nochi ica tequitihtoque, huan nochi inin hueliz mochihuaz ica tlanahuatilli zan nimantica moyancuicchihuazque huan ticyectlalizque in cuautla in ehecatl.

 

Ipan inin amatlaxelolli tiquixneztia nahui tlachihualizmeh ica inon in secretaría hueliz quiahxiltiz nochi tlein omotencauhque, ticnehnehuiliah hueliz ticchihuazque huan ticahxiltizque totequiuh.

 

Inin amatlaxelolli pehua ica ce tlaixpantiliztli ica itequiuh in Secretaría huan itlachihualizhuan, ihcon quixnextiz nochi tlein quichihua, zatepah ticahcizque nochi tlamantli tlein pohui ica totlchihualiz ica tlein ticnequih ticchihuilizque iizcal toaltepenechicolhuan.

 

11.2 Ticyehyecozque in melauhcayotl tlein pohui in cuahutla in ehecatl

 

In melauhcayotl quihtoznequi nochtin hueli ticpiazque ce cualli tonemiliz.

 

Quein quihtoa in tlamachtilli in melauhcayotl ye expa toaxca, itech monequi tinochtin ticpiazque tomelauhcayo zan ihcon cualli tinemizque huan ahmo timococozque. Ica inin tlanohnotzalli huan ipampa ihcon teixpan omotencauh in Secretaría, ticchihuazque nochi tlein itech monequi ic titlahtlachiazque totequiuh huan totlachihualiz melahuac cualli, noihqui inic ticpiazque atl tlein totech monequi.

 

Yehica quitequiuhtiz in tlachihualiztli ica tlein cualli tlahtlachiaz huan quiyehyecoz, inin itoca Evaluación Integral de Derechos Humanos (EVIDH), ticnequih ica inin nochipa titlayehyecozque ipan SMA. Zan nimantzintica ticyancuicchihuazque, ihcon cualli tinemizque ihuan in cuautla in ehecatl, yuhquin ye oticnehnehuilihque ipan ahmoxtli itoca Agenda Política Ambiental. Ipan naunacazco 11.1 moixpantia quein hueliz titequitizque.

 

Naunacazco 11.1 Ticyehyecozque in melauhcayotl tlein pohui in cuautla in ehecatl.

 

 

11.3 Itequiuh in altepetequihuah

 

Ihcuac opeuh inin tlahtocayotl, oticyehyecohque in tequitl tlein mochiuhtoya quinihcuac xihuitl 2004, huan oticahcihque in tlein itequiticahuan intequiuh nel ohui mochiuhtoya ipampa hueyi intlachihualiz tlein quichihuaznequih. Oticmatque imintlachihualiz zan moxehxelohtoc huan ahmoa centequitihtoyah. Yehica itech omonenec oticyetlalihque in SMA, oticyeccualtihque itlachihualiz inic huel cualli tlanemiliz huan quichihuaz itequiuh ica nochi tlein pohui in cuautla in ehecatl, ihcon oc achi cualli quiahciz iizcal ica nochi tlein quichihua, yehica oc achi cualli quitequipanoltiz nochi tlaman tlachihualiztli, in quein tequitiz, in quein tlahtlachiaz, tlahyehyecoz, temachtiz ica in cuautla in ehecatl, huan in quein quimocuitlahuiz in tepetla huan nochi tlein techtlayocoltia totlal.

 

Inic cualli quiahxiltiz itequiuh, in SMA quipia 2 644 itequiticahuan, huan teixnextiliah quezqui itlaxtlahuil cequintin tlacameh, huan yehhuan miac tlaman tequitl quichihuah huan yehhuan melahuac omomachtihque ipan hueytlamachtiloyan. Zayoh ica, pehua in tlamatiliztli, ticmatih nel motelnequi ticchihuazque ce tequitl ica tlein ticyeccualtizque inintonechicol huan ihcon hueliz quiahciz in iizcal, huan quinehnehuiliz melahuac itech monequi mah momachtican in altepetequihuah tlein tequitihtoque ipan inon Secretaría.

 

Naunacazco 11.2 Tlamachtiliztli tleinpohui in Secretaría itequiticahuan

 

 

In SMA achtopa mochicoacencahuia, niman monauhcaxeloa, ic tlami nochtin quiyacana in Secretaría ipampa yehhua quintlanahuatia ica nochi imin tlachihualizhuan:

 

• Quichihchihuah, tlanahuatiah huan tlayehyecoah nochi tlein pohui in cuautla in tepetla huan ica tlein techtlayocoltia totlalnan.

 

• Tlaixpiah mah moahxilti in tlanahuatilli.

• Quichihchihuah huan quixpiah mah moahxilti in tlachihualiztli ica tlein necuitlahuiloz in cuautla in ehecatl.

• Quichihchihuazque in tlachihualiztli tlein itech monequi ic tiquixpiazque huan ticmocuitlahuizque in cuautla in tepetla huan quein hueliz ticyecualtizque.

• Titequitizque huan tictzacuilizque, tictequipanoltizque huan tiquixpiazque quezqui momahualtia in ehecatl tlein timoihyotiah.

• Ticchayahuazque mah quitequitican, occe tlaman techiahuatl, tlahuilli huan cequin yancuic chicahualiztli tlein hueliz tlaoliniz.

• Tictequipanoltizque huan tiquixpiazque altepexochimilla, tlatquipialoyan huan yolcapialoyan tlein pohui Mexihco Distrito Federal.

 

Machiyotl 11.1 Inin machiyotl technextilia itequiuh in Secretaría del Medio Ambiente.

 

 

Axan tlantoa inin quen ticchihuazque:

 

11.3.1 Itecpan in Secretaría

 

Ica in Secretaría Particular huan in imincoatequiuh cequintin tlamatinimeh ticchihuazque:

 

• Ticmatizque mah cehce oloch tlein pohui in Secretaría, huan nochi itlachihualiz tlein pohui in cuautla in ehecatl, cehce centequiti ihcuac in altepehuah amatequipanoltizque, huan nochi inon hueliz techpalehuiz ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl, tiquixpiazque huan tiyectlalizque, zan ihcon cualli tinemizque ipan Mexihco Distrito Federal.

• Ticchayahuazque mah techpalehuican in altepechanehque ihcuac ticnehnehuilizque, ticchihuazque huan ticyehyecozque totequiuh, ihcon cualli titeyacanazque, titeilhuizuqe nochi tlein pohui ica tomin, titetlayecoltizque ica tlein in altepehuah intech monequi, ica tlein motequipachoah huan quein techilhuiah hueliz ticenixnamiquizque in necuelmololmeh.

 

11.3.2 Altepetequihuah inechicol tlein pohui in tlanahuatilli, caxtillantlahtolcopa itoca Dirección Ejecutiva Jurídica

 

Inin nechicolli oupa moxeloa ihcon inon oc ome nechicol hueliz tequitiz ica:

 

c) Quixpantixque in Secretaría ihcuac itech monequi mah tenextiliz.

 

d) Quinamiquizque, quixnamiquizque, quiyectlalizque huan quichihuazque nochi tlein pohui ihcuac in altepehuah amo yolpaqui huan ixpan tlanahuatihque quiixpantiah in Secretaría, cox ihuicpa nozo amo ihcon.

 

e) Quichihchihuazque in tlananquiliztli iixpan in Tribunal de lo Contencioso Administrativo.

 

f) Quixmatizque in tlanahuatilli huan quihtozque nochi tlein pohui in tequiyotl tlein in Secretaría quinnahuatiz quichihuazque.

 

g) Temacazque ixcopinaamatl tlein itoca copia certificada.

 

h) Hueliz teixpantizque iixpan Procuraduría General de Justicia del Distrito Federal nozo Procuraduría General de la República, ihcuac tetlahtlacoltizque.

 

i) Tequitizque inic temanahuizque in tlei pohui melauhcayotl nozo tequitl ica tlein pohui in cuautla in ehecatl ipan hueyaltepetl.

 

j) Quichihchihuazque huan quiyancuicchihuazque in tlein tlanahuatilli tlein pohui in cuautla in ehecatl nican hueyaltepepan.

 

11.3.3 Altepetequihuah inechicol tlein pohui in amatequipanolli tlein itoca Dirección Ejecutiva de Administración.

 

Inin nechicol moyexcahuia, itequiuh:

 

• Quitequipanoltia nochi tlein pohui ica tlaxtlahuilli, tlatquitl, tlayecoltilli, tequitihque huan tlaixmatiliztli tlein pohui, yeh centequiti ihuan occequin nechicolmeh tlein tlayacanah inin tlaman tlachihualiztli.

• Tlanemiliah, tlahtlachiah huan quichihuah in tlachihualizmeh huan tequitl tlein itech monequi huan tetlayecoltizque ihcuac monextiliah cequin necuelmololme.

• Quixpiazque mah in Secretaría Nochipa quipia nochi tlein itech monequi ic cualli tetlayecoltizque, yehica hueliz tlanehnehuilizque ihcuan inon monequi.

• Quitequipanoltizque miac tequitl huan in tlein pohui in amatequipanolli ic quimatizque cox polihui tomin, nochi tlein pohui tlaxtlahuilli huan mnoihqui tlein pohui in tequitinimeh ihcon oc achi mochihuaz cehce tequitl huan tlachihualiztli.

 

11.3.4 Oloch tlein pohuiin itlanehnehuiliz huan itlachihualiz in tequiyotl caxtillantlahtolcopa itoca Dirección General de Planeación y Coordinación de Políticas

 

Inin oloch DGPCP monaucanxeloa hua itlachihualiz yeh:

 

• Quiyacana tlein mochihua, quein mochihua huan tlahtlachia in itlachihualiz huan itequiuh in Secretaría.

• Quitequipanoltia cehce tlachihualiztli ic mocualtitoz in cuautla in ehecatl.

• Quiyehyecoz nochi tlein quichihuazque ica itlaixpatlaliz in xopantla in cecuizpa.

• Quinehnehuiliz quein mochihua ic motzinintiz in tlamahualtiliztli huan tlahtlachiaz inon tequitl.

• Quichihuaz nochi tlein itech monequi ic quiyehyecoz itequiuh in Secretaría, cox quiahxiltia ica itlachihualiz.

• Quichihchihuaz, quiyehyecoz huan quiyancuicchihuaz in Programa General de Ordenamiento Ecológico del Territorio, huan quichihuaz occequin tequitl ic quichayahuaz ce cualli neizcaltiliztli ipan Mexihco Hueyaltepetl.

 

11.3.5 Oloch tlein pohui icuallo in ehecatl

 

Moyexcahuia inin oloch tlein itoca Dirección General de Gestión de la Calidad del Aire huan quichihuaz:

 

d) Quinehnehuiliz, quitlaliz huan quichihuaz in tequitl tlein monequi ic moyeccualtiz in ehecatl ipan Mexihco Hueyaltepetl, inon quicenchihuaz inhuan occequin altepetlayacanque.

 

e) Quichihuaz nochi tlein itech monequi tlein pohui in ehecatl ic quitzacuiliz huan amo mah momahualti in ehecatl.

 

f) Tenehmachtizque ica quein yetoc icuallo in ehecatl.

 

g) Quitemoz tlein quichihuaz ic amo tlapoctiz in tepoztehuiconi ica ipoc.

 

h) Quichihuaz miac tlaman tlachihualiztli ic quitzacuiltiz in tlamahualtiliztli huan ihcon amo timococozque.

 

i) Quixpiaz icuallo in tepoztehuiconi, tlaa monequi hueliz quichayahuaz mah quiyectlalican, tecpanaltequipanoltizque ica inin tlamantli huan quitemoz nochi tlein monequi ic quiyecualtiz in ehecatl.

 

11.3.6 Oloch tlein pohui in cuautla in ehecatl itlanahuatil, tlein itoca Dirección General de Regulación ambiental.

 

Noihqui inin oloch moyexcahuia hua itequiuh nican ca:

 

• Quimocuitlahuiz huan quitlaliz in cuautla in ehecatl, huan quixpiaz amo mah moihtlacohuaz.

• Quixpiaz inic itlachihualizhuan tohueyaltepeuh huan ineizcaltiliz zan yuhquin mochihuaz.

• Quichihuaz tlachihualiztli, tequitl huan nochi tlein itech monequi inic quitlaliz in tlanahuatilli tlein pohui in cuautla in ehecatl tlein inecuelmolol huan noihqui tlein pohui in Licencia Ambiental Única ipan Mexihco Distrito Federal.

• Quichihchihua amo ohui huan quiyectlaliz in tlanahuatilli tlein pohui in cuautla in ehecatl.

• Quichayahuaz ipan callachihualoyan, tlanamacoyan huan occequin tlacemanaloyan ic amo tlamahualtizque.

 

11.3.7 Oloch tlein pohui in yolcapialoyan huan tepeyolcameh in itoca Dirección General de Zoología y Vida Silvestre.

 

e) Inin oloch mochicoacenxeloa inic tequitiz ipan:

 

f) Quincahuiliz in tlacameh mah quimahuiztilican in tepetla, in xohimilla huan yolcameh tlein quipia totlalnan.

 

g) Quichayahuaz cequin tlachihualiztli ic quitlazohtlazque huan quimocuitlahuizque nochi tlaman yoliztli.

 

h) Quitequipanoltiz huan quixpiaz cehce yolcapialoyan in altepepan.

 

i) Quichihuaz miac tlachihualiztli ic quiahciz tomin tlein tlapalehuiz inic quitlalizque huan quimocuitlahuizque cehce yolcapialoyan huan cehce tlachihualiztli ompa quichihuazque.

 

j) Quinehnehuiliz huan quichihuaz nochi tlanahuatlimeh tlein itech monequi ic cualli quintlayecoltizque in yolcameh huan mah nochipa quinmahuiztilican.

 

k) Quitemozque quein hueli quiyeccualtizque in yolcanemiliztli ipan yolcapialoyan ihcon cualli yetozque, noihqui quichihuazque nochi tlein itech moenqui inic quinmocuitlahuizque nochi tlaman tepeyolcameh.

 

l) Quichihuaz nochi tlein itech monequi ic quimocuitlahuizque huan quimanahuizque nochi tlaman tepeyoliztli.

 

11.3.8 Oloch tlein pohui in inetetlayocolil totlalnan, yeh itoca Dirección General de la Comisión de Recursos Naturales.

 

Inin oloch ic ome moxeloa inic tequitiz ipan:

 

b) Quinehnehuiliz, quichihuaz huan quiyehyecoz in tequiyotl inic ticmocuitlahuizque huan cualli tictequipanoltizque inetetlayocolil totlalnan.

 

c) Quichihaz occequin xochimilla huan cuautla , huan quimocuitlahuiz ameyalli.

 

d) Quiixnamiquiz in tepetla inecuelmololhuan.

 

e) Quinehnehuiliz quein hueliz quiyectlaliz in tepetla inetetlayocolil campa cuautla tlein necuitlahuilo.

 

f) Quichihuaz nochi tlein itech monequi ic amo tlatla in tepetla.

 

11.3.9 Oloch tlein pohui hueyaltepecuautla, in cuautla in ehecatl itlamatiliz, yeh itoca Dirección General de Bosques Urbanos y Educación ambiental (DGBUEA).

 

Inin oloch momacuilcaxeloa inic tequitiz ipan:

 

d) Quimocuitlahuiz in yoliztli ipan hueyaltepecuautla haun xochimilla.

 

e) Quimocuitlahuiz nepapan yoliztli tlein pohui in tepeyolcameh.

 

f) Quiyecmatiz quein quitequipanoltiah in cuautla in tepetla inetetlayocolil.

 

g) Quichayahuaz in tlaixmatiliztli tlein tlapalehuia mah mani in cuautla in tepetla haun cualli quitequipanoltizque inetetlayocolil, huan noihqui inic mah nochtin quimatican quein hueliz quimocuitlahuizque.

 

h) Quimocuitlahuiz huan teixpan quixnextiz nochi tlamantli tlein quipia in Museo de Historia Natural.

 

i) Quichihuaz nochi tlein itech monequi ic quimocuitlahuiz huan quiyectlaliz in hueyaltepecuautla ipan

Chapoltepec huan Aragón.

 

j) Quicuautocaz ipan tohueyaltepeuh, quichihuaz xochimilla, cuautla, xoxopanohtli, huan nochi tlein itech monequi inic cuacualtzin yezqui toaltepeuh.

 

11.3.10 Oloch tlein pohui in cuautla in tepetla itlaixpializ, tlein itoca Dirección Ejecutiva de Vigilancia Ambiental.

 

Inin oloch moyexcahuia inic tequitiz ipan:

 

• Quinixpiaz in callachihualoyan huan tepoztehuiconi inic amo tlamahuaaltizque.

• Quitequipanoltiz in tlaixpializtli tlein pohui quein quitequiuhtiah huan quicuitiah in xolalli tlein hueliz amo tlapalehuiz in SC.

• Quichihuaz tlein itech monequi ic quincholotiz in chanehque zan ahcitihuetz ipan cuautla tlein necuitlahuilo.

• Quinahuatiz mah mochihua in cuautla in ehecatl itlaixpializ.

• Quitequipanoltiz inehnemiliz tepoztehuiconi tlaa nel tlamahualtia.

• QuiQuixpiaz mah moahxilti tlanahuatilli ihcuac quitequipanoltiah tlahzolli huan cuitlatl.

• Quinmachtiz itequiticahuan in Delegaciones huan tlein pohui Secretaría inic cualli quimatizque quein hueliz tlahtlachiazque huan tlaixpiazque.

 

11.3.11 Oloch tlein pohui in atl ipan toaltepeuh, tlein itoca Sistema de Aguas de la Ciudad de México.

 

Inin oloch momacuilcaxeloa ipampa ihcon nel motelnequi, ome Direcciones Generales, ce Contraloría haun yeyi Direcciones Ejecutivas, han yehhuan tequitizque ipan:

 

• Quinxehxelozque in chipahuaaatl ipan Mexihco Distrito Federal, chipahuac, cualli huan in quezqui in altepehuah itech monequi, noihqui quitequipanoltizque in cuitlaatl.

• Quixpiazque mah cualli motequitiuhtican in chipahuaapantli huan cuitlaapantli huan noihqui quinmachtizque in altepehuah mah quimocuitlahuican in atl.

• Quichichihuazque, quiyancuicchihuazque huan cualli quitequipanoltizque nochi tlmantli tlein techpalehuia ticahcih chipahuac atl in altepepan.

• Quinehnehuilizque quein quichihuazque ihcon tinochtin ticpiazque atl huan queih hueliz occepa tihcuizque in cuitlatl.

• Quichihchihuazque huan quiyectlalizque in apantli in apazco huan in cuitlaapantli tlein itech monequi toaltepeuh, centequitizque inhuan occequintin teyacanqueh.

• Quiyectlalizque huan quixpiazque nochi tlein itech monequi ic quixehxelozque atl huan quein cualli quitequipanoltizque inon apantin.

• Quichayahuazque tlachihualiztli, ihcon quitzcuilizque huan amo moatemiz toaltepeuh ihcuac mixtepequiahuiz, nion mooliniz in tlalli ipampa atl.

• Quixpiazque iapan in chipahaatl, quein moxehxeloa in altepepan, noihqui quiyectlalizque huan quimocuitlahuizque atezcalli huan ameyalli.

• Quitlahtolnamiquizque inhuan occequintin tlayacanqueh tlein pohui altepemeh huan tlalmeh tlein techyahualohua inic tinochtin ticentequitizque ipampa atl.

• Quinehnehuilizque quein hueliz quitequipanoltizque nochi tlamantli tlein itech ic tinochtin ticpiazque mica huan cualli atl ipan Mexihco Hueyaltepetl.

 

11.4 Quimacazque tlamachtilli, tlatquitl, tomin huan occetlaixmatiliztli

 

11.4.1 quimachtizque huan quimacazque yancuic tlaixmatiliztli in tequihuah

 

Inic cualli tequitiz ce nechicol itech monequi quitlayehyecoz in tlein nel motelnequi tlein quipia huan ica yehhuatl itequihua. Yehica itech monequi mah mochihua miac tlaman tlachihualiztli huan tlamatiliztli ica tlein quinmachtizque huan quinchihuilizque oc achi tlamatinimeh in itequiticahuan in Secretaría. Ce tlamantili tlein melahuac quipia ipatiuh yeh in tlaixmatiliztli, ihcon oc achi cualli tequitizque huan tetlayecoltizque in titequitihuah. Ihcon cehce tequihuah tequitizque ica yolpaquiliztli huan ihcon yolpaquih tetlayecoltizque huan cualli quiahxiltizque nochi tlaman tequiyotl tlein cehce quichihua. Inon yancuic tequitl ipan Secretaría quihtoznequi ica yancuic tlaman quinehnehuilizque hua ica yancuic tlaman tetlayecoltizque, yehica cualli centequitizque, ihcon cualli moyec-huicazque huan cualli mopalehuizque. Yehica ica nochi toyoli titequitizque huan ticchihuazque nochi tlein itech monequi ipampa tiitequiticahuan in Mexihco Distrito Federal. Ica totequiuh titexnextilizque melahuac cualli ticnequih titequitizque huan titetlayecoltizque huan ihcon ticchihuazque cehce totequiuh.

 

Ipampa ticnequih ticahxiltizque nochi inin tlachihualiztli yehica in Secretaría quinmachtizque cihuameh huan tlacameh yuhquin itequiticahuan, huan achto quinehnehuiliz nochtin intech monequi cehce imintlamachtil. Yehica ipan naunacazco 11.1 in tlein ticnextia ihcuac pehua inin amatlaxelolli hueliz tiquixmatizque itequiticahuan in Secretaría, huan ihquin tequitizque:

 

a) personal de base, tequiti ipan tecpan, tlayectlalia huan tlapalehuia,

 

b) personal de estructura y puestos homólogos, zan nimantzitica itech monequi momachtihtoc,

 

c) personal de honorarios y eventual, cemilhuitica tequiti huan quipalehuia ipan nochtin itlachihualizhuan in Secretaría, huan yeh amo momachtihtica oc.

 

Ica inin tlamantli, totlahtocayo quinequi quinyolehua imintequiticahuan mah nochtin momachtican oc achi miac, huan quinequi quipiaz oc achi miac itequiticahuan tlein ic cepa tenextilia, ihcon oc achi miac quipiaz huan axcan inin tonal amo ihcon.

 

Yehica tictemozque mah 35% in itequiticahuan in SMA quemannian momachtitican huan axcan zan 15% momachtihtoque.

 

Ce tlachihualiztli tlein ticchihuazque technextiliah: achtopa itech monequi ticyectlalizque in tlachihualiztli huan tlamachtiliztli ipan tonechicol. Ce oloch tlacaquiz tlein monequi, quiitaz quein hueliz centemachtiz ihuan occequin nechicol ica inin tequitl. Inon oloch quipiaz nochi tlein itech monequi ic cualli tleyehyecoz inin tlaman tlachihualiztli. Noihqui hueliz inin oloch quitemoz mah amo patioh tlaxtlahuazque in momachtianimeh, tlaa hueliz amo tlaxtlahuazque ipan necentiliztli huan cequin tlamachtiliztli ica tlein pohui in Cuautla in ehecatl.

 

In caumachiyotl 11.3 Technextiliah quein mochihuaz inon tlamachtiliztli Naunacazco 11.3 Quein mochihuaz in tlamachtiliztli Tlachihualiztli 2007 2008 2009 2010 2011 2012

 

Tiquitazque tlein totech monequi timomachtizque

Ticchihuazque in oloch tlein temachtiz

Tictlalizque nochi tlaman tlanahuatilli tlein itech monequi

Tictemozque quein hueliz momachtizque nochtin itequiticahuan in Secretaría

Tictemozque catlein nechicol hueliz techtlayecoltiz

Nochi tlamantli ica tlamachtilli, tequitiloyan, necentiliztli, tlaixmatiliztli, teixpantiliztli

Quein ica tictlahtolnamiquizque

Ticchayahuzque tlamachtilli,tlapalehuiliztli ica tomin huan occequin tlachihualiztli

Tictemozque quein hueliz titemachtizque in itequiticahuan in Secretaría

Ticcentocazque totequiuh huan titlayehyecozque

Ticyancuicchihuazque totlachihualiz huan totlamachtiliz

Ica tlein ticchayahuazque

Quein tictetlatehuizque

 

Yehica ica miac inin tlachihualiztli, ticchiah mah mocualtican totequiticahuan, oc achi tlalnamiquinih yezque, quimatizque oc achi cualli in cuautla in ehecatl, huan miac oc achi quixmatizque ihcon oc achi cualli tetlayecoltizque. Nochi inin mochihuaz ica totlanahuatil tlein techpalehuiz ica inin tlamantli. Ce tlein nel motelnequi tlein quichihuaz inin oloch, yeh quimahuiztilizque itequiticahuan huan quitetlatehuizque occequintin zan quein itech monequi cehce ioloch inin nechicol huan quitlahtolnamiquizque ihuan tlamachtiloyan mah quiihto catlein tlacatl hueliz tequitiz huan campa quichihuaz. Occe tlein quichihuaz hueliz quipatlazque itequiuh in itequiticahuan ihcon tequitizque campa oc achi cualli quichihuah. Inin hueliz quiahciz tlaa quinmahuiztilizque ipampa intequiuh ihcuac cualli quichihuah, ica inon hueliz nochtin zan ihcui tequitizque.

 

11.4.2 Nochi tlein itech monequi ic ticchihuazque totequiuh

 

Ipan ce nechicoll yuhquin inin Secretaría itech monequi ticnehnehuilizque tlein totech monequi ic ticchihuazque totequiuh. Inin tlachihualiztli yolica ticchihuazque ihcon achi cualli tictequipanoltizque totomin. Itech monequi mah tiquitacan catlein oloch hueliz tlahtlachiaz huan quixpiaz tlein itech monequi inic yeh tlahtlaniz, quein hueliz ticahcizque tomin, quixpiaz tlein totech monequi ic ticchihuazque totequiuh huan quitlahtlaniz in Dirección Ejecutiva de Administración nozo occe quitlahtlaniz, ihcon zan huelihui quiceliz huan in queman itech monequi. Ihcon tictzacuilizque mah cehce oloch tlahtlani tlein itech monequi huan cualli ticnamiquizque tomin ihcuac titlanamacah nozo ihcuac titlacemanah.

 

Ihcuac tiquihtoah nochi tlein totech monequi tehhuan tiquihtoznequih nochi tlein ticpiazque ihcon cualli titequitizque, zan huelihui, zan iciuhca nochi cualli huan cuacualtzin ticchihuazque. Tlein totech monequi huel tiquihtozque in tequitiloyan, cequin programa iaxca computadora, tepoztehuiconi, ica tlein titocuitlahuizque huan tomochimaltizque, tequitlatquitl, tlacualli, inin huan occequintin tlamantin ticyancuicchihuazque totlachihualiz huan totequiuh.

 

Ticnequih ticyectlalizque totequitiloyan, ticyancuicchihuazque tocomputadorah, totequitlatqui huan totepoztehuiconi (80% tlein pohui in Programa de Equipamiento Planificado y Racional).

 

11.4.3 Tictemozque tomin

 

In tictemozque tomin melahuac itech monequi ipan ce nechicol yuhquin inin Secretaría, ipampa amo quipia miac tomin inic itequiuh. Tlaa ticmatih quein hueliz ticahcizque tomin inon nel motelnequi ihcon cualli quiahxiltiz itequiuh huan cehce itlachihualiz quein quihtoa in Agenda Ambiental. Ihcuac tictemozque canin hueliz ticahcizque tomin tlein totech monequi mah techpalehuican in tlamatini tlein pohui in tomin ihcon cualli tictequipanoltizque inon tomin tlein ticahcizque huan ic ticchihuazque totequiuh ic titetlayecoltizque huan ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl. In tlacameh tlein quitequipanoltizque in tomin itech monequi quimatizque quein quichihuazque inic techcahcizque tomin ticchihuazque nochi totlachihualiz ipan cehce totequiuh. Ihcon cualli tiquixnamiquizque in necuelmololli tlein pohui in cahuitl huan tomin ipan totequiuh.

 

Naunacazco 11.4. Tlachihualiztli tlein pohui ica totech monequi

 

 

Naunacazco 11.5 Tlachihualiztli tlein pohui canin ticahcizque tomin

 

 

In Secretaría amo quipia ce tlachihualiztli ica inin quiahciz tomin. Inin techilhuia mah tictemozque canin ticahcizque tomin yeh mocuitia fund rising, ihcon cualli tictequipanoltizque nochi tlein hueliz techmacazque tomin. Yehica totech monequi tiquinpiazque totequiticahuan tlein quitemozque huan quiahcizque inon tomin tlein totech monequi, hueliz quichihuazque nican totlalnan nozo huehca tlalmeh, huan noihqui quein hueliz titetlahtlanizque inon noihqui itequiuh yeh quichihuazque huan quitenehmactizque quein motequipanoltihtoc tomin ipan cehce tlachihualiztli.

 

In oloch tlein pohui tequiyotl zan nimantzitica huan nochipa quitlahtolnamiquiz ihuan occequin oloch nozo nechicolli tlein pohui tomin ipan totequiuh. Tehhuan ticchiah mah nochi tequitl mochihuaz tlaa onca tomin huan zan iciuhca mochihuaz.

 

11.4.4 Canin quiehua tlamatiliztli huan amatequipanolli tlein pohui in cuautla in ehecatl

 

Ce tlamantli tlein ticnequih ticpiazque ipan tooloch yeh tlaixmatiliztli huan tlamatiliztli tlein totech monequi ic ticchihuazque totequiuh. Inon tlamatiliztli hueliz quiahcizque in tlacameh tlein quimatiznequih nochi tlein pohui ica in cuautla in ehecatl, omponi quimatizque nochi tlein ticchiuhtoque, ica inon tlamantli noihqui tiquihtoa quein titequiticate huan nochi amatl tlein pohui inon tlachihualiztli ipan Secretaría. Tlaa ticmatih quein mochiutoc cehce tequitl inon melahuac cualli ipampa techpalehuia timoizcaltizque tehuan huan tonechicol. Ihcon in oloch tlein tenehmachtiz nochi tlaixmatiliztli teyolehuaz huan teilhuiz tlein itech monequi ticchihuazque ic ticmocuitlahuizque in cuautla in ehecatl. Inon oloch nochipa qunehmachtiz han quimaca nochi tlaman tlamatiliztli huan zan ihcon nochipa ticmatizque quein panohtica ica totequiuh.

 

Ipampa ticnequih ticpiazque ce oloch canin moehua nochi tlamatiliztli tlein pohui ica totequiuh yehica otichiuhque inin oloch huan yeh quiehuaz, quinmachtiz huan techilhuiz nochi tlein pohui ica in cuautla in ehecatl huan hueliz tlananquiliz ihcuac ipan inon tlamantli quimatiznequi in altepehua, hueliz ticahcizque inon tlamatiliztli ica amoxtli huan occequin tlaman, tlein quichihchihua in tlamatinimeh tlein tequitih ipan cehce nechicolli nozo tlamachtiloyan. Yehica itech monequi ticcentilizque huan ticcentlalizque nochi inon tlamatiliztli zan cecco huan ihcon zan tlein tlacatl hueliz quiahciz huan quimatiz ipan Secretaría. Inin oloch tlein tiquihtoa hueliz tlahtlaniz huan quitemoz nochi tlamatiliztli tlein pohui in cuautla in ehecatl huan quicentlaliz zan cecco ic quiahcizmin tlacatl tlein inin quimatiznequi.

 

Huan itech monequi mah amo quielcahua tlein itech monequi tequitiz quein quihtoa in tlanahualilli.

 

Ic tlami, ihcuac tlamiz in xihuitl 2012 ticpiazque nochi tlaman tlamatiliztli huan tlaixmatiliztli tlein quiyequitta in SMA, huan nochtin hueliz quixmatizque ipan in Centro de Información y Documentación Ambiental (naunacazco 11.6)

 

Naunacazco 11.6 Tlachihualiztli tlein pohui tlaixmatiliztli huan amatequipanolli tlein pohui in cuautla in ehecatl

 

11.5 Titlayehyecozque totlachihualiz ipan tonechicol

 

11.5.1 Tlein pohui in cuallotl

 

In tlayehyecoliztli ipan ce tlahtocayotl melahuac nel motelnequi, ipaltiznco hueliz ticmatizque cox cualli titequitihticate nozo amo ihcon, huan hueliz ticmatizque catlein necuelmololmeh techixtopehua totequiuh. Zan ihcon hueliz tictlaizque huan tiyeccualtizque totequiuh han nochi tlein ticchihuazque. Yehica tlaa nochipa ticpiazque ce oloch tlein quicentlaliz tlzixmatiliztli huan tlayehyecoz totlachihualiz, nochipa ihcon cualli tiyecualtizque totequiuh han oc achi cualli titetlayecoltizque ipan tonechicol.

 

Nochi inin ticchihuah ipampa ticnequih tictequipanoltizque in cuallotl, yehica itech monequi amoxtli, amoxton hua nochi tlein pohui ica totequiuh huan tonechicol, ihquinin tictequipanoltizque totequiuh tlaihtic, yuhquin quein cualli timoyec-huicazque, quein tiyezque yolcualmeh, quein amo tomoyolihcohuazque, cualli ticxehxelozque totequiuh quein tiquixnamiquizque necuelmolol, quein tiquihcuilozque totequiuh, quein timoyehyecozque, quein ticchihuazque occe oloch, huan quein ticyancuicchihuazque totlanohnotzaliz ipan tonechicol. Yehica ticnequih ipan xihuitl 2012, nochi in Secretaría quipiaz ce tlamahuiztiliztli ica icuallo quein ye quipixtoc in Dirección General de Regulación Ambiental.

 

11.5.2 Quein tlaihtic tictequipanoltizque totequiuh

 

In Secretaría tequitiz yectli huan cualli quein moihtoa ipan Subsistema de Información, Subsistema de Control y Subsistema de Evaluación, tlein pohui ipan Sistema de Planeación de Desarrollo del Distrito Federal. In Secretaria huan occequin oloch tlein tlahtlachia, tlatequipanoltia huan tlaixpia tlein pohui GDF, hueliz quihtoz cualli quiahxiltiz itequiuh huan itlachihualiz, noihqui quiyehyecoz huan quichihuaz nochi tlein itech monequi ic quichicahuaz.

 

Tlaihtic in Subsistema de Información, in SMA quipehualtiz in tlapohualli, quein hueliz tequitiz, quein tlayancuicchihuaz, huan quein cualli tenehmachtiz, ica tlein pohui in totlalticpac, totomin, in tlacayotl, in tlapohualli, huan nochi tlaixmatiliztli huan tlanehmachtiliztli ipan amatl tlein pohui in cuautla in ehecatl ipan Mexihco Hueyaltepetl. Ipan in Sistema de Control, in Secretaría quichihuaz nochi tlein itech monequi ic quiyehyecoz in Agenda ambiental, quiitaz cox cualli mochiuhtoc in tlachihualiztli tlein pohui. Inon quiyehyecoz ica tlanehmachtiliztli tlein ticahci ipan Sistema de Información. Ic tlami, ica inon tlayehyecoliztli tiquitazque quein mochihua nochi totlachihualizhuan, cox tiquinahxiltiah quein quihtoa in amatl Agenda Ambiental nozo amo ihcon, ica inon tlayehyecoliztli hueliz ticyehcualtizque huan ticpatlazque tlein itech monequi ipan totequiuh.

 

In Contrloría General del Distrito Federal quiyehyecoz in Secretaría ica ce tlaman tlein itoca Cuadro de Mando Integral, iihtic in Comité de Control de Auditoría (COMCA), noihqui quiyehyecoz tlaa moahxiltiz nochi tlahihualiztli iihtic inechicol.

 

Moahxiltihtoc in tlanahuatilli itoca Ley de Trnsparencia y Acceso a la Información Pública del Distrito Federal. Amaixco web iaxca in Secretaría ica ce tlachihualiztli ic quitlayectlalia inon amaixco ipan intranet huan quiyancuicchihua nochi itlaixmatiliz. In nechicolli itoca Oficialía Mayor, ica ce tlachiuhaliztli itoca Revolución Administrativa, yeh quichihua amo ohui moamatequipanoltizque huan oc achi cualli tetlayecoltiz, huan amo quielcahua inic itequiuh tlayeccualtiliztli, huan quixpiaz nozo quiyehyecoz cehce tlachihualiztli.

 

(naunacazco 11.7).

 

11.5.3 Ce sistema electrónico ipan tlahtocayotl, ic quichihuaz oc achi cualli moamatequipanoltizque.

 

Ce yancuic tlahtocayotl itech monequi quinehnehuiliz ica yeyi tlamantli, itech monequi quichihuaz oc achi amo ohui in amatequipanolli, ica ce tlachihualiztli itoca sistema electrónico huan tequitiz ica nion amatl. Ihcon cualli tetlayecoltiz in altepetequihuah, ipampa inin itech monequi ce altepetl yuhquin Mexihco Distrito Federal. Ica inin tlamantli in SMA quiyacanaz nochi inon tlachihualiztli, huan cualli quitequipanoltizque nochi in itech monequi inic quichihuaz itequiuh.

 

In amo ohui motequipanoltizque, yeh quinequi in totlahtocayo ipan Distrito Federal, ica cemilhuiticatequitl, mah nochtin quicentocazque imintequiuh ipampa amo ohui moamatequipanoltizque. Yehica tictemoah quein hueliz ticchihuazque totequiuh huan cualli tictetlayecoltizque in altepehuah. Ica inon amatequipanoliztli,amo zan oc achi iciuhca tictetlayecoltizque huan oc achi amo ohui quicelizque iminamauh tlein itech monequi.

 

Naunacazco 11.7 Tlachihualiztli ica ticyehyecozque totequiuh.

 

 

Ica occe tlaman, in tlachihualiztli ica computadora ipan totlahtocayo hueliz techpalehuiz ica totequiuh huan ihcon oc achi cualli titetlayecoltizque. Ce tlahtocayotl tlein monechicoa in altepehua quinchihuilia mah cualli quiamatequipanoltizque huan cualli quiahcizque nochi tlein yehhuan quimatiznequih. Ihcon amo itech monequi mah paxalozque nozo yazque ompa tecpan ic cualli quiahcizque tlein itech monequi ipampa ica computadora hueliz quichihuazque nochi tlein intech monequi. Tlaa amo itech monequi amatl ic titetlayecoltizque oc achi iciuhca ticchihuazque totequiuh, zan huelihui titetlayecoltizque huan hueliz amo timocuapolozque ipan totequiuh. Noihqui itech monequi mah timonohnotzacan ic cualli timoyec-huicazque, yehica itech monequi titemacazque nochi tlaman tlaixmatiliztli tlein intech monequi, ihcon quimatizque nochi tlein pohui ica amatequipanolli, in amatl tlein techmacah huan tlein titemacah. Tlaa cenca quiquixcopina quihtoznequi cenca ticcuitia miac amatl tlein amo melac itech monequi, huan tictlazohchihchihuah in tlahuilli, huan noihqui ticpializque miac amatl, yehica amo cualli cenca ticcuitizque miac amatl ipan totequiuh.

 

11.6 Quein hueliz tictlalizque totlanahuatil

 

Ipampa ticnequih mah moahxilti in melauhcayotl ic nochtin quipiazque ce cualli iminnemiliz, ihcon amo mococozque huan cualli moyetica cehce tlacatl ipan Mexihco Distrito Fedetral, in nechicol SMA quichihuz nochi tlei itech monequi ic quichicahuaz in tlanahuatilli tlein pohui in cuautla in ehecatl. Inic quiahciz nochi tlei quinequi itech monequi mah quinehnehuili quein tequitiz ipan hueyaltepetl, achto quinehnehuili tlein cenca quipia ipatiuh, yehhuatl in atl, SC tlein quihtoznequi Tlalli tlein Necuitlahuilo, ehecatl, tepoztehuiconi, quein cuelli ticmocuitlahuizque in tepetla huan quein cualli tiyeccualtizque, huan occequin tlachihualizmeh itech monequi ticchihuazque ipan tonechicol. Yehica actopa itech monequi ticpatlazque totlanahuatilhuan huan ticyectlalizque nochi tlaman tlachihualiztli iihtic in Secretaría, ihcon cualli titetlayecoltizque iixpan cehce inecuelmolol Mexihco Hueyaltepetl. Inon tlachihualiztli noihqui itech monequi ticyehyecozque, ihcon ticmatizque cox cualli moahxiltia cehce totequiuh ica tlein otimotencauhque, ihcon panohua ica Agenda Ambiental, in Plan Verde nozo xoxopantlachihualiztli, in tequitl itlachihualiz ipan xihuitl 2007tlein pohui in Secretaría huan occequin tlachihualizmeh tlein mochihuaz ipan Programa General de Desarrollo 2006-2012, tlein techpaleuiz ipan totequiuh, ic oc achi cualli ticmocuitlahuizque huan tiyectlalizque nochi tlein totech monequi nican toaltepepan.

 

Yehica totech monequi mic tlamantli inic cualli ticchihuazque totequiuh ic tiyeccualtizque tonemiliz huan cualli timochantizque, ihcon tonechicol quitemoz quein hueliz quiahxiltiz itlachihualiz.

 

Noihqui tictemozque quein hueliz ticchicahuazque tonechicol huan titemachtizque totequiticahuan tlein axcan tequitih ipan SMA. Inic quiahciz itlelehuiliz quichihuaz miac tlaman tlachihualiztli, tlahtlachiaz, tlayehyecoz huan tlayectlaliz nochi tlein pohui in cuautla in ehecatl. Ihcon ticnequi tictzinintizque in tlaihcohualiztli huan occe tlaman tlahtlacolli tlein mochihua ihuicpa in cuautla in ehecatl, huan ocequin tlachihualizmeh tlein axcualli. Tlachihualiztli yuhquin ticchayahuah in Huey Tlanahuatilli, quein cualli titeyacanazque tlein pohui in cuautla in ehecatl ipan Mexihco Distrito Federal, nochi inin quichihuaz amo ohui huan cenca cualli tetlayecoltiz in Secretaría, huan noihqui quiyolehuazque in altepechanehque mah coatequitican. Inin tenextilia cequin tlachihualizmeh tlein hueliz mochihuaz, hueliz ticpatlazque in tlanahuatilmeh yuhquin: Ley Ambiental del Distrito Federal, in Reglamento Interno de la Administración Pública del Distrito Federal, noihqui ticchihuazque in Reglamento de la Ley Ambiental del Distrito Federal, in Reglamento de la Ley de Protección a los Animales del Distrito Federal, huan occequin tlanahuatilmeh ic ticmocuitlahuizque nochi tlei pohui in cuautla in ehecatl.

 

11.7 Nican tlami inin amatlaxelolli

 

Ipampa ticnequih totenohnotzazque quein tlami inin amatlaxelolli huan titeilhuizque cequin tlachihualizmeh nel motelnequi tlei omotencauh in SMA inic xihuitl 2007 – 2012, ipan naunacazco 11.8 monextia tlein ica centequitizque ipan itlachihualiz in tonechicol.

 

Naunacazco 11.8 Ihquin tlami tlein pohui in tonechicol itlachihualiz

 

 

12 TLEIN QUIHTOZNEQUI CEHCE TLAHTOLLI

 

Acuífero: canicahcuin tlalihtic in canin onca atl, zan tlein ameyalli iihtic totlaltzin tlein hueliz atlacuihua.

 

Agua residual tratada: inin quihtonequi cuitlaatl tlein quitequipanoltiah ica cequin tlaman , ihcon mocuepa chipahuac huan ihcon ye cualli tictequipanoltizque occepa.

 

Agua residual: yehhuatl in cuitlaatl nozo zoquiatl tlein mochua ipan callachihualoyan, tlacemanaloyan nozo tlein mocahua ipan cehce tochan.

 

Ajolotario: axolopialoyan, ce in tlein quipia 2.40 m hueyac, 70cm patlahhuac huan 70cm huehcapa canin moyolitiah axolotl.

 

Ambiente: nochi tlaman yoliztli, hueliz yolcatl, hueliz xihuitl, cuahuitl huan nochi tlein onca ipan in cuautla in tepetla, noihqui nochi tlaman teoyotl huan nochi tlein yoli ipan tlalticpac, nochi inon itech monequi mah moyec-huicacan zan ihcon cualli tinemizque tinochtin titlacameh.

 

Auditoría ambiental: ihcuac quiyehyecoah in cuautla in tepetla huan ihcon quimatih cox onca ce tlein quimahualtia totlalticpac. Ihcuac quiixpiah cox moahxiltia in tlanahuatilmeh tlein pohui in cuautla in tepetla huan motzontermoliah quein hueliz ticmocuitlahuizque totlalticpac.

 

Autorregulación: ihcuac ce callachihualoyan nozo ce tlacemanaloyan zan inehuiyan quinequi quichihuaz nochi tlein itech monequi ic amo quimahualtiz totlalticpac, noihqui motencahuaz quiahxiltiz in tlanahuatilli tlein pohui in cuautla in ehecatl huan mohuentia quimocuitlahuiz.

 

Barranca profunda: ce huey atlauhtli tlein omochiuh ipaltiznco atoyatl, inon atlauhtli macuilpa oc achi huehcatla, huan amo ihcon patlahuac.

 

Bienes de consumo: nochi tlamantli tlein tihcuitiah, ihcuac ye otictequiuhtihque ye mocuapa tlahzolli, tlaa mocentilia noman quimahualtia huan quiihtlacohua totlalticpac.

 

Biobanco de tejidos: canin quiololohuah huan quipiah miac tlaman teehuayotlacoton inic quiyecahcicamatiznequizque huan ica motzontemolizque.

 

Biogás: ce tlaman mixtli nel tzohyac tlein quiza ihcuac palani ce tlein yolqui ocatca, yuhquin yolcatl, xihuitl, cuahuitl, xocotl, xochitl…

 

Brigadas cominitarias: ihcuac tlacameh mocentiliah inic tlaixpiazque mah amo tepetlatla huan inon tlacehuianimeh amo itequiticahuan in altepeyacanqui.

 

Cajeteo: ihcuac cuautzintla quichihuah ce tlalapaztli ic calaquiz quiahuiatl ixquichca inelhuayo inon cuahuitl.

 

Combate de incendios: nochi tlein quichihuah in tlacehuianimeh inic quicehuizque tletl ihcuac tlatlatla. Onca ome tlaman tequitl: ic achto hueliz quicehuizque itenco in tletl, ic ome hueliz icuapan tletl quicehuizque, noihqui hueliz quiihcuanizque nochi tlein hueliz motlatiz.

 

Combustibles: xihuitl, cuahuitl, izhuatl huan nochi in huahqui tlein onca ompa tepetla tlein hueliz motlatiz.

 

Compensación: ihcuac ce tlacatl oquiihtlacouh ce tlamantli tlein pohui in cuautla in tepetla, tlaa ayacmo hueliz quiyectlaliz, itech monequi quiyeccualtiz occe tlamantli, zan ihcon hueliz tlatlaxtlahuaz ipaltzinco itlahtlacol.

 

Condicionantes para impacto ambiental: tlachihualiztli, tequitl nozo tlanahuatilli tlein in SMA techtequiuhtia mah ticahxiltican, ihcon amo ticmahualtizque nion tiquihtlacohuazque totlalticpac, ihquin zan ixpantzinco hueliz titequitizque huan ticchihuazque tlein totech monequi.

 

Conservación: nochi tlein ticnehnehuiliah ticchihuazque, miac tequitl, tlachihualiztli, tlanahuatilmeh huan nochi tlein itech monequi ic tiquiixpiazque, ticyeccualtizque, ticpahtizque, ticmaquixtizque huan ticmocuitlahuizque nochi tlaman yoliztli tlein iaxcan in Mexihco Hueyaltepetl.

 

Continuidad horizontal: nochi tlaman cuahuitl huan xihuitl tlein tepeixco mohueyilia.

 

Continuidad vertical: ce tlaman xihuitl tlein ahcopa mohueyilia, yeh itoca malinalli.

 

Control biológico: ihcuac tiquiihmatizque huan tiquiixnamiquizque in cocoliztli ica ce tlein yoltoc. Ihcuac mococohua in tlatoctli, in xihuitl nozo in cuahuitl ticpahtiah ica hongos, bacterias, virus nozo cequin zazayolin huan ocuilin tlein quiixnamiquiz inon cocoliztli.

 

Cuenca hidrológica: ce tlalpan in canin nemih miac tlaman yolcameh, xiuhmeh huan cuaumeh. Canin hueliz ticnehnehuilizque miac tlachihualiztli. Ompa onca miac atentli tlein zan ce atoyac mocentiliah. Inon atl nel motelnequi itech inon tlalpan. Inon atl ica ome moxehxeloa, ic ce subcuenca, ic ome microcuenca.

 

Cultivo y mantenimiento: ihcuac ticuautocah huan ticchihuah nochi tlein itech monequi ic mozcaltiz inon cuahuitl.

 

Cultura ambiental: nochi tlein hueliz ticchihuazque, ticpatlazque totlanemiliz huan tonemiliz ihcon oc achi cualli timoyolmachilizque huan timoyolnohnotzazque inic tiyezque yolcualmeh ihcuaconon ticmocuitlahuizque totlalticpac nō ihcon ticyeccualtizque tonemiliz.

 

Curaduría: ihcuac aquin quichihchihua ce teixnextiliztli mah tlamahuiztilican, inon itoca curaduría. Ihcuac ica zazayolin titlahtoah, ce curador quihtoa canin quitlalizque in zazayolin, quein hueliz quinmalhuizque huan canin quinyecahuaz.

 

Daño ambiental: ihcuac moixpoloa, motzinintia, moihtlacohua nozo ihcuac tlami ce tlamantli tlein pohui in cuautla in tepetla, nozo tlein pohui ce tlaman yoliztli.

 

Descarga: ihcuac tictlalmotla, tictohuetzoa nozo ticnooquia in cuitlaatl in atlauhtla, atezcapan, atoyac nozo tlalpan.

 

Detectar: ihcuac tiquittah tapopoca zan niman ticnehmachtizque in Central de Radio ihcon zan huelihui quititlanizque in tlacehuianimeh ica nochi tlein intech monequi inin quicehuizque tletl tlā tepetlatlazquia.

 

Ecosistema: nochi tlaman xihuitl, cuahuitl, yolcatl huan occequintin tlamantin yoltoque tlein cennemih, cenyolih huan mocenchantiah ipan zan ce tlalticpac, ihcuac inehuiyan cahuitl.

 

Educación ambiental: in cemilhuitica tlachihualiztli tlein quinchihuilia in tllacameh mah moyolmachilican, moyolnohnotzacan, mah quipatlacan imintlanemiliz huan mah quichihuacan nochi tlein itech monequi ic quitlazohtlazque nochi tlaman yoliztli, ihcon cualli ticennemizque tinochtin.

 

Envases y embalajes: amatl, totomoxamatl, tapalcatl, poxah nozo occe ica tlein quimilihtoc in tlamantli tlrin tihcohuah, nochi tlaman ipihca tlin quipalehuia cualli yetoc ihcuac tihcohuah ixquichca tihcuitiah.

 

Fauna silvestre: nochi tlaman tepeyolcameh zan nehnemih ompa tepetla, noihqui in tepeyolcameh tlein quipiah tlacameh. Noihqui hueliz tictoocayotizque tepeyolcatl in chichi, in mizton nozo cequin tlapialli tlein zan quicauhtehuah.

 

Flora silvestre: nochi tlaman xihuitl, cuahuitl, huitzcomitl, tepexochitl huan occequin tlein tepetla mozcaltia mazqui acah quiiaxcatia.

 

Fuentes fijas: tlachihualoyan, tianquiztli, tlanamacoyan nozo occe tlaman tlacemanaloyan tlein quimahualtia in cuautla in ehecatl ipan Mexihco Hueyaltepetl.

 

Fuentes móviles: in tepoztehuiconi nozo tepozcahuayo tlein tlaihtlacohua ica ipoc.

 

Fuentes naturales de contaminación: in tlazohlli tlein mocahua ihcuac canah zan yehhuatl motlahzochihua nozo tlahtlami.

 

Generador de alto volumen: ce tlacatl nozo ce oloch tlein momoztla tlahzolloa yuhquin 50kg ica ce tlaman cuitlatl nozo tlahzolli.

 

Germoplasma: ce tlamantli tlein iminezzo tococolhuan techtlayocoltia intechcopa in células intoca Gametos, inin célula quipancui quein yezquiinacao huan icuallo nochi tlein yoltoc.

 

Gestión ambiental: nochi tlaman tlachihualiztli tlein itech monequi tichihuazque ic ticmocuitlahuizque huan cualli tictequiuhtizque nochi tlein techtlayocoltia totlalticpac, ica tlanahuatilmeh huan tlachihualizmeh in quein itlamatiyan totlahtocayo.

 

Impacto ambiental: ihcuac moixpatla in xopantla in cecuizpa, in yoliztli huan nochi totlalticpac cox topal nozo ipaltiznco ometeotl.

 

Indicadores de beneficio ambiental: nochi tlein quichihua ce tlacemanaloyan nozo ce nechicolli ic teixnextilia melahuac motequiuhtia itlachihualizhuan tlein pohuih in cuautla in ehecatl huan hueliz quincualtiz, inon hueliz quiahciz tlā quiyeccualtiz tlein tetlanamaca, quein tetlayecoltia huan quein quichihua nochi itequiuh, ic quimocuitlahuiz totlalticpac.

 

Indicadores de sustentabilidad: inin tlamantli nel motelnequi inic ticahcicamatizque quein totlalnantzin ipan mochihua ica nochi tlein pohui totlalticpac, totlacayo huan totomin. Inin tlanehmachtiliztli techilhuia cox cualli yetoc in yoliztli in tlalticpac huan quein ipan hueliz mochihuaz.

 

Libre pastoreo: ihcuac tlapialmmeh zan nehnemih, amo acah tlapixtoc nozo tlatlamaca, inon yolcameh zan tlapehpena, zan tlacuahcuah.

 

Lodos: nochi tlaman zoquitl tlein quiquixtiah itech hueyaltepecuitlaapanco huan in canin quichipahuah in cuitlatl inic occepa achopactic mocuepaz.

 

Minimización: ihcuac titlacolhuiah amo mah titlahzolchihchihuacan huan quein hueliz ticcualtizque in tlahzolli ye oticquixtihque inic occepa tictequiuhtizque.

 

Planes de manejo: nochi tlein itech monequi mah ticchihuacan ic cualli tictequipanoltizque nochi tlaman tlahzolli, canin ticololtlalizque huan quein tictequiuhtizque. Ica inon tlachihualizmeh ticnequih tictlacolhuizque mah amo onca tequin tlahzolli.

 

Planta de selección: in canin quiixpehpenah nochi tlaman tlahzolli huan ompa quipancuih tlein quichihuazque ica nochi inon tlahzolli.

 

Plantaciones agroforestales: ihcuac milpan tiquintocah huan tiquintequipanoah in cuaumeh ica nochi tomillanixmatiliztli.

 

Plantaciones forestales: ihcuac xopanco tiquintocah huan tiquintequipanoah in cuaumeh ipan tepetla tlein necuitlahuilo.

 

Poda: ihcuac ticuaumatequih.

 

Pradera artificial: tlalixco canin tictocah zacatl huan acahualli, ipampa inon zacapetlatl tlapalehuia ic oc achi cualli tlamochihuaz nee tlalpan.

 

Prevención cultural: nochi tlein ticchihuazque ihcon in altepechanehque moyolnohnotzazque huan tlanemilizque tlein quichihuazque ic quimocuitlahuizque in cuautla in tepetla ihcon amo motlatiz, inon momachtizque ica tlanohnotzalli huan tlamachtilli.

 

Prevención física: nochi tlein hueliz ticchihuazque ompa tepetla ic tictlacolhuizque in tletl huan amo tlatlatlaz. Nel motelequi ompa ticquixtizque izhuatl, xihuitl, cuahuitl tlein huahqui ic tictzacuilizque in tletl.

 

Rebrote: cehce tlaman tlacelotl tlein mozcaltia yuhquin tlaolohuatl.

 

Recarga artificial: ihcuac in tlacameh ica itlamatiliz quitlaza atl, ic atemiz in ameyalco iihtic totlaltzin.

 

Recarga natural: ihcuac ameyalco iihtic tohueyaltepeuh temi ica quiahuiatl.

 

Reconversión productiva: nochi tlein itech monequi in millah ihcon occepa ica cuautla quicuepazque.

 

Reforestación: cuautla huan tepetla campa tictocah huan ticmocuitlahuiah cuahuitl.

 

Regulación: ihcuac acah tlanahuatiltica quitzacuiliah huan quitlacolhuiaitrquiuh ce tlacatl nozo ce oloch.

 

Reposición de planta: milpan tictocah, tictequipanoah huan ticmalhuiah in tlatoctli, tlacelotl nozo occe tlaman xihuitl tlein hueliz moixpoloz.

 

Residuo de manejo especial: nochi tlaman tlahzolli tlein itech monequi tiyectequipanoltizque, tiyequixpehpenazque, ticololtlalizque, tictemozque canin tic-huicazque, titlanemilizque cox hueliz tictequiuhtizque nozo tlein ticchihuazque ica inon tlaman tlahzolli ic amo titlamahualtizque.

 

Restauración: quein hueliz ticyectlalizque huan ticyeccualtizque in cuautla in tepetla tlein cocoxqui huan quein ticchihuazque ic amo occepa moihtlacohuaz.

 

Reuso de agua: in cuitlaatl tlein ye oquichipauhque huan ye hueliz occepa tictequiuhtizque.

 

Riesgo ambiental: ihcuac totlalticpac hueliz moihtlacohuaz, motlamahualtiz huan mococoz ipampa totlachihualizhuan huan totequiuh in queman tictequipanoltiah huan ticcuitiah cequin tlamantli tlein imacaxtli nozo tlamalhuilli in quein tenehmachtia in tlanahuatilli itoca Normas Oficiales Mexicanas huan in tecpanalli tlein hueliz ticahcizque ipan amoxtli Diario Oficial de la Federación huan occe amatl tlein itoca Gaceta Oficial del Distrito Federal.

 

Sistema silvopastoril: tlachihualizmeh ica tlein cualli tiquin tequipanoltizque zan yuhquin huan ihcon zan ihcui ticmocuitlahuizque yolcameh, xiuhmeh huan cuaumeh.

 

Supervivencia: ica inin tlamantli hueliz ticmatih quezqui tlatoctli, tlacelotl, xihuitl huan cuahuitl oc yoltoc.

 

Transversalidad: nochi tlachihualizmeh tlein itech monequi ticchihuazque ic zan ihcui tinemizque huan titequitizque, amo zayoh ihcon, noihqui itech monequi tinochtin cenca timotencahuazque, timoyolnohnotzazque, ticoatequitizque, ticxehxelozque totequiuh ic oc achi cualli ticentequitizque huan itech monequi titlayehyecozque quein titequitihticate.

 

Tratamiento de aguas residuales: ihcuac quichipahuah in atl cuitlatic huan zoquitic, ic occepa chipahuac mocuepaz.

 

Unidad animal: ce tlatamachihualli zan yuhquin noihtoc quitamachihua quenameh ce cuacuahue tlein 450kg etic, yeh nozo occe yolcatl zan yuhquin etic.

 

Valoración: nochi tlein ticchihuah ic tiquixpehpenazque, ticchipahuazque huan ticyectlalizque nochi tlaman tapalcatl, poxah huan amatl ica tlein quimilihtoc in tlamantlil tlein ticcohuah, ic occepa hueliz tictequiuhtizque inon pihcatl huan amo quipoloz ipatiuh.

 

Vigilancia ambiental: ihcuac quiixpializque huan quimocuitlahuizque in cuautla in ehecatl, quihtoznequi in Secretaría del Medio Ambiente tlahtlachiaz cox cualli moahxiltia nochi tlein quihtoa Tohueytlanahuatil, itlahtol, itenohnotzal, itlanahuatil, mah nochi moahxilti.

 

13. AMOXPOHUALIZTLI

 

FAO (1974), Soil map of the world, París, UNESCO.

 

GARCIA, E. (1_73), Modificaciones al sistema de clasificación climática de Köeppen, segunda ed., Instituto de Geografía. Universidad Nacional Autónoma de México.

 

GDF (2006), Inventario de contaminantes tóxicos del aire en la Zona Metropolitana del Valle de México, 2004.

 

GDF (2006), Inventario de emisiones Zona Metropolitana del Valle de México, México, 2004.

 

GDF, GEM, SEMARNAT, SSA (2003), Programa para Mejorar la Calidad del Aire de la ZMVM 2002-2010, 3a. ed., México.

 

GDF, SACM (2005), Programa de Gestión Integral de los Recursos Hídricos, México.

 

GDF, SMA (2002), Programa de Protección Ambiental 2002-2006 , México.

 

GDF, SMA (2004), Programa de Gestión Integral de los Residuos Sólidos para el Distrito Federal 2004-2008, México.

 

GDF, SMA (2004), Reglamento de Impacto Ambiental y Riesgo, México.

 

GDF, SMA (2006), Estrategia local de acción climática de la Ciudad de México, primera ed., México.

 

GDF, SMA (2006), Gestión ambiental del aire en el Distrito Federal. Avances y propuestas 2000-2006, México.

 

GDF, SMA (2007), La calidad del aire en la Zona Metropolitana del Valle de México, 1986-2006, informe del estado y tendencias de la contaminación atmosférica, México.

 

GDF, SMA (2007), Plan de Trabajo de la SMA para 2007, México.

 

GDF, SMA (2007), Plan Verde de la Ciudad de México, México.

 

GDF, URB-AL, Europe Aid. 2004. Modelo rector de capacitación ambiental para tomadores de decisiones, México.

 

GDF (2000), Ley Ambiental del Distrito Federal , México.

 

GDF (2000), Ley de Planeación del Desarrollo del Distrito Federal, México.

 

GDF (2000), Programa General de Ordenamiento Ecológico del Distrito Federal, México.

 

GDF (2006), Atlas de vegetación y uso de suelos 2005, primera ed., México

 

GDF (2007), Nuevo contrato social para la ciudad, 50 compromisos de Gobierno, México.

 

GDF (2007), Programa General de Desarrollo 2007-2012, México.

 

Agenda Ambiental de la Ciudad de México, 2007-2012

 

GDF (2007), Programa sectorial de desarrollo rural y medio ambiente, México.

 

GDF (2003), Ley de Aguas del Distrito Federal, México, mayo.

 

GDF (2003), Ley de Residuos Sólidos del Distrito Federal, México, abril.

 

IPCC (2007), Cuarto informe de evaluación del Grupo II del PCC: “Climate Change 2007: Climate Change Impacts, Adaptation and Vulnerability”.

 

LUGO, Ariel E. (1998), Los sistemas ecológicos y la humanidad, Organización de los Estados Americanos, Programa Regional de Desarrollo Científico y Tecnológico (Serie de Biología, núm. 23).

 

MAGAÑA RUEDA, Víctor O., La vulnerabilidad de México al cambio climático: el caso del agua en el centro de México, México, Centro de Ciencias de la Atmósfera, UNAM.

 

MOOSER, F. y otros (1996), Nuevo mapa geológico de las cuencas de México, Toluca y Puebla, México, Comisión Federal de Electricidad.

 

ONU (1998), Protocolo de Kyoto de la Convención Marco de las Naciones Unidas sobre el Cambio Climático.

 

SEMARNAT-INE (2006), Inventario nacional de emisiones de gases de efecto invernadero 1990-2002, México.

 

VELÁZQUEZ A. y ROMERO F.J. (1999), Biodiversidad de la región de montaña del sur de la cuenca de México: bases para el ordenamiento ecológico, México, Secretaría del Medio Ambiente / Gobierno del Distrito Federal y Universidad Autónoma Metropolitana, Unidad Xochimilco.

 

World Commission on Environment and Development (WCED) (1_87), Our common future, Oxford, Oxford University Press.

 

14. SIGLAS Y ACRÓNIMOS

 

ALDF Asamblea Legislativa del Distrito Federal

 

AMIA Asociación Mexicana de la Industria Automotriz

 

ANP Áreas naturales protegidas

 

CAM Comisión Ambiental Metropolitana

 

CC Cambio climático

 

CEA Centro de Educación Ambiental

 

CENAM Centro Nacional de Metrología

 

CFC Clorofluorocarburos

 

CH4 Metano

 

CIRE Centro Integral de Reciclaje y Energía

 

CMNUCC Convención Marco de las Naciones Unidas sobre el Cambio Climático

 

CO2 Bióxido de carbono

 

COFEPRIS Comisión Federal para la Prevención de Riesgos Sanitarios

 

CONAGUA Comisión Nacional del Agua

 

COPLAN Comité de Planeación y Seguimiento de Programas, Proyectos y Presupuestos

 

COV Compuestos orgánicos volátiles

 

DEJ Dirección Ejecutiva Jurídica (GDF)

 

DEVA Dirección Ejecutiva de Vigilancia Ambiental

 

DGGCA Dirección General de Gestión de la Calidad del Aire (GDF)

 

DGPCP Dirección General de Planeación y Coordinación de Políticas (GDF)

 

DGRA Dirección General de Regulación Ambiental (GDF)

 

DGZVS Dirección General de Zoológicos y Vida Silvestre (GDF)

 

ELAC Estrategia Local de Acción Climática de la Ciudad de México

 

EVIDH Evaluación Integral de Derechos Humanos

 

GDF Gobierno del Distrito Federal

 

GEI Gases de efecto invernadero

 

IMECA Índice metropolitano de la calidad del aire

 

ININ Instituto Nacional de Investigaciones Nucleares

 

IPCC / PICC Panel Intergubernamental de Cambio Climático

 

J Joule

 

MDL Mecanismos de Desarrollo Limpio

 

NOM Norma Oficial Mexicana

 

NOx Óxido de nitrógeno

 

N2O Óxido nitroso

 

ONU Organización de las Naciones Unidas

 

PACCM Plan de Acción Climática de la Ciudad de México

 

PET Politereftalato de etileno

 

PGIRS Programa de Gestión Integral de los Residuos Sólidos para el Distrito Federal 2004-2008

 

PGOEDF Programa General de Ordenamiento Ecológico del Distrito Federal

 

PICE Programas Institucionales de Conservación por Especie

 

PJ Petajoule = 10 15 Joule

 

PK Protocolo de Kyoto

 

PROAIRE Programa para Mejorar la Calidad del Aire de la Zona Metropolitana del Valle de México 2002-2010

 

PROFEPA Procuraduría Federal de Protección del Ambiente

 

RETC Registro de emisiones y transferencia de contaminantes

 

SACM Sistema de Aguas de la Ciudad de México

 

SC Suelo de conservación

 

SCT Secretaría de Comunicaciones y Transporte

 

SEDUVI Secretaría de Desarrollo Urbano y Vivienda

 

SEMARNAT Secretaría del Medio Ambiente y Recursos Naturales

 

SENER Secretaría de Energía

 

SETRAVI Secretaría de Transportes y Vialidad

 

SIMAT Sistema de Monitoreo Atmosférico

 

SIRS Sistema de Información de Residuos Sólidos

 

SMA Secretaría del Medio Ambiente (GDF)

 

SOS Secretaría de Obras y Servicios

 

SSP Secretaría de Seguridad Pública

 

SU Suelo urbano

 

TJ Terajoule = 10 12 Joule

 

ZMVM Zona Metropolitana del Valle de México

 

(Firma)

 

_________________________